Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Lublinie

POSTANOWIENIE

Dnia 11 września 2014 roku

Sąd Okręgowy w Lublinie II Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:
Przewodniczący Sędzia Sądu Okręgowego Iwona Tchórzewska (spr.)
Sędziowie: Sędzia Sądu Okręgowego Andrzej Mikołajewski

Sędzia Sądu Rejonowego Marta Postulska-Siwek (delegowana)

Protokolant: Starszy sekretarz sądowy Jolanta Jaworska

po rozpoznaniu w dniu 28 sierpnia 2014 roku w Lublinie

spraw

z wniosku H. L. (1) i T. N.

z udziałem K. M.

o dział spadku

oraz

z wniosku K. M.

z udziałem H. L. (1), T. N., J. T. (1) i

J. K.

o dział spadku

na skutek apelacji uczestniczki K. M.

od postanowienia Sądu Rejonowego Lublin-Wschód w Lublinie z siedzibą w

Świdniku z dnia 11 grudnia 2013 roku, sygn. akt I Ns 2259/11

postanawia:

I. zmienić częściowo zaskarżone postanowienie w ten sposób, że stwierdzić, iż

H. L. (1) (syn F. i H.) otrzymał od matki H. L. (2)

(córki I. i F.) darowiznę podlegającą zaliczeniu na schedę

spadkową w wysokości 34.000 (trzydziestu czterech tysięcy ) starych złotych,

pochodzącą ze sprzedaży w 1974 roku części działki nr (...) położonej we wsi

N., o powierzchni 7211 m ² oraz kwotę 110.000 (sto dziesięć tysięcy)

starych złotych pochodzącą ze sprzedaży w 1985 roku działek nr (...) o

powierzchni 0,97 ha oraz nr (...)o powierzchni 0,39 ha położonych we wsi

N.;

II. oddalić apelację w pozostałej części.

Sygn. akt II Ca 219/14

UZASADNIENIE

Postanowieniem wstępnym z dnia 11 grudnia 2013 roku Sąd Rejonowy Lublin-Wschód w Lublinie z siedzibą w Świdniku stwierdził, że H. L. (1) (syn F. i H.) otrzymał od matki H. L. (2) (córki I. i F.) darowiznę podlegającą zaliczeniu na schedę spadkową w wysokości 34.000 starych złotych, pochodzącą ze sprzedaży w dniu 25 listopada 1970 roku części działki nr (...) o powierzchni 7211 m ².

W uzasadnieniu postanowienia Sąd Rejonowy wskazał na następujące ustalenia i motywy swego rozstrzygnięcia.

H. L. (2) zmarła w dniu 17 listopada 1996 roku. Zgodnie z postanowieniem Sądu Rejonowego w Lublinie z dnia 7 lutego 1997 roku, wydanym w sprawie II Ns 226/97, spadek po H. L. (2), w tym wchodzące w jego skład gospodarstwo rolne, na podstawie ustawy nabyły dzieci: K. M., H. L. (1) i T. N. po 1/3 części. W skład spadku po H. L. (2) wchodzi gospodarstwo rolne położone w miejscowości N., gmina Ł., składające się z działek nr (...) o powierzchni 2,08 ha oraz nr (...) o powierzchni 0,88 ha, objętych księga wieczystą nr (...).

Według stanu na dzień 3 lutego 1962 roku w rejestrze gruntów wsi N. - D. F. i H. małżonkowie L. byli uwidocznienia jako władający gospodarstwem rolnym o powierzchni 5,34 ha.

W dniu 25 listopada 1970 roku pomiędzy małżonkami F. L. (1) i H. L. (2), a T. J. i M. J. została zawarta dobrowolna umowa sprzedaży części działki nr (...) o powierzchni 7211 m ² za cenę 38.618 starych złotych. Z rejestru gruntów wynika, że małżonkowie L. byli właścicielami działki nr (...) o powierzchni 1,95 ha, a nie działki nr (...) o powierzchni 1,6767 ha.

Po zawarciu umowy T. J. i M. J. uwłaszczyli się na nabytej w dniu 25 listopada 1970 roku części działki, stanowiącej obecnie działkę nr (...).

Ze środków uzyskanych ze sprzedaży dokonanej w dniu 25 listopada 1970 roku F. i H. małżonkowie L. darowali swojemu synowi H. L. (1) kwotę 34.000 starych złotych. Innych darowizn wnioskodawca H. L. (1) od rodziców nie otrzymał.

W dniu 25 kwietnia 1977 roku na rzecz F. L. (1) został wydany akt własności ziemi nr (...) w odniesieniu do położonych w N. działek oznaczonych numerami: (...), o łącznej powierzchni 4 ha, zaś na rzecz H. L. (2) został wydany akt własności ziemi nr (...) w odniesieniu do działki oznaczonej numerem (...), o powierzchni 0,97 ha.

W dniu 3 stycznia 1985 roku umową sporządzoną w formie aktu notarialnego H. L. (2) sprzedała T. J. działki nr (...) o łącznej powierzchni 1,36 ha za cenę 110.000 starych złotych. T. J. kupił przedmiotowe działki z funduszy dorobkowych z żoną M. J.. H. L. (2) otrzymała cenę nabycia oraz wydała działki T. J. przed sporządzeniem aktu notarialnego.

H. L. (2) dzieliła czynsz uzyskiwany z dzierżawy gospodarstwa rolnego między córki K. M. i T. N.. Po śmierci matki czynsz dzierżawny pobierała K. M. i połowę czynszu oddawała siostrze.

Jako podstawę powyższych ustaleń Sąd Rejonowy przyjął dowody z dokumentów, dowody z zeznań wnioskodawcy H. L. (1), uczestniczek T. N. i K. M. oraz zeznań świadków A. M. i K. P.. Sąd w całości obdarzył walorem wiarygodności zeznania H. L. (1). Natomiast nie dał wiary zeznaniom uczestniczki K. M. oraz świadków K. P. i A. M. w części, w jakiej osoby te zeznały, iż H. L. (2) po zawarciu dobrowolnej umowy sprzedaży z dnia 25 listopada 1970 roku darowała synowi H. L. (1) środki finansowe w wysokości 180.000 starych złotych. W ocenie Sądu zeznania uczestniczki i świadków w tej części pozostawały w oczywistej sprzeczności z pozostałym materiałem dowodowym, przede wszystkim z zeznaniami H. L. (1) oraz dokumentami - dobrowolną umową sprzedaży z dnia 25 listopada 1970 roku i umową sprzedaży z dnia 3 stycznia 1985 roku. Twierdzenie, że T. J. w 1970 roku, po zawarciu dobrowolnej umowy sprzedaży, przekazał H. i F. małżonkom L. kwotę 180.000 starych złotych tytułem ceny kupna działek nr (...) pozostaje w sprzeczności z zasadami logicznego rozumowania i doświadczenia życiowego. Nie jest bowiem możliwe, by kupujący przekazywał sprzedawcy środku pieniężne za zakup dwóch działek i równocześnie podpisał umowę, z której wynika, iż nabywa jedynie część jednej z nich. Ponadto z zeznań uczestniczki oraz świadków wynika, że T. J. przekazał H. L. (2) cenę w wysokości 180.000 starych złotych za zakup działek nr (...), podczas gdy treść dobrowolnej umowy sprzedaży z 1970 roku oraz aktu notarialnego z 1985 roku wskazuje, iż działki zostały sprzedane za łączną kwotę 148.618 starych złotych. Już sama ta okoliczność świadczy, że H. L. (2) nie mogła darować synowi H. kwoty 180.000 starych złotych, skoro takiej sumy nie posiadała. Ponadto T. J. uwłaszczył się jedynie na części działki, którą nabył na podstawie dobrowolnej umowy sprzedaży, co oznacza, iż nie czuł się właścicielem pozostałej części działki nr (...) (to jest działki nr (...)) oraz działki nr (...).

Sąd Rejonowy zważył, że zgodnie z art. 1039 § l i 3 k.c. jeżeli w razie dziedziczenia ustawowego dział spadku następuje między zstępnymi albo między zstępnymi i małżonkiem, spadkobiercy ci są wzajemnie zobowiązani do zaliczenia na schedę spadkową otrzymanych od spadkodawcy darowizn oraz zapisów windykacyjnych, chyba że z oświadczenia spadkodawcy lub z okoliczności wynika, że darowizna lub zapis windykacyjny zostały dokonane ze zwolnieniem od obowiązku zaliczenia. Nie podlegają zaliczeniu na schedę spadkową drobne darowizny zwyczajowo w danych stosunkach przyjęte.

Ustalony w art. 1039 k.c. obowiązek zaliczania darowizn na schedę spadkową ma na celu wyrównanie, między spadkobiercami, korzyści uzyskanych od spadkodawcy za życia i po śmierci przez krąg osób w ustawie określonych. Przez darowiznę w rozumieniu art. 1039 k.c. należy rozumieć wszelkie przysporzenia dokonane pod tytułem darmym, które za życia spadkodawcy przeszły z jego majątku do majątku spadkobiercy i stały się jego własnością.

Jak wynika z art. 1039 k.c., nie podlega zaliczeniu na schedę spadkową darowizna otrzymana od spadkodawcy, jeżeli z oświadczenia spadkodawcy zawartego w umowie darowizny, w testamencie albo w odrębnym oświadczeniu woli lub z okoliczności wynika, że darowizna została dokonana ze zwolnieniem od obowiązku zaliczenia, a także drobne darowizny zwyczajowo w danych stosunkach przyjęte. W związku z tym, że kodeks cywilny nie wprowadza żadnych dodatkowych przesłanek dotyczących darowizn zaliczanych na schedę spadkową, należy uznać, iż zaliczeniu podlegają wszystkie darowizny dokonane kiedykolwiek przez spadkodawcę na rzecz małżonka i zstępnych.

W ocenie Sądu Rejonowego z okoliczności sprawy jednoznacznie wynika, iż H. L. (1) otrzymał od matki H. L. (2) darowiznę w wysokości 34.000 starych złotych.

Sąd zważył, że w świetle przewidzianej w art. 6 k.c. zasady rozkładu ciężaru dowodu, na uczestniczce K. M., która domagała się zaliczenia darowizn na schedę spadkową H. L. (1), spoczywał ciężar udowodnienia okoliczności dokonania przez H. L. (2) na rzecz H. L. (1) darowizny środków pieniężnych w kwocie 180.000 starych złotych. Zdaniem Sądu pierwszej instancji uczestniczka nie wywiązała się z tego obowiązku, gdyż nie wykazała powyższych okoliczności w sposób nie budzący wątpliwości. Z materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie wynika jedynie, że spadkodawczyni darowała H. L. (1) kwotę 34.000 starych złotych.

W konsekwencji Sąd pierwszej instancji uznał za zasadne orzeczenie w postanowieniu wstępnym, iż H. L. (1) otrzymał od matki H. L. (2) darowiznę w wysokości 34.000 starych złotych.

Apelację od powyższego postanowienia wniosła uczestniczka K. M., zaskarżając orzeczenie Sądu pierwszej instancji w całości i zarzucając mu naruszenie:

1.  art. 328 § 2 k.p.c. w związku z art. 516 k.p.c. i art. 13 § 2 k.p.c. poprzez niedostateczne wyjaśnienie przesłanek rozstrzygnięcia;

2.  art. 233 § l k.p.c., art. 227 k.p.c., art. 217 § l k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c. poprzez wadliwą, sprzeczną z zasadami doświadczenia życiowego ocenę dowodów, pominięcie dowodów, niedopuszczenie wnioskowanych dowodów z akt ksiąg wieczystych oraz dokonanie błędnych ustaleń faktycznych, a mianowicie:

- wadliwym ustaleniu, że z uzyskanych ze sprzedaży w dniu 25 listopada 1970 roku części działki środków finansowych F. i H. małżonkowie L. darowali swojemu synowi H. L. (1) jedynie kwotę 34.000 starych złotych oraz, że innych darowizn wnioskodawca H. L. (1) od rodziców nie otrzymał;

- obdarzeniu wiarą zeznań wnioskodawcy H. L. (1) w całości, podczas gdy zeznania tego wnioskodawcy pozostają w opozycji do całości zebranego w sprawie materiału dowodowego, są ponadto niespójne ze sobą;

- odmowie wiarygodności zeznaniom uczestniczki K. M., świadków K. P. i A. M. w części, w jakiej osoby te zeznały, iż H. L. (2) darowała synowi H. L. (1) po zawarciu dobrowolnej umowy sprzedaży z dnia 25 listopada 1070 roku środki finansowe w wysokości 180.000 starych złotych;

- uznanie za niewiarygodny fakt, iż T. J. w 1970 roku, po zawarciu dobrowolnej umowy sprzedaży przekazał H. i F. małżonkom L. kwotę 180.000 starych złotych tytułem ceny za zakup działki nr (...);

- wadliwym ustaleniu, że wnioskodawca H. L. (1) otrzymał od matki H. L. (2) darowiznę podlegającą zaliczeniu na schedę spadkową w wysokości 34 000 starych złotych, pochodzącą ze sprzedaży w dniu 25 listopada 1970 roku części działki (...) o powierzchni 7211m ²;

- pominięciu dowodu z notatki pod nazwą „Wypis z rejestru gruntów” sporządzonej przez wnioskodawcę H. L. (1), pominięciu zeznań uczestniczki K. M., świadków K. P. i A. M. w części, w jakiej osoby te opisywały okoliczności sprzedaży działek w 1970 roku, zeznań dotyczących zachowania się rodziny po sprzedaży, ustalonych faktów, iż czynsz dzierżawny dzielony jest na dwie części – między uczestniczkę K. M. i T. N.;

- niedopuszczeniu dowodów z akt ksiąg wieczystych prowadzonych przez Sąd Rejonowy Lublin-Wschód w Lublinie z siedzibą w Świdniku nr: (...), (...),(...), (...), bez jakiegokolwiek uzasadnienia i bez wydania rozstrzygnięcia w tym przedmiocie;

3.  art. 1039 k.c. oraz art. 6 k.c. i art. 684 k.p.c. przez niewłaściwe zastosowanie w sprawie i uznanie, że wnioskodawca H. L. (1) otrzymał od matki H. L. (2) darowiznę podlegającą zaliczeniu na schedę spadkową w wysokości jedynie 34.000 starych złotych, pochodzącą ze sprzedaży w dniu 25 listopada 1970 roku części działki (...) o powierzchni 7211 m ²; a nie darowiznę podlegającą zaliczeniu na schedę spadkową w wysokości 180.000 starych złotych, pochodzącą ze sprzedaży w dniu 25 listopada 1970 roku działki nr (...) o powierzchni 1,95 ha oraz nr (...) o powierzchni 0,40 ha, łącznie 2,35 ha.

Powołując się na powyższe zarzuty, apelująca domagała się zmiany zaskarżonego postanowienia i orzeczenia, że H. L. (1) otrzymał od matki H. L. (2) darowiznę podlegającą zaliczeniu na schedę spadkową w wysokości 180.000 starych złotych, pochodzącą ze sprzedaży w dniu 25 listopada 1970 roku działki nr (...) o powierzchni 1,95 ha oraz działki nr (...) o powierzchni 0,40 ha, łącznie 2,35 ha, ewentualnie uchylenia zaskarżonego postanowienia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji oraz zasądzenia od H. L. (1) na rzecz K. M. kosztów postępowania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja zasługiwała na uwzględnienie w części.

Zarzut naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. w związku z art. 516 k.p.c. oraz art. 13 § 2 k.p.c. jest niezasadny. Zarzut tego rodzaju mógłby bowiem zostać uznany za usprawiedliwiony i mieć wpływ na rozstrzygnięcie jedynie w sytuacji, gdyby z uzasadnienia zaskarżonego postanowienia nie dało się odczytać, jaki stan faktyczny lub prawny stanowił podstawę rozstrzygnięcia, to jest gdyby wskutek wadliwości uzasadnienia nie było możliwe poddanie go kontroli instancyjnej (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 5 czerwca 2009 roku, I UK 21/09, LEX nr 515699, jak również z dnia 9 lipca 2008 roku, I PK 2/08, LEX nr 497691). Wbrew odmiennemu stanowisku apelującej tego rodzaju sytuacja w niniejszej sprawie nie występuje.

Natomiast trafnie zarzucono w apelacji naruszenie przez Sąd pierwszej instancji przepisów art. 217 § 1 k.p.c. w związku z art. 227 k.p.c. przez pominięcie wniosków dowodowych uczestniczki K. M. , a także naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. przez przekroczenie określonych tym przepisem granic swobodnej oceny dowodów. Wyniki całości postępowania dowodowego, uzupełnionego przed Sądem drugiej instancji, prowadzą do częściowo odmiennych ustaleń, niż przyjęte za podstawę zaskarżonego orzeczenia.

W pierwszym rzędzie wskazać należy, że jak wynika z wiarygodnych w tym zakresie zeznań wnioskodawcy H. L. (1), potwierdzonych zeznaniami uczestnika J. T. (1), nieformalna umowa sprzedaży nieruchomości pomiędzy F. i H. małżonkami L., a T. i M. małżonkami J. została zawarta nie w podanym w umowie dniu 25 listopada 1970 roku, ale dopiero w 1974 roku. Umowa została antydatowana dla celów uwłaszczenia. Należy podkreślić, że uczestnik J. T. (1), nie będąc spadkobiercą H. L. (2), nie jest zainteresowany rozstrzygnięciem zawartym w postanowieniu wstępnym, a jednocześnie jest synem J. T. (2), który był świadkiem umowy spisanej w jego domu. Zatem zeznania J. T. (1) zasługują na obdarzenie walorem wiarygodności. Ponadto podawane przez uczestnika, a także H. L. (1) okoliczności pozostają w logicznym związku z przepisem art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 26 października 1971 roku o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych (Dz. U. Nr 27, poz. 250), przewidującego nabycie własności nieruchomości rolnych według stanu posiadania z dnia wejścia ustawy w życie, to jest z dnia 4 listopada 1971 roku w sytuacji, gdy rolnicy lub ich poprzednicy objęli te nieruchomości w posiadanie na podstawie zawartej bez prawem przewidzianej formy umowy sprzedaży, zamiany, darowizny, umowy o dożywocie lub innej umowy o przeniesienie własności, o zniesienie współwłasności albo umowy o dział spadku.

Uzupełnione postępowanie dowodowe nie daje jednak podstaw do ustalenia, że umowa zawarta w 1974 roku dotyczyła większego areału gruntu, niż podany w umowie. Logiczna jest argumentacja Sądu pierwszej instancji, iż w takim wypadku w umowie zostałaby wpisana większa powierzchnia faktycznie sprzedawanej nieruchomości. Takie stanowisko jest tym bardziej uzasadnione w kontekście ujawnionej w postępowaniu odwoławczym okoliczności celowego antydatowania umowy dla potrzeb uwłaszczenia. Trzeba zauważyć, że jak wynika z dokumentów zawartych w aktach księgi wieczystej nr (...), małżonkowie J. na podstawie ustawy o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych uzyskali tytuł własności do działki nr (...) (oznaczonej następnie w ewidencji gruntów numerem (...)), która obejmowała jedynie południową część działki nr (...) ujawnionej w rejestrze gruntów z 1962 roku jako należąca do F. i H. małżonków L. (akt własności ziemi i mapa na kartach 5 i 7 akt księgi wieczystej oraz mapa na k. 132 akt sprawy niniejszej). Północna część, oznaczona na mapie zawartej w aktach księgi wieczystej numerem (...), nie została uwłaszczona na rzecz T. i M. małżonków J.. Także treść pisemnej umowy z 1974 roku wskazuje, że jej przedmiot stanowiła wyłącznie południowa część całej nieruchomości opisanej w umowie. Według tego opisu nieruchomość graniczyła od północy z drogą K. – Ł., od południa z działką M. G., zaś od zachodu z działką T. J., natomiast przedmiotem sprzedaży była działka sąsiadująca od południa z działką M. G., a od północy z działką F. L. (1), a zatem pozostałą w posiadaniu małżonków L. północną częścią nieruchomości. W konsekwencji brak także podstaw do przyjęcia, że w związku z zawarciem umowy w 1974 roku została uzyskana przez małżonków L. tytułem sprzedaży większa kwota, niż podana w umowie.

Powyższych okoliczności, pozostających w logicznym związku z treścią dokumentów geodezyjnych sporządzonych w okresie, w którym zawarta została nieformalna umowa, nie mogą podważyć zeznania uczestniczki K. M. oraz świadków A. M. i K. P.. Podawane przez nich odmienne okoliczności nie znajdują oparcia w pozostałym materiale dowodowym, a w świetle omówionych wyżej dowodów nie dają się pogodzić z zasadami logicznego rozumowania i doświadczenia życiowego.

Trzeba również zauważyć, że zeznania świadka K. P. są nie tylko sprzeczne z omówionymi wyżej dowodami, ale zawierają też wewnętrzne sprzeczności. Świadek początkowo, w sposób oczywiście sprzeczny nawet z twierdzeniami K. M., podawał, że to H. L. (1) sprzedał pole T. J., o czym świadek miał się dowiedzieć od H. L. (2). Następnie zaś świadek odmiennie stwierdził, że nie wie, kto sprzedał pole. Już w świetle tych sprzeczności niewiarygodne są zeznania świadka, iż o okolicznościach zawarcia umowy oraz uzyskanej wówczas cenie powziął wiadomość od H. L. (2). K. P. nie podał przy tym jakichkolwiek okoliczności, które mogłyby choćby uprawdopodobnić fakt prowadzenia rozmów z H. L. (2) na powyższe okoliczności, dotyczące spraw majątkowych i stosunków wewnątrz rodziny spadkodawczyni.

Wbrew zarzutom apelującej, jej stanowiska nie potwierdzają w pełni zeznania świadka A. M.. Nie są one bowiem stanowcze i konsekwentne. Świadek zaznaczał, iż „uważa, że pieniądze zostały przekazane za sprzedaż działki w 1970 roku”, „ z tego, co wiem, pieniądze w kwocie 180.000 złotych były przekazane jednorazowo”. Nie był zatem pewien zgodności z rzeczywistym stanem rzeczy twierdzeń o jednorazowej sprzedaży przez małżonków L. większej nieruchomości i wysokości uzyskanej z tego tytułu kwoty. Ponadto w pierwszej części zeznań, odmiennie niż w ich końcowej części, świadek podał, że „teściowie na żądanie H. L. (1) sprzedali działkę nr (...) na raty, sprzedawali po kawałku, w dwóch częściach”, jak również wskazał, że druga sprzedaż miała miejsce w dacie sporządzenia aktu notarialnego z 1985 roku. W kontekście ostatnio przywołanych twierdzeń nie zasługują na wiarę zeznania świadka, a także K. M., iż T. J. zaczął uprawiać obie działki zaraz po kupnie w 1970 roku, co pozostaje nadto w oczywistej sprzeczności z ujawnioną okolicznością rzeczywistego zawarcia nieformalnej umowy w 1974, a nie w 1970 roku.

Stanowiska apelującej o jednorazowej sprzedaży całej działki nr (...) nie potwierdzają też dowody z dokumentów przeprowadzone na wniosek skarżącej w postępowaniu odwoławczym.

W oparciu o mapę i wypis z rejestru ewidencji gruntów według stanu z 1962 roku oraz informację Starosty (...) (k. 132 i 135 akt sprawy) zasadnym było jedynie ustalenie, że w 1974 roku faktycznie sprzedana została część działki oznaczonej wówczas numerem (...), a nie (...), jak to zostało podane w pisemnej umowie.

Nie zasługuje też na podzielenie zarzut kwestionujący ustaloną w zaskarżonym postanowieniu wysokość kwoty darowizny dokonanej na rzecz H. L. (1) przez jego matkę, a pochodzącej ze sprzedaży w 1974 roku działki o powierzchni 7211 m ². Z okoliczności stanu faktycznego sprawy wynika, że opisana w nieformalnej umowie działka była częścią nieruchomości należącej do obojga rodziców H. L. (1). Zatem także cena uzyskana z jej sprzedaży – 38.618 starych złotych – przypadła obojgu rodzicom. W konsekwencji darowizna od H. L. (2) ze środków pochodzących ze sprzedaży w 1974 roku mogłaby odpowiadać jedynie połowie ostatnio wymienionej kwoty. Wnioskodawca H. L. (1) nie zaskarżył jednak postanowienia wstępnego, a jego zmiana na niekorzyść skarżącej K. M. byłaby sprzeczna z zakazem przewidzianym w art. 384 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c.

W świetle wyników uzupełniającego postępowania dowodowego przed Sądem drugiej instancji zasadne są zarzuty apelującej kwestionujące dokonaną przez Sąd Rejonowy ocenę dowodów i będące jej następstwem ustalenie, że H. L. (1) nie uzyskał od matki H. L. (2) innej darowizny, niż opisana w zaskarżonym postanowieniu.

W szczególności zasadny jest zarzut pominięcia przez Sąd Rejonowy dowodu z notatki oznaczonej jako „Wypis z rejestru gruntów”, podczas gdy podlega ona ocenie w myśl art. 233 § 1 k.p.c. tak jak każdy inny dowód w postępowaniu cywilnym. Wymaga przy tym podkreślenia, że wnioskodawca H. L. (1) przyznał fakt własnoręcznego sporządzenia tej notatki. Natomiast jej treść potwierdza powoływaną przez uczestniczkę K. M. okoliczność darowania H. L. (1) przez matkę H. L. (2) także środków pochodzących ze sprzedaży działek nr (...) o powierzchni 0,97 ha oraz nr (...) o powierzchni 0,39 ha.

Notatka, jak podał pierwotnie H. L. (1) i na co wskazywała K. M., została sporządzona po śmierci rodziców. Odmienne, a przy tym niestanowcze i wewnętrznie sprzeczne zeznania H. L. (1), złożone przed Sądem odwoławczym, nie zasługują na podzielenie. Wnioskodawca podawał w nich bowiem, że notatka została sporządzona po śmierci ojca, następnie, że nie pamięta tych okoliczności, a wreszcie, że fakt ten miał miejsce za życia obojga rodziców, kiedy działki nie były jeszcze sprzedane.

W sytuacji sporządzenia notatki po śmierci rodziców wiarygodne są zaś zeznania uczestniczki K. M., z których wynika, iż celem sporządzenia notatki było określenie tych składników majątku, które zostały sprzedane, a także tych, które miałyby jeszcze przypaść spadkobiercom. Logiczne i zgodne z zasadami doświadczenia życiowego są również zeznania uczestniczki, że sprzedane wcześniej działki nr (...) o powierzchni 0,97 ha oraz nr (...) o powierzchni 0,39 ha zostały wymienione przy imieniu H. L. (1) z tej przyczyny, iż wnioskodawca otrzymał pieniądze pochodzące z ich sprzedaży. Twierdzenia uczestniczki pozostają również w zgodzie z dalszą częścią notatki, z której wynika, że dla H. L. (1) nie miała już przypaść żadna działka, jak również z niesporną okolicznością dzielenia czynszu dzierżawnego, zarówno przed, jak i po śmierci H. L. (2), wyłącznie między córki spadkodawczyni K. M. i T. N., z pomięciem H. L. (1), który nie upominał się o część czynszu. Nie zasługują na wiarę przeciwne zeznania H. L. (1). Twierdzenie, iż treść notatki wynikała z faktu darowania na jego rzecz kwoty 34.000 starych złotych jest nielogiczne, jeśli się zważy, że kwota ta pochodziła ze sprzedaży innej działki, niż wymienione w notatce działki o numerach (...).

Dla przedstawionej oceny nie ma znaczenia okoliczność, iż działka nr (...), wymieniona w notatce przy imieniu K. M., nie była faktycznie sprzedana, jak również okoliczność czy uczestniczka otrzymała środki za inną, sprzedaną działkę. Ostatnia kwestia wykracza poza przedmiot rozstrzygnięcia zaskarżonym postanowieniem. Jeśli chodzi zaś o działki nr (...) wpisane przy imieniu H. L. (1), to bezspornie zostały one sprzedane przez H. L. (2).

Jak wynika z dokumentów zawartych aktach księgi wieczystej (...), na podstawie ustawy o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych w stosunku do działki nr (...) został wydany akt własności ziemi na rzecz F. L. (1), a w stosunku do działki nr (...) akt własności ziemi na rzecz H. L. (2) (k. 3-4 akt). Zauważyć przy tym należy, że nabyte w opisany sposób nieruchomości wchodziły w skład majątku wspólnego. Zgodnie z postanowieniem wydanym przez Sąd Rejonowy w Lublinie w sprawie III Ns 1422/11 (k. 5 akt księgi wieczystej), spadek po F. L. (1), zmarłym w dniu 27 stycznia 1981 roku, nabyły żona H. L. (2) oraz dzieci: H. L. (1), T. N. i K. M. po 1/4 części, przy czym wchodzące w skład spadku po F. L. (1) gospodarstwo rolne nabyła w całości H. L. (2). Zatem H. L. (2) stała się wyłącznym właścicielem nieruchomości wchodzących w skład gospodarstwa rolnego jej i jej zmarłego męża F. L. (1). Na tej podstawie w dniu 3 stycznia 1985 roku umową sporządzoną w formie aktu notarialnego H. L. (2) sprzedała T. J. działki nr (...) o łącznej powierzchni 1,36 ha za cenę 110.000 starych złotych.

W świetle powyższego uznać należy za udowodnione, że H. L. (1) otrzymał od swojej matki H. L. (2) również darowiznę kwoty 110.000 starych złotych ze sprzedaży działek nr (...). Trzeba zauważyć, że okoliczność ta znajduje również potwierdzenie w zeznaniach świadka A. M., który wskazywał na uzyskanie przez H. L. (1) tytułem darowizn kwot pochodzących z dwóch umów sprzedaży. W tym zakresie zeznania świadka oraz uczestniczki K. M. zasługują na obdarzenie wiarą jako zgodne z innymi, omówionymi wcześniej dowodami. Z kolei zeznania T. N. nie podważają ustaleń Sądu Okręgowego, gdyż uczestniczka podała jedynie, iż nie miała wiedzy o darowiznach.

Wobec jednoznacznej treści umowy sprzedaży działek nr (...) brak podstaw do ustalenia, iż H. L. (2) uzyskała tytułem ceny wyższą kwotę, niż podana w akcie notarialnym suma 110.000 zł, a w konsekwencji do ustalenia wyższej kwoty darowizny pochodzącej ze sprzedaży wymienionych działek. Okoliczności tego rodzaju nie zostały przez apelującą udowodnione.

Sąd Okręgowy zważył, że zaskarżone postanowienie wstępne Sądu Rejonowego Lublin-Wschód w Lublinie z siedzibą w Świdniku z dnia 11 grudnia 2013 roku obejmowało rozstrzygnięcie w zakresie sprawy o dział spadku po H. L. (2), będącej jedną z dwóch spraw połączonych do łącznego rozpoznania i rozstrzygnięcia. Ubocznie więc jedynie wskazać należy, że w sprawie o dział spadku po F. L. (2) winni brać udział wszyscy spadkobiercy, których dziedziczenie winno być wykazane postanowieniami o stwierdzeniu nabycia spadku. Udziału spadkobiercy w postępowaniu działowym nie wyłącza okoliczność zbycia jedynie udziałów w przedmiocie należącym do spadku. Podkreślić także należy, że obowiązkiem sądu w postępowaniu nieprocesowym jest czuwanie nad tym, aby wszystkie osoby zainteresowane brały udział w postępowaniu, a to stosownie do art. 510 § 2 k.p.c.

Z tych wszystkich względów i na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. oraz art. 385 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c. Sąd Okręgowy orzekł jak w postanowieniu.