Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Lublinie

POSTANOWIENIE

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 12 marca 2015 roku Sąd Rejonowy w Puławach:

I. dokonał podziału majątku wspólnego wnioskodawcy T. D. i uczestniczki A. D. (1) w ten sposób, że:

II. przyznał na własność wnioskodawcy T. D.:

1. wierzytelność z tytułu sprzedaży przez wnioskodawcę T. D. w dniu 24 października 2009 roku samochodu osobowego marki V. (...) o nr rejestracyjnym (...), rok produkcji 1995,

2. odkurzacz,

3. wiertarkę udarową,

4. wiertarkę ręczną marki H.,

III. przyznał na własność uczestniczce A. D. (1):

1. zabudowaną nieruchomość – działkę nr (...) położoną w P., dla której jest prowadzona księga wieczysta nr (...),

2. oszczędności zgromadzone na rachunku uczestniczki A. D. (1) w Banku (...) Spółki Akcyjnej w W. w kwocie 29.148,04 zł,

3. meble kuchenne niebiesko-brązowe składające się z czterech szafek wiszących i czterech szafek stojących,

4. meble pokojowe czarne składające się z szafy, barku, słupka, biurka i szafki RTV,

5. meble pokojowe brązowe składające się z szafy, biblioteczki, słupka i szafki RTV,

6. łóżko z materacem,

7. ławę czarną,

8. stół sosnowy,

9. szafkę łazienkową,

10. lustro łazienkowe,

11. kuchenkę gazową,

I2. kuchenkę mikrofalową,

13. lodówkę marki P.,

I4. telewizor marki P. (...) calowy,

15. telewizor marki C. (...) calowy,

16. telewizor marki S. (...) calowy,

17. pralkę marki W.,

18. meble ogrodowe plastikowe składające się ze stołu i trzech krzeseł,

19. szlifierkę kątową,

20. urządzenie do cięcia glazury,

21. krajzegę,

22. szpadel,

23. aparat fotograficzny marki K.;

IV. ustalił wartość majątku wspólnego T. D. i A. D. (1), podlegającego podziałowi, na kwotę 218.291,21 zł;

V. umorzył postępowanie w części dotyczącej roszczenia wnioskodawcy T. D. o zasądzenie od uczestniczki A. D. (1) na rzecz wnioskodawcy T. D. wynagrodzenia z tytułu korzystania przez uczestniczkę A. D. (1) z majątku wspólnego uczestników postępowania;

VI. zasądził od uczestniczki A. D. (1) na rzecz wnioskodawcy T. D. kwotę 71.000 zł, płatną w terminie trzech miesięcy od uprawomocnienia się postanowienia, z ustawowymi odsetkami w wysokości określonej w rozporządzeniu Rady Ministrów wydanym na podstawie delegacji ustawowej z art. 359 § 3 k.c. w razie uchybienia terminu płatności tej kwoty;

VII. zasądził od uczestniczki A. D. (1) na rzecz wnioskodawcy T. D. kwotę 300 zł tytułem zwrotu części kosztów postępowania;

VIII. nakazał ściągnąć od wnioskodawcy T. D. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Puławach kwotę 5.388,69 zł tytułem brakującej części zaliczki na pokrycie wydatków wyłożonych tymczasowo z sum budżetowych Skarbu Państwa;

IX. nakazał ściągnąć od uczestniczki A. D. (1) na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Puławach kwotę 397,60 zł tytułem brakującej części zaliczki na pokrycie wydatków wyłożonych tymczasowo z sum budżetowych Skarbu Państwa oraz kwotę 200 zł tytułem nieuiszczonej części opłaty od wniosku, od uiszczenia której wnioskodawca T. D. został zwolniony;

X. stwierdził, że każdy z uczestników ponosi pozostałe koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie.

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

W skład majątku wspólnego wchodzi zabudowana budynkiem mieszkalnym i drewnianą komórką nieruchomość stanowiąca działkę nr (...), położona w P., przy ul. (...), dla której jest prowadzona księga wieczysta nr (...), o wartości wolnorynkowej (bez uwzględnienia obciążenia hipotecznego) – 288.054 zł.

W czasie trwania ustawowej wspólności majątkowej małżeńskiej (od dnia 8 lutego 1992 roku do dnia 29 maja 2008 roku), w dniu 29 lutego 2008 roku, T. D. sprzedał 244 akcje Zakładów (...) S. A. w P. o łącznej wartości 29.148,04 zł. Tego samego dnia A. D. (1) uzyskaną ze sprzedaży akcji kwotę 29.148,04 zł ulokowała na swoim rachunku w Banku (...) Spółki Akcyjnej w W. i taka kwota była zgromadzona na tym rachunku na datę ustania wspólności ustawowej.

W dniu 24 października 2009 roku T. D. sprzedał nabyty w czasie trwania związku małżeńskiego samochód osobowy marki V. (...) z 1995 roku, o nr rejestracyjnym (...), za cenę 4.500 zł.

Wartość wolnorynkowa należących do majątku wspólnego ruchomości: mebli kuchennych niebiesko–brązowych składających się z czterech szafek wiszących i czterech szafek stojących odpowiada kwocie 275 zł, mebli pokojowych czarnych składających się z szafy, barku, słupka, biurka i szafki RTV – kwocie 250 zł, mebli pokojowych brązowych składających się z szafy, biblioteczki, słupka i szafki RTV – kwocie 50 zł, łóżka z materacem – kwocie 350 zł, ławy czarnej – kwocie 80 zł, stołu sosnowego – kwocie 110 zł, szafki łazienkowej – kwocie 40 zł, lustra łazienkowego – kwocie 30 zł, kuchenki gazowej – kwocie 200 zł, kuchenki mikrofalowej – kwocie 60 zł, lodówki marki P. – kwocie 225 zł, telewizora marki P. – kwocie 150 zł, telewizora marki C. – kwocie 150 zł, telewizora marki S. – kwocie 125 zł, pralki marki W. – kwocie 100 zł, mebli ogrodowych plastikowych składających się ze stołu i trzech krzeseł – kwocie 60 zł, szlifierki kątowej – kwocie 140 zł, krajzegi – kwocie 125 zł, szpadla – kwocie 125 zł.

Należące do majątku wspólnego: odkurzacz, wiertarka udarowa, wiertarka ręczna marki H., urządzenie do cięcia glazury i aparat fotograficzny marki K. nie przedstawiają żadnej wartości.

T. D. jest w posiadaniu odkurzacza, wiertarki udarowej i wiertarki ręcznej marki H..

W posiadaniu nieruchomości i pozostałych ruchomości jest A. D. (1).

W dniu 30 sierpnia 2006 roku T. D. i A. D. (1) zaciągnęli w Banku (...) S. A. w W. kredyt hipoteczny na zakup opisanej wyżej nieruchomości w kwocie 170.000 zł. Na nabytej nieruchomości została ustanowiona na rzecz banku hipoteka zwykła w kwocie 136.000 zł na zabezpieczenie kapitału kredytu hipotecznego oraz hipoteka kaucyjna do wysokości 136.000 zł na zabezpieczenie odsetek kapitałowych i odsetek za opóźnienie w spłacie tego kredytu.

A. D. (1) sama spłaca ten kredyt hipoteczny. W okresie od ustania wspólności majątkowej małżeńskiej (29 maja 2008 roku) do dnia 2 lutego 2015 roku A. D. (1) na poczet spłaty tego kredytu dokonała wpłat w łącznej kwocie 64.196,58 zł. Do spłaty pozostała jeszcze kwota kredytu 105.950,83 zł. Wartość prognozowanych na dzień 23 lutego 2015 roku odsetek od tej kwoty odpowiada sumie 23.899,27 zł.

W dniu 25 stycznia 2007 roku A. D. (1) na sfinalizowanie kosztów doprowadzenia instalacji gazowej do domu położonego w P. przy ul. (...) w kwocie 3.855,78 zł wzięła kredyt w (...) Bank (...) S. A. w W.. Uczestniczka sama spłacała ten kredyt i w okresie od ustania wspólności majątkowej małżeńskiej do dnia 10 stycznia 2010 roku A. D. (1) dokonała na poczet spłaty tego kredytu wpłat w łącznej kwocie 3.498,58 zł.

T. D. pracuje w Zakładach (...) S. A. w P. i zarabia brutto 3.200 zł miesięcznie. Na utrzymaniu ma dwoje dzieci ze związku małżeńskiego: dwudziestotrzyletniego syna M. D. i szesnastoletnią córkę A. D. (2), na które płaci alimenty w kwotach: po 650 zł miesięcznie na rzecz syna i po 500 zł miesięcznie na rzecz córki. T. D. mieszka z konkubiną A. K. w jej mieszkaniu położonym w P. przy ul. (...). Z konkubinatu ma dwoje dzieci: sześcioletnią córkę A. D. (3) i sześcioletniego syna F. D.. A. K. pracuje w spółce (...) w P., gdzie jako bufetowa zarabia netto 1.100 zł miesięcznie. Na utrzymaniu ma trzynastoletnią córkę S. K., na którą od ojca dziecka otrzymuje alimenty w kwocie po 400 zł miesięcznie.

A. D. (1) pracuje w P. w oddziale Banku (...) S. A. w W.. Jej miesięczne zarobki brutto oscylują w granicach 3.500 zł. Na utrzymaniu ma wskazane wyżej dzieci. Mieszka z dziećmi w domu usytuowanym w P. przy ul. (...). Syn M. D. jest studentem IV roku chemii na (...) w L., a A. D. (2) uczennicą III klasy gimnazjum. A. D. (1) nie ma rodzeństwa i korzysta z materialnej pomocy swoich rodziców.

Sąd Rejonowy wskazał, na podstawie jakich dowodów ustalił powyższy stan faktyczny, podkreślając, że dokumenty dołączone do akt sprawy nie były kwestionowane co do ich autentyczności i treści.

Sąd Rejonowy uznał za wiarygodne również zeznania uczestników oraz wywołane w sprawie opinie: biegłego z zakresu szacunku ruchomości R. Z., biegłego z zakresu szacunku nieruchomości i biegłego geodety G. J..

Opinia biegłego geodety została wywołana w związku z wnioskiem T. D. o podział fizyczny nieruchomości stanowiącej składnik majątku wspólnego stron postępowania. Wobec ostatecznego stanowiska uczestników postępowania co do sposobu podziału majątku wspólnego opinia ta nie została wykorzystana.

Oceniając ustalony stan faktyczny Sąd Rejonowy wskazał, że zgodnie z art. 46 k.r.io. do podziału majątku, który był objęty wspólnością majątkową stosuje się odpowiednio przepisy o dziale spadku (art. 567 § 3 k.p.c. oraz art. 680 i następne k.p.c.), zaś przepisy o dziale spadku (art. 688 k.p.c.) odsyłają do przepisów o zniesieniu współwłasności (art. 617 k.p.c. i następne). Z kolei art. 1035 k.c. przewiduje odpowiednie stosowanie przepisów o współwłasności w częściach ułamkowych (art. 210 i następne k.c.)

Według art. 567 § 1 k.p.c. w postępowania o podział majątku wspólnego sąd rozstrzyga także o żądaniu ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym oraz o tym, jakie wydatki, nakłady i inne świadczenia z majątku wspólnego na rzecz majątku osobistego lub odwrotnie podlegają zwrotowi.

Podział majątku wspólnego może nastąpić dopiero po ustaniu wspólności majątkowej (art. 35 k.r.io.).

Art. 1037 § 1 k.c. statuuje zaś, że podział majątku wspólnego może nastąpić na mocy orzeczenia sądu, o ile żądanie takie zgłosi którykolwiek z małżonków. Złożenie takiego wniosku stwarza zobowiązanie dla sądu ustalenia składu i wartości majątku wspólnego podlegającego podziałowi (art. 684 k.p.c.), rozstrzygnięcia o żądaniu ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym oraz o tym, jakie wydatki, nakłady i inne świadczenia z majątku wspólnego na rzecz majątku osobistego lub odwrotnie podlegają zwrotowi, a także orzeczenia o wydaniu składników majątkowych przyznanych w wyniku podziału jednemu z małżonków przez drugiego z małżonków, który włada tymi składnikami (art. 567 § 3 k.p.c. w związku z art. 624 k.p.c.).

W niniejszej sprawie, na podstawie art. 567 § 3 k.p.c. w związku z art. 685 k.p.c., prawomocnym postanowieniem wstępnym z dnia 12 listopada 2013 roku Sąd Rejonowy w Puławach ustalił skład majątku wspólnego oraz ustalił, że uczestniczka A. D. (1) poniosła nakłady z majątku odrębnego na majątek wspólny z tytułu spłaty kredytu hipotecznego oraz z tytułu spłaty kredytu nr (...) z dnia 25 stycznia 2007 roku, a ponadto oddalił wniosek wnioskodawcy T. D. o ustalenie, że wnioskodawca T. D. poniósł nakłady z majątku odrębnego na majątek wspólny z tytułu spłaty pożyczek z Kasy Zakładowego Funduszu Socjalnego i z Kasy Zapomogowo-Pożyczkowej (...) (...)S. A. w P., z tytułu uiszczenia rachunków na rzecz (...) S. A. w W. i (...) S. A. w W. oraz z tytułu podatku od dochodów kapitałowych w związku ze sprzedażą w dniu 29 lutego 2008 roku papierów wartościowych (k. 406-406v).

Zasadą jest, że podział majątku wspólnego obejmuje przedmioty majątkowe, które były składnikami tego majątku w chwili ustania wspólności ustawowej i które istnieją w chwili dokonywania podziału majątku wspólnego (art. 31 k.r.io. – 34 k.r.io.), a ich wartość ustala się według cen z chwili orzekania o podziale.

O ile nie budził wątpliwości skład majątku wspólnego ustalony prawomocnym postępowaniem wstępnym oraz fakt równych udziałów uczestników w majątku wspólnym (art. 43 § 1 k.r.io.), o tyle okolicznością sporną pozostawała wartość nieruchomości stanowiącej składnik majątku wspólnego, także ze względu na jej obciążenie hipoteczne.

Sąd Rejonowy wskazał, że ostatecznie stanowisko uczestników co do sposobu podziału nieruchomości i ruchomości było zgodne: nieruchomość oraz ruchomości znajdujące się w posiadaniu uczestniczki, miały jej przypaść.

Z art. 211 k.c. w zw. z art. 1035 k.c. wynika, że każdy ze współwłaścicieli może żądać, ażeby zniesienie współwłasności nastąpiło przez podział rzeczy wspólnej, chyba że podział taki byłby sprzeczny z przepisami ustawy lub ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem rzeczy albo, że pociągałby za sobą istotną zmianę rzeczy lub znaczne zmniejszenie jej wartości.

W związku ze stanowiskiem uczestników Sąd Rejonowy nie kierował się tylko dążeniem do podziału według części odpowiadających arytmetycznej wielkości udziałów, lecz przede wszystkim wziął pod uwagę skład majątku wspólnego, jego przeznaczenie oraz aktualną sytuację materialną i rodzinną uczestników, ich potrzeby i możliwości.

Za przyznaniem uczestniczce nieruchomości przemawiało również to, że jest ona wyłącznym jej posiadaczem i zamieszkuje tam z dziećmi. Wnioskodawca nie zamieszkuje w domu na wspólnej nieruchomości od ponad 7 lat, a jego potrzeby mieszkaniowe są zaspokojone, skoro zamieszkuje z konkubiną w jej mieszkaniu (wraz z dziećmi).

Przyznanie każdemu z uczestników ruchomości znajdujących się w ich posiadaniu odpowiada społeczno-gospodarczemu przeznaczeniu rzeczy, nie narusza ich substancji i nie prowadzi do pokrzywdzenia któregokolwiek z uczestników, zwłaszcza, że sankcjonuje utrwalony przez lata stan posiadania.

Sąd Rejonowy przyznał uczestniczce oszczędności zgromadzone na jej rachunku w Banku (...) Spółka Akcyjna w W. w kwocie 29.148,04 zł, zaś wnioskodawcy wierzytelność w kwocie 4.500 zł z tytułu sprzedaży przez wnioskodawcę T. D. w dniu 24 października 2009 roku wspólnego samochodu osobowego marki V. (...) o nr rejestracyjnym (...).

Dokonując ustalenia wartości nieruchomości Sąd Rejonowy stanął na stanowisku, że należy w niej uwzględnić obciążenie hipoteczne nieruchomości z tytułu kredytu, który pozostał do spłaty, w kwocie 105.950,83 zł i o tę kwotę pomniejszyć wartość oszacowaną przez biegłą (288.054 zł), co dało kwotę 182.103,17 zł.

Wartość ruchomości, które przypadły wnioskodawczyni, wynosiła 2.540 zł1.

Ponadto należało uwzględnić po stronie uczestniczki kwotę oszczędności 29.148,04 zł, zaś po stronie wnioskodawcy – wartość zbytego pojazdu – 4.500 zł.

Wartość całego majątku wspólnego wyniosła 218.291,21 zł, udział każdego z uczestników 109.145,60 zł. Wyliczając wartość należnej uczestnikowi dopłaty (213.791,21 zł – 109.145,60 zł) Sąd Rejonowy uwzględnił również nakłady poczynione przez uczestniczkę z majątku odrębnego na majątek wspólny w postaci spłaty kredytu hipotecznego i kredytu na wykonanie przyłącza gazowego, w łącznej kwocie 67.695,16 zł i pomniejszył dopłatę o połowę wartości tych spłat, tj. o kwotę 33.847,58 zł, co dało kwotę 70.798,03 zł2.

Sąd Rejonowy dodał, że nie znalazł podstaw do wyliczenia wartości oszczędności w kwocie 29.148,04 zł z uwzględnieniem odsetek, podobnie nie uwzględnił odsetek od dokonanych przez uczestniczkę spłat kredytu. Pełnomocnicy uczestników nie określili ani rodzaju tych odsetek, ani ich wysokości. Sąd Rejonowy wziął także pod uwagę i to, że uczestniczka z jednej strony samodzielnie po dniu 29 maja 2008 roku dysponowała wierzytelnością w kwocie 29.148,04 zł, z drugiej zaś samodzielnie spłacała co miesiąc kredyt hipoteczny. Mając na względzie tę okoliczność i art. 322 k.p.c. Sąd Rejonowy uznał te wartości za równoważne i nie podlegające rozliczeniu, zwłaszcza, że wnioskodawca nie wykazał, czy i jaki zysk do dnia orzekania osiągnęła uczestniczka z wierzytelności w kwocie 29.148,04 zł, zaś uczestniczka nie wykazała, czy i jaką poniosła stratę z tytułu spłaty kredytu hipotecznego.

Sąd Rejonowy umorzył postępowanie w zakresie żądania wnioskodawcy od uczestniczki wynagrodzenia z tytułu korzystania z nieruchomości, przyjmując, że w tym zakresie wnioskodawca cofnął wniosek. Zażalenie wnioskodawcy na to rozstrzygnięcie zostało odrzucone postanowieniem Sądu Okręgowego w Lublinie z dnia 10 września 2015 roku, sygn. akt II Cz 929/15.

Określony termin zapłaty przez uczestniczkę kwoty 71.000 zł (trzy miesiące od uprawomocnienia się postanowienia) zdaniem Sądu Rejonowego jest adekwatny do sytuacji uprawnionego do świadczeń wnioskodawcy oraz obciążonej świadczeniami uczestniczki. Daje on uczestniczce możliwość uzyskania deklarowanej przez nią pomocy finansowej od jej rodziców, ewentualnie pożyczki. Sama uczestniczka już w listopadzie 2009 roku deklarowała spłatę wnioskodawcy kwotą 50.000 zł.

Orzekając o kosztach postępowania, Sąd Rejonowy wziął pod uwagę, że wnioskodawca T. D. postanowieniem Sądu Rejonowego w Puławach z dnia 9 czerwca 2009 roku zwolniony został jedynie od opłaty od wniosku w kwocie 200 zł (k. 42).

W toku postępowania, wnioskodawca poza uiszczoną opłatą od wniosku w kwocie 800 zł (k. 50), poniósł zaliczki na pokrycie wydatków w łącznej kwocie 1.247,79 zł, zaś uczestniczka A. D. (1) poniosła zaliczki na pokrycie wydatków w łącznej kwocie 2.700 zł.

Koszty dowodu z opinii biegłych sądowych zamknęły się sumą 9.734,08 zł, przy czym koszty dowodu z opinii biegłego geodety wynosiły 3.538,87 zł.

Rozstrzygając o kosztach postępowania i o nieuiszczonych kosztach sądowych Sąd Rejonowy uznał, że wnioskodawca powinien w całości ponieść koszt dowodu z opinii biegłego geodety, wywołanej na jego wniosek i wyłącznie w jego interesie, gdyż uczestniczka nie była zainteresowana podziałem fizycznym nieruchomości, tym bardziej, że ostatecznie wnioskodawca zmienił stanowisko i nie domagał się podziału nieruchomości. Jako podstawę prawną Sąd Rejonowy przywołał art. 520 § 2 k.p.c.

Pozostałe koszty postępowania w łącznej kwocie 7.195,21 zł (w tym opłata od wniosku), na podstawie art. 520 § 1 k.p.c. powinny w równych częściach obciążać wnioskodawcę i uczestniczkę.

Z tego względu Sąd Rejonowy zasądził od uczestniczki na rzecz wnioskodawcy kwotę 300 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania oraz nakazał ściągnąć od uczestniczki i wnioskodawcy w odpowiednich częściach nieuiszczone koszty sądowe. Pozostałe koszty postępowania ponoszą uczestnicy zgodnie ze swym udziałem w sprawie.

*

Apelację od tego postanowienia wniósł wnioskodawca T. D., zaskarżając postanowienie Sądu Rejonowego w części, tj. w punktach III ppkt 2; IV; V; VI; VIII, X.

W zakresie zaskarżenia rozstrzygnięcia z punktu V. apelacji wnioskodawcy nadano bieg jako zażaleniu (co wskazano wyżej).

W pozostałym zakresie wnioskodawca zarzucił zaskarżonemu postanowieniu:

a) co do pkt II. ppkt 2:

- błąd w ustaleniach faktycznych mający istotny wpływ na wynik postępowania po przez błędne przyznanie na własność uczestniczce A. D. (1) oszczędności zgromadzonych na rachunku uczestniczki A. D. (1) w kwocie 29.148,04 zł, podczas gdy te oszczędności powinny być przyznane obojgu uczestnikom w równej wartości z uwzględnieniem wartości odsetkowej, w sytuacji, gdy uczestniczka przyznała okolicznościom wnioskodawcy dotyczącym określenia rodzaju i wysokości odsetek;

- błąd w ustaleniach faktycznych mający istotny wpływ na wynik postępowania poprzez błędne nieuwzględnienie kwoty odsetek od wartości oszczędności zgromadzonych na rachunku bankowym uczestniczki A. D. (1) w kwocie 29.148,04 zł, podczas gdy kwota odsetek została w pełni przyznana przez uczestniczkę,

- obrazę prawa procesowego mającą wpływ na treść zaskarżonego postanowienia tj. art. 229 k.p.c. i pominięcie okoliczności przyznanych przez uczestniczkę w zakresie wysokości i rodzaju odsetek od kwot zgromadzonych na rachunku bankowym uczestniczki A. D. (1),

b) co do pkt IV.:

- błąd w ustaleniach faktycznych mających istotny wpływ na wydane postanowienie, manifestujący się w błędnym ustaleniu wartości majątku wspólnego uczestników poprzez nieuwzględnienie i niepowiększenie przez Sąd substratu majątku wspólnego w postaci kredytu hipotecznego obciążającego nieruchomość przypadającą uczestniczce, podczas gdy przy określaniu udziałów przypadających uczestnikom w majątku wspólnym wartości przedmiotowej nieruchomości powinna uwzględniać kwotę kredytu pozostającą do spłacenia,

- obrazę prawa procesowego mającą wpływ na treść zaskarżonego postanowienia, tj. art. 618 § l k.p.c. w zw. z art. 684 k.p.c. poprzez pomniejszenie wartości ustalonego majątku wspólnego uczestników o wartość zaciągniętego kredytu, podczas gdy wartość ustalonego majątku powinna uwzględniać kwotę zaciągniętego kredytu hipotecznego,

c) co do pkt VI: obrazę prawa procesowego mającego istotny wpływ na wydane rozstrzygnięcie pod postacią art. 45 § l k.r.io. poprzez jego nieprawidłowe zastosowanie i rozliczenie nakładów poczynionych na składnik majątku wspólnego przez uczestniczkę, podczas gdy jedynie ona korzystała ze składników majątkowych stron, a charakter nakładów nie zwiększał wartości nieruchomości, lecz jedynie miał na celu zachowanie substancji majątku wspólnego stron,

d) co do pkt VIII. postanowienia: błąd w ustaleniach faktycznych mających istotny wpływ na wydane postanowienie, manifestujący się w błędnym uznaniu przez Sąd, że koszty opinii biegłego geodety G. J. powinien ponieść wnioskodawca, podczas gdy koszt tej opinii powinny ponieść strony w równym stopniu, bowiem uczestniczka w takim samym stopniu skorzystała ze sporządzonej opinii oraz błąd w ustaleniach faktycznych mający istotny wpływ na wydane postanowienie, manifestujący się w błędnym przyjęciu, że wnioskodawca na poczet opinii biegłych uiścił jedynie kwotę l.247,79 zł. podczas gdy kwota ta wynosiła 2.700 zł,

e) co do pkt X.: obrazę przepisów postępowania mającą istotny wpływ na wydane rozstrzygnięcie pod postacią art. 520 § l k.p.c. poprzez błędne uznanie przez Sąd, że strony w równym stopniu były zainteresowane w rozwiązaniu sporu, podczas gdy interesy stron były różne i korzyści osiągnięte przez strony były różne.

Wnioskodawca domagał się zmiany zaskarżonego postanowienia:

I. w punkcie III ppkt 2 poprzez przyznanie na własność uczestniczce A. D. (1) 1/2 kwoty oszczędności zgromadzonych na rachunku uczestniczki A. D. (1) w Banku (...) Spółka Akcyjna w W. w kwocie 29.148,04 zł, zaś co do pozostałej kwoty, tj. 14.574,02 zł z odsetkami od dnia ustania wspólności majątkowej małżeńskiej, przyznanie jej na własność wnioskodawcy,

II. w punkcie IV poprzez ustalenie wartości majątku wspólnego T. D. i A. D. (1), podlegającego podziałowi, na kwotę 324.242,04 zł,

III. w punkcie VI poprzez zasądzenie od uczestniczki A. D. (1) na rzecz wnioskodawcy T. D. kwoty 162.121,02 zł, płatnej w terminie trzech miesięcy od uprawomocnienia się postanowienia wraz z ustawowymi odsetkami w razie uchybienia terminu płatności,

IV. w punkcie VIII niezasądzanie od wnioskodawcy żadnej kwoty na rzecz Skarbu Państwa,

V. w punkcie X poprzez zasądzenie od wnioskodawcy na rzecz uczestniczki kwoty 7.200 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego,

a także zasądzenie od uczestniczki na rzecz wnioskodawcy zwrotu kosztów postępowania za obie instancje.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja wnioskodawcy jest zasadna w niewielkiej części.

Sąd Rejonowy co do zasady poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne i ocenił dowody zgodnie z dyspozycją art. 233 § 1 k.p.c. Sąd Okręgowy przyjmuje te ustalenia za własne, z tym, że uzupełnia je o ustalenie, że uczestniczka A. D. (1) umieszczała środki pochodzące ze sprzedaży akcji wnioskodawcy (29.148,04 zł) na lokatach i pobierała odsetki kapitałowe, które do dnia ustania wspólności ustawowej wyniosły 273,18 zł, zaś po dniu ustania wspólności ustawowej – 792,05 zł (określone na wyciągu z rachunku każdorazowo w pierwszej z pozycji tytułowanych „przelew lokaty kapitał/odsetki” oraz jako odsetki od środków na rachunku). W miarę upływu czasu A. D. (1) przeznaczała część środków na inne cele i w chwili obecnej nie dysponuje już żadną kwotą z pobranej pierwotnie kwoty 29.148,04 zł ani z powstałych odsetek (wyciąg z rachunku bankowego – k. 386-390).

Dokument, na podstawie którego Sąd Okręgowy poczynił powyższe ustalenie faktyczne, nie był kwestionowany przez żadną ze stron co do jego autentyczności i jest on wiarygodnym dokumentem bankowym.

W świetle powyższego dowodu błędne było twierdzenie Sądu Rejonowego, że nie jest możliwe ustalenie, jakie odsetki pobrała uczestniczka od środków w kwocie 29.148,04 zł (czy też ich części, w miarę stopniowego zmniejszania się kwoty pozostającej na rachunku).

Sąd Rejonowy nieprawidłowo ocenił także charakter tych odsetek. W zakresie, w jakim powstały one w okresie trwania wspólności ustawowej, stanowiły dochód ze wspólnej wierzytelności (art. 31 § 2 pkt 2 k.r.io.) i jako takie powinny zostać zaliczone w skład majątku wspólnego. W zakresie, w jakim odsetki te powstały po ustaniu wspólności ustawowej, stanowiły one pożytki cywilne ze wspólnego prawa (wierzytelności), do których stosuje się odpowiednio przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych i podlegały rozliczeniu na podstawie art. 207 k.c. w zw. z art. 1035 k.c. i art. 46 k.r.io.

Jednocześnie widoczne jest, że już w dacie orzekania przez Sąd pierwszej instancji ani wierzytelność (środki na rachunku bankowym), ani te dochody (narosłe odsetki) nie istniały, gdyż uczestniczka stopniowo je wypłacała i zużyła na własne potrzeby. W takim wypadku, co słusznie Sąd Rejonowy wskazał w uzasadnieniu, ale czego nie zastosował, nie podlegają podziałowi przedmioty nieistniejące w chwili działu, a są one tylko rozliczane rachunkowo (por. np. postanowienie Sądu Najwyższego z 11 marca 2010 roku, IV CSK 429/09, Lex nr 678022). Wobec powyższego nie należało przyznawać uczestniczce wierzytelności z tytułu środków zgromadzonych na rachunku bankowym, a jedynie rozliczyć jej wartość (z uwzględnieniem powstałych odsetek) przy ustalaniu należnej od niej dopłaty. Z tego też powodu nie mógł zostać uwzględniony zarzut i wniosek apelującego, aby przyznać mu połowę tej wierzytelności, gdyż takie rozstrzygnięcie byłoby zasadne tylko wówczas, gdyby środki te nadal znajdowały się na przedmiotowym rachunku bankowym (lub na innej lokacie, nawet w innym banku, ale były to te same środki, które zostały uzyskane ze sprzedaży akcji). Stąd też Sąd Okręgowy uchylił rozstrzygnięcie przyznające te środki wnioskodawczyni, natomiast pozostawił ich rachunkowe rozliczenie w podziale majątku wspólnego, rozliczając zarazem odsetki powstałe od tych środków, a wykazane przedmiotowym wyciągiem z rachunku bankowego. Wnioskodawca nie udowodnił, aby uczestniczka z tytułu posiadania tych środków na rachunku bankowym bądź na zakładanych lokatach otrzymała odsetki przekraczające wyżej wskazane kwoty, nie sformułował również żadnego roszczenia odszkodowawczego w tym zakresie (w którym wskazałby dochodzoną kwotę z tego tytułu i podstawę faktyczną żądania). Należy w tym miejscu zauważyć, że w apelacji wnioskodawca ogólnikowo odwołuje się do przyznania przez uczestniczkę istnienia odsetek, podczas, gdy w toku postępowania uczestniczka nie wypowiadała się, jakie odsetki od kwoty 29.148,04 zł uzyskała i w jakich okolicznościach. Jedynym dowodem na powstanie tych odsetek i ich pobranie przez uczestniczkę jest wskazany wyżej wyciąg z rachunku bankowego.

Jeżeli chodzi o wartość nieruchomości stanowiącej składnik majątku wspólnego stron, w okolicznościach niniejszej sprawy Sąd Okręgowy uznaje za prawidłowe jej ustalenie z uwzględnieniem obciążenia hipotecznego z tytułu kredytu zaciągniętego wspólnie przez strony na zakup nieruchomości. Należy wskazać, że w dawniejszym orzecznictwie przyjmowano, że takiego obciążenia nie należy uwzględniać w określeniu wartości nieruchomości, gdyż nie podlegają rozliczeniu niespłacone długi, a z tytułu ich spłaty po podziale majątku wspólnego byli małżonkowie będą mogli wzajemnie występować z roszczeniami regresowymi, także po podziale majątku wspólnego (art. 376 k.c.). Obecnie w orzecznictwie Sądu Najwyższego zdecydowanie przeważa stanowisko, że takie obciążenie hipoteczne nieruchomości powinno zostać uwzględnione przy ustalaniu jej wartości (por. np. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26 września 2013 roku, II CSK 650/12, Lex nr 1408410, czy orzeczenia przywoływane przez Sąd Rejonowy), o ile w realiach danej sprawy jest to możliwe (gdyż niekiedy zadłużenie przekracza wartość nieruchomości i nie jest możliwe jego racjonalne uwzględnienie w ten sposób). Za takim stanowiskiem przemawia to, że najczęściej to dłużnik rzeczowy posiadający nieruchomość będzie odpowiadał za spłatę długu hipotecznego i tak jest też w niniejszej sprawie (od wielu lat kredyt spłaca uczestniczka). Eliminuje to w przyszłości potrzebę dokonywania rozliczeń z tytułu spłaty kredytu po podziale majątku wspólnego. Zgodnie z art. 376 § 1 k.c. o zakresie regresu decyduje stosunek wewnętrzny między współdłużnikami solidarnymi i będzie należało uznać, że skoro obciążenie hipoteczne z tytułu kredytu zostało uwzględnione przy podziale majątku wspólnego na korzyść uczestniczki, nie będzie ona mogła domagać się od wnioskodawcy zwrotu połowy kwoty kredytu spłaconego po podziale majątku wspólnego. Oczywiście podział majątku wspólnego w żaden sposób nie wpływa na prawa osób trzecich, w tym banku, co oznacza, że bank jako wierzyciel będzie mógł nadal domagać się spłaty kredytu także od wnioskodawcy. Jeżeli jednak doszłoby do tego po podziale majątku wspólnego, na podstawie art. 376 § 1 k.c. będzie należało przyjąć, że wnioskodawca może domagać się od uczestniczki zwrotu całej kwoty spłaconej bankowi z tego tytułu (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 26 października 2011 roku, I CSK 41/11, Lex nr 1101323, podobnie wyrok Sądu Najwyższego z 2 kwietnia 2009 roku, IV CSK 566/08, Lex nr 564826). Widoczne zatem jest, że ustalenie wartości nieruchomości w sposób przyjęty przez Sąd Rejonowy nie krzywdzi wnioskodawcy, a najpewniej zapobiegnie jakimkolwiek roszczeniom między stronami w przyszłości (gdyż kredyt będzie nadal spłacać uczestniczka, której przyznano nieruchomość na własność i która jest zainteresowana jej utrzymaniem).

Sąd Rejonowy w dopłacie rozliczył również wspólne długi małżonków spłacone przez uczestniczkę po ustaniu wspólności ustawowej, przy czym chodzi nie tylko o kredyt hipoteczny, ale również o kredyt zaciągnięty na doprowadzenie instalacji gazowej. Ten ostatni dług został wprawdzie zaciągnięty przez uczestniczkę, ale na wspólne potrzeby małżonków, gdyż związany był ze wspólną nieruchomością i powstał w czasie istnienia wspólności ustawowej. Nie jest to zatem sensu stricto nakład z majątku odrębnego uczestniczki na majątek wspólny (poczyniony po ustaniu wspólności ustawowej), ale w orzecznictwie sądowym ugruntowany jest pogląd, że podlega on rozliczeniu na podstawie art. 45 § 1 k.r.io. (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 11 marca 2010 roku, IV CSK 429/09, Lex nr 678022). Co do zasady nie ma zatem znaczenia dla zasadności rozliczenia spłaty takich długów to, który z małżonków korzystał ze składników majątku wspólnego związanych przedmiotowo z tym długiem i czy zaciągnięcie długu było związane ze zwiększeniem wartości danego przedmiotu, gdyż mieścił się on w ramach zarządu majątkiem wspólnym.

Sąd Rejonowy powinien wprawdzie orzec o tego typu roszczeniach w odrębnym rozstrzygnięciu, jednakże w sytuacji, gdy wnioskodawca zaskarżył postanowienie Sądu Rejonowego dostosowując się do istniejących rozstrzygnięć, Sąd Okręgowy nie zmienił tej konstrukcji orzeczenia, a jedynie dookreślił, że kwota dopłaty obejmuje też rozliczenie pożytków i spłaconych długów po ustaniu wspólności ustawowej.

W konsekwencji powyższych rozważań należało kwotę należną wnioskodawcy od uczestniczki podwyższyć do kwoty 71.330,64 zł (kwota 70.798,02 zł + ½ z kwoty 273,18 zł + ½ z kwoty 792,05 zł). Nie było przy tym podstaw do stosowania zaokrąglenia kwoty 70.798,02 zł do kwoty 71.000 zł, jak uczynił to Sąd Rejonowy. Ostatecznie kwota należna wnioskodawcy jest nieznacznie wyższa od kwoty przyznanej przez Sąd Rejonowy, toteż nie było potrzeby zmiany rozstrzygnięcia Sądu pierwszej instancji co do terminu jej płatności, zwłaszcza, że wnioskodawca nie sformułował w tym zakresie żadnych zarzutów.

Sąd Rejonowy przyjął również prawidłowe zasady rozliczenia kosztów postępowania i nieuiszczonych kosztów sądowych. Sąd Najwyższy wskazuje, że w sprawach o podział majątku wspólnego nie występuje sprzeczność interesów, o której mowa w art. 520 § 2 i 3 k.p.c., niezależnie od stanowiska stron i zgłaszanych przez nie twierdzeń i wniosków w przedmiocie składu, wartości i sposobu podziału majątku wspólnego. W postępowaniu tym strony są także w równym stopniu zainteresowane rozstrzygnięciem i ich interesy są wspólne o tyle, że celem postępowania jest wyjście ze wspólności majątkowej i uregulowanie wzajemnych stosunków majątkowych (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 23 października 2013 roku, sygn. IV CZ 74/13, Lex nr 1388478). Taka sytuacja zachodziła też w niniejszej sprawie, w której każdy z byłych małżonków otrzymuje w naturze przedmioty odpowiadające jego udziałowi w majątku wspólnym bądź ich pieniężny ekwiwalent.

Sąd Rejonowy niewłaściwie natomiast uzasadnił podstawę prawną tych rozstrzygnięć. Skoro bowiem należało uznać, że każdy uczestnik ponosi koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie (art. 520 § 1 k.p.c.), ten sam przepis należało odpowiednio wziąć pod uwagę przy orzekaniu o nieuiszczonych kosztach sądowych, które należało rozliczyć na podstawie art. 113 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych tak, aby zrealizować zasadę równego udziału uczestników w kosztach postępowania działowego. Ostatecznie jednak, mimo nieprecyzyjnego uzasadnienia (nie rozróżniającego kosztów postępowania i nieuiszczonych kosztów sądowych), rozstrzygnięcia Sądu Rejonowego w sposób rachunkowo poprawny zrealizowały dyrektywy z art. 520 § 1 k.p.c. oraz art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

Słusznie też Sąd Rejonowy przyjął, że wydatek na opinię biegłego geodety powinien w całości obciążać wnioskodawcę. Ten koszt był związany tylko z interesem wnioskodawcy i ostatecznie dowód ten okazał się całkowicie zbędny i nie został wykorzystany w postępowaniu. Wbrew twierdzeniu apelacji uczestniczka w żaden sposób z tej opinii nie skorzystała.

Błędnie też skarżący utrzymuje, że uiścił zaliczki w kwocie 2.700 zł. W aktach sprawy znajdują się jedynie dowody wpłat części opłaty od wniosku w kwocie 800 zł (k. 50) oraz zaliczek w kwotach: 700 zł (k. 130), 47,79 zł (k. 200) i 500 zł (k. 438). Wnioskodawca nie wykazał, aby uiścił jakąkolwiek inną kwotę na poczet zaliczek, a nawet jeśli by tak było – będzie ona podlegała zaliczeniu na poczet należnych od niego kosztów sądowych, albo zostanie zwrócona.

Wobec uwzględnienia apelacji w nieznacznej części, na podstawie art. 520 § 1 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. należało oddalić wniosek skarżącego o zasądzenie na jego rzecz zwrotu kosztów postępowania odwoławczego.

Z tych względów na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. i art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji postanowienia.

Marta Postulska-Siwek Andrzej Mikołajewski Iwona Tchórzewska

1 W uzasadnieniu Sąd Rejonowy wskazał również kwotę 2.400 zł, ale prawidłowo wartość ta wynosi 2.540 zł i taką wartość Sąd Rejonowy uwzględnił w rozliczeniach.

2 Sąd Rejonowy zasądził od uczestniczki kwotę 71.000 zł, jak należy wnosić – dokonując dość dużego zaokrąglenia kwoty należnej wnioskodawcy.