Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Lublinie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 kwietnia 2017 roku

Sąd Okręgowy w Lublinie II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący Sędzia Sądu Okręgowego Dariusz Iskra (sprawozdawca)

Sędziowie: Sędzia Sądu Okręgowego Joanna Misztal-Konecka

Sędzia Sądu Okręgowego Marta Postulska-Siwek

Protokolant Maciej Bielak

po rozpoznaniu w dniu 16 marca 2017 roku w Lublinie, na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w R.

z przeciwko Gminie L.

o ustalenie nieistnienia wierzytelności

na skutek powoda od wyroku Sądu Rejonowego Lublin-Wschód w Lublinie z siedzibą w Świdniku z dnia 11 maja 2016 roku, w sprawie I C 1284/12

I. oddala apelację;

II. zasądza od (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w R. na rzecz Gminy L. kwotę 2404,20 zł (dwa tysiące czterysta cztery złote dwadzieścia groszy) tytułem zwrotu kosztów postępowania odwoławczego.

Joanna Misztal-Konecka Dariusz Iskra Marta Postulska-Siwek

Sygn. akt II Ca 850/16

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 17 lipca 2012 roku, wniesionym w tym samym dniu do Sądu Rejonowego Lublin-Wschód w Lublinie z siedzibą w Świdniku, powód – (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w R. wniósł o ustalenie nieistnienia „stosunku prawnego, pomiędzy powodem a Gminą L. w postaci wierzytelności” Gminy L. wobec (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w łącznej kwocie 24810,77 zł, stwierdzonej fakturą wystawioną na kwotę 7427,93 zł z terminem płatności w dniu 14 grudniu 2009 roku, fakturą z dnia 16 marca 2011 roku, nr (...), wystawioną na kwotę 10593,42 zł, oraz fakturą z dnia 13 lipca 2011 roku, nr (...), wystawioną na kwotę 6450,95 zł, z powodu:

1) potrącenia z wierzytelnościami (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w R. wobec Gminy L. w łącznej kwocie 24285,18 zł:

a) wierzytelnością stwierdzoną fakturą z dnia 2 maja 2011 roku, nr (...), wystawioną na kwotę 679,33 zł – wskazującą na koszty sporządzenia opinii co do odpowiedzialności Gminy za awarię sieci wodociągowej,

b) wierzytelnością stwierdzoną fakturą z dnia 11 czerwca 2011 roku, nr (...), wystawioną na kwotę 185,63 zł oraz fakturą z dnia 13 czerwca 2011 roku, nr(...), wystawioną na kwotę 125,46 zł – określającą kosztorys naprawy linii wodociągowej,

c) wierzytelnością w kwocie 5801,34 zł, będącą kwotą kosztów naprawy uszkodzonej linii wodociągowej w zakresie przyłączy wodnych,

d) wierzytelnością w kwocie 4900 zł, będącą kwotą napraw w ośrodku wynikłych z awarii sieci wodociągowej (wymiana pękniętych zaworów: w hotelu 12 sztuk oraz w domkach letniskowych 23 sztuki, wymiana 7 kranów w domkach letniskowych, naprawa ścian i wymiana glazury),

e) wierzytelnością w kwocie 7593,42 zł, wynikającą z zawyżenia przez pozwanego faktury na kwotę 10593,42 zł z dnia 16 marca 2011 roku nr W00/005/11 za wodę wyciekłą wskutek awarii sieci, za którą winę ponosi Gmina,

f) wierzytelnością w kwoce 5000 zł, będącą rekompensatą za nieterminowe i pomniejszone dostawy wody wskutek awarii, za którą odpowiedzialność ponosi Gmina;

2) spłaty kwoty 187,12 zł;

3) uwagi na fakt, że rachunek za wodę stwierdzony fakturą na kwotę 7427,93 zł z terminem płatności w dniu 14 grudniu 2009 roku dotyczy spółki (...) LTD Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, a nie Spółki (...) i wierzytelność ta nie obciąża powódki.

Powód wnosił ponadto o ustalenie, że z dniem 17 lipca 2012 roku zapłacił wszystkie wierzytelności w stosunku do Gminy L. wynikające z dostaw wody poprzez:

a) „zaliczenie wszystkich powyżej opisanych zapłat i potrąceń”,

b) zapłatę kwoty w wysokości 9627,92 zł w dniu 2 lipca 2012 roku i

c) zapłatę kwoty w wysokości 1788,21 zł w dniu 16 lipca 2012 roku.

W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, że Gmina L. jest dostawcą wody do ośrodka (...), w którym działalność gospodarczą prowadzi (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w R..

Powód wskazał, że prawo dzierżawy ośrodka (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w R. nabyła w drodze umowy cesji od (...) LTD Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Umowa cesji została zawarta w dniu 23 września 2009 roku, przy czym postanowienia umowy nie przewidywały przejęcia dotychczasowych długów Spółki (...) LTD przez (...) Spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w R.. W dniu 1 grudnia 2009 roku nastąpiło protokolarne przekazanie ośrodka, a w dniu 15 lutego 2010 roku powód zawarł umowę z Gminą o dostarczenie wody. Gmina w formie pisemnej wyraziła zgodę na cesję, co oznacza, że były jej znane postanowienia umowy cesji. Pomimo to w listopadzie 2009 roku Gmina wystawiła fakturę za wodę zużytą w okresie kilkunastu miesięcy przed zawarciem umowy cesji i protokolarnym przekazaniem ośrodka, z terminem płatności do 14 grudnia 2009 roku, domagając się zapłaty od (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w R.. Powód podniósł, że z uwagi na treść umowy cesji i okres, którego dotyczyła wystawiona faktura, dłużnikiem Gminy jest Spółka (...) LTD, a nie (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w R..

Uzasadniając żądanie stwierdzenia nieistnienia stosunku prawnego pomiędzy (...) Spółką z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w R. a Gminą L. w zakresie wierzytelności Gminy L. wobec (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w R. w łącznej kwocie 24810,77 zł, powód podniósł, że zimą (...) na terenie ośrodka wypoczynkowego doszło do rozszczelnienia sieci wodociągowej i zalania ośrodka. Przyczyną awarii, a tym samym i zalania ośrodka, była zbyt wysoka różnica ciśnień w sieci. Powód wskazał, że pomimo faktu, iż do zalania doszło z winy pozwanej Gminy (różnica ciśnień), jak i faktu, że sieć wodociągowa na terenie ośrodka należy do Gminy, pozwany nie uznał swojej odpowiedzialności i odmówił naprawy sieci i partycypowania w kosztach remontu budynków. Powód dokonał naprawy sieci na własny koszt i samodzielnie poniósł koszty remontu budynków. Ponadto powód poniósł koszty opinii biegłych co do przyczyny awarii sieci, kosztorysu napraw oraz koszty braku wody w czasie awarii i nieterminowego jej dostarczania. Wobec nieprzyjęcia przez Gminę odpowiedzialności za awarię sieci i powstałe w jej wyniku szkody oraz odmowy w partycypacji w powstałych kosztach, powód w dniu 27 lipca 2011 roku złożył Gminie oświadczenie o potrąceniu wierzytelności przysługujących Gminie wobec powoda z tytułu dostarczania wody do ośrodka (stwierdzonych fakturą na kwotę 7427,93 zł z terminem płatności w dniu 14 grudnia 2009 roku, fakturą na kwotę 10593,42 zł z dnia 16 marca 2011 roku, nr (...) i fakturą na kwotę 6450,95 zł z dnia 13 lipca 2011 roku, nr (...)) z wierzytelnościami przysługującymi powodowi względem Gminy, wynikającymi z kosztów naprawy sieci i usunięcia skutków zalania szczegółowo opisanymi w części wstępnej pozwu. Wskutek potrącenia wierzytelności przestały istnieć (k. 1-8)

*

W odpowiedzi na pozew z dnia 7 września 2015 roku Gmina L. wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu według norm przepisanych.

Gmina przyznała, że jest dostawcą wody dla powoda na podstawie umowy na dostawę wody z wodociągu z dnia 15 lutego 2010 roku, jak również, że dostarczała wodę do jej poprzednika prawnego (...) LTD Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością do Ośrodka (...) nad J. P.. Jednocześnie jednak Gmina podniosła, że wbrew stwierdzeniu strony powodowej, zawartemu w uzasadnieniu pozwu, i stosownie do treści § 6 umowy przeniesienia praw i obowiązków z umowy dzierżawy z dnia 23 września 2009 roku, powód ponosi odpowiedzialność za zobowiązania swojego poprzednika prawnego z umowy dzierżawy, między innymi z tytułu dostawy wody do Ośrodka Wypoczynkowego. Gmina wskazała także, że nie uznaje za zasadne potrącenia przez powoda kwoty 24285,18 zł z tytułu rzekomej odpowiedzialności Gminy za awarię przyłącza wodociągowego w okresie zimy 2011/2012. Powołując się na treść art. 5 ust. 2 ustawy z dnia 7 czerwca 2001 roku o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków, Gmina podniosła, że jeżeli umowa o zaopatrzenie w wodę lub odprowadzanie ścieków nie stanowi inaczej, to odbiorca usług odpowiada za zapewnienie niezawodnego działania posiadanych instalacji i przyłączy wodociągowych lub instalacji i przyłączy kanalizacyjnych z urządzeniem pomiarowym włącznie. Stosownie do treści art. 2 pkt 3 i 6 ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę, odbiorcą usług jest każdy, kto korzysta z usług wodociągowo-kanalizacyjnych z zakresu zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków na podstawie pisemnej umowy z przedsiębiorstwem wodociągowo-kanalizacyjnym. Przyłączem wodociągowym jest odcinek przewodu łączącego sieć wodociągową z wewnętrzną instalacją wodociągową w nieruchomości odbiorcy usług wraz z zaworem za wodomierzem głównym. Umowa na dostawę wody z wodociągu z dnia 15 lutego 2010 roku nie przewiduje odmiennej regulacji w tym zakresie niż zapis ustawowy. Inwestorem przyłącza wodociągowego do Ośrodka Wypoczynkowego jest strona powodowa. Wbrew twierdzeniom powoda, przyłącze, pomimo fizycznego połączenia z siecią, nie staje się automatycznie częścią składową przedsiębiorstwa (art. 49 k.c.). Osoba ubiegająca się o przyłączenie nieruchomości do sieci wodociągowo-kanalizacyjnej jest zobowiązana od dnia 14 stycznia 2002 roku na własny koszt zapewnić wybudowanie przyłączy wodociągowo-kanalizacyjnych, a po ich zintegrowaniu z siecią ponosi odpowiedzialność za ich niezawodne działanie, chyba że inaczej stanowi umowa o zaopatrzenie w wodę lub o odprowadzanie ścieków. Umowa o zaopatrzenie w wodę lub o odprowadzanie ścieków określa tytuł prawny, na podstawie którego posiadacz nieruchomości musi w celu odpłatnego korzystania z takich usług „postawić” przyłącze do dyspozycji przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego. Powyższe oznacza, że pozwana Gmina nie ponosi odpowiedzialności za skutki awarii na przyłączu wodociągowym do Ośrodka (...) nad J. P., co oznacza, że brak jest podstaw prawnych do zastosowania instytucji potrącenia w rozumieniu art. 498 k.c.

Końcowo Gmina podniosła, że gdyby do awarii przyłącza doszło na skutek gwałtownej zmiany ciśnienia dostarczanej wody, jak twierdzi strona powodowa, to w przypadku zaistnienia takiego faktu nastąpiłyby awarie u innych odbiorców wody, co w istniejącym stanie faktycznym nie miało miejsca (k. 99-101).

÷

W piśmie procesowym z dnia 22 lutego 2013 roku pełnomocnik pozwanego, podtrzymując stanowisko zawarte w odpowiedzi na pozew, podniósł dodatkowo, że mając na uwadze fakt, iż opłata za wodę jest dochodem własnym gminy, uznać należy ją za należność publicznoprawną, nie zaś cywilnoprawną, nadającą się do potrącenia w trybie przyjętym przez powoda (k. 144-157)

*

Wyrokiem z dnia 11 maja 2016 roku Sąd Rejonowy Lublin-Wschód w Lublinie z siedzibą w Świdniku:

I. oddalił powództwo;

II. zasądził od (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w R. na rzecz Gminy L. kwotę 2400 zł tytułem kosztów procesu;

III. nakazał pobrać od (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w R. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego Lublin-Wschód w Lublinie z siedzibą w Świdniku kwotę 1461,45 zł i do wysokości 849,08 zł pokryć z zaliczki zaksięgowanej pod pozycją 187/214 (k. 845).

W uzasadnieniu wyroku Sąd Rejonowy ustalił, że w dniu 15 lutego 2007 pomiędzy (...) LTD Spółką z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w L. a Gminą L. zawarta została umowa dzierżawy, na podstawie której Gmina L. wydzierżawiła tej Spółce nieruchomość złożoną z działek oznaczonych w ewidencji gruntów wsi R. nr (...), o łącznej powierzchni 9,19 ha, zabudowanych pensjonatem na 50 miejsc noclegowych, barem szybkiej obsługi i budynkiem gospodarczym, oraz obejmującą pole namiotowe o szerokości 2 m.b., licząc od siatki ogrodzeniowej od strony północnej, z przeznaczeniem na ciąg pieszy. Umowa została zawarta na okres od dnia 1 marca 2007 roku do dnia 31 grudnia 2032 roku. W umowie dopuszczono możliwość cesji praw i obowiązków dzierżawcy wynikających z umowy, za zgodą wydzierżawiającego (§ 5 pkt 2 umowy).

Sąd Rejonowy ustalił, że na podstawie umowy zawartej w dniu 23 września 2009 roku (...) LTD Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w L. przeniosła na (...) Spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. prawa i obowiązki wynikające z umowy dzierżawy Ośrodka (...) nad jeziorem P. z dnia 15 lutego 2007 roku. Wójt Gminy L. udzielił zgody na tę cesję, pod warunkiem przeniesienia siedziby Spółki (...) na teren Gminy L.. Spółka obecnie ma siedzibę w R..

Sąd Rejonowy ustalił, że w dniu 1 grudnia 2009 roku (...) LTD Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością na podstawie protokołu zdawczo-odbiorczego przekazała (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w R. nieruchomość będącą Ośrodkiem (...), pod nazwą (...)

Sąd Rejonowy ustalił, że w dniu 14 grudnia 2009 roku Gmina L. wystawiła dla powoda fakturę VAT nr (...) za zużycie wody w Ośrodku (...) na kwotę 7427,94 zł, z czternastodniowym terminem płatności.

Sąd Rejonowy ustalił, że w dniu 15 lutego 2010 roku (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, jako odbiorca, zawarła z Gminą L., jako dostawcą, umowę na dostawę wody z wodociągu. W § 2 pkt 2 umowy zastrzeżono, że dostawca nie ponosi odpowiedzialności odszkodowawczej za szkody wynikłe na skutek zalania wodą, a spowodowane wadliwie wykonaną lub źle funkcjonującą wewnętrzną instalacja wodną.

Sąd Rejonowy ustalił, że zimą 2011/2012 roku na terenie Ośrodka (...) (uprzednio (...)) doszło do uszkodzenia elementów sieci wodociągowej i zalania ośrodka wodą. Awaria nie została zgłoszona w Urzędzie Gminy, nie sporządzono także żadnej dokumentacji technicznej dotyczącej awarii. Awarii sieci wodociągowej w tym okresie nie zgłosił żaden z pozostałych odbiorców wody korzystających z tej samej linii wodociągowej co Ośrodek (...), a na stacji uzdatniania wody w P. nie odnotowano w tym okresie spadku ciśnienia wody wskazującego na awarię. Nie odnotowano także wzrostu zużycia wody na terenie Ośrodka w porównaniu do zużycia w poprzednich okresach rozliczeniowych.

Sąd Rejonowy ustalił, że (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w R. poniosła koszty naprawy uszkodzeń linii wodociągowej oraz armatury hydraulicznej w domkach letniskowych, powstałych w wyniku opisanej awarii, a ponadto w celu ustalenia jej przyczyn zleciła M. W. sporządzenie stosownej ekspertyzy.

Sąd Rejonowy ustalił, że woda do przyłącza w R. na terenie Ośrodka (...) jest dostarczana ze stacji uzdatniania wody w P.. Sieć wodociągowa dostarczająca wodę do ośrodka została wykonana prawidłowo, zgodnie z dokumentacją techniczną, i funkcjonuje prawidłowo. Stacja sterowana jest programem elektronicznym, posiada podwójne, działające niezależnie od siebie zabezpieczenia, uniemożliwiające powstanie skoków ciśnienia. Ciśnienie nie może przekroczyć 4,7 atmosfery. Przed nadmiernym ciśnieniem chroni automatyczny zawór bezpieczeństwa oraz zbiorniki przeponowe amortyzujące uderzenia hydrauliczne, zainstalowane przy każdej z czterech pomp zainstalowanych na stacji. Zabezpieczenia te istniały i funkcjonowały również zimą 2011/2012 roku, w związku z czym wzrost ciśnienia w wodociągu w tym okresie czasu nie mógł nastąpić. Urządzenia ciśnieniowe stacji objęte są okresowymi rewizjami Urzędu Dozoru Technicznego. Dokumenty w zakresie sprawowania dozoru technicznego prowadzone są w sposób prawidłowy. Dodatkowo raz do roku przeglądu instalacji w ramach przeglądu pogwarancyjnego dokonuje główny wykonawca linii wodociągowej – (...) z R.. Żaden z odbiorców wody korzystających z tej samej linii wodociągowej co Ośrodek (...) nie zgłaszał awarii wywołanych zbyt wysokim ciśnieniem wody.

Sąd Rejonowy ustalił, że wewnętrzna instalacja wodociągowa w Ośrodku (...) została wykonana na zlecenie (...) LTD Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Instalacja została wykonana w sposób nieprawidłowy, niezgodnie z dokumentacją techniczną. W stosunku do zatwierdzonej dokumentacji technicznej, przewidującej umieszczenie rur na głębokości 170 cm, dokonano wypłycenia posadowienia instalacji wodociągowej (na głębokość 130 cm), co stwarza zagrożenie zamarznięcia instalacji podczas dużych mrozów, a przewody wykonano z gorszego materiału instalacyjnego o mniejszej wytrzymałości niż przewidziano w projekcie.

Sąd Rejonowy ustalił, że w dniu 16 marca 2011 roku Gmina L. wystawiła fakturę VAT nr (...) dla (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością tytułem opłat za zużycie wody w Ośrodku (...) na kwotę 10593,42 zł, z terminem płatności do dnia 31 marca 2011 roku, informując jednocześnie powódkę o nieuiszczonej należności z faktury wystawionej za poprzedni okres rozliczeniowy w wysokości 7427,93 zł.

Sąd Rejonowy ustalił, że pismem z dnia 18 marca 2011 roku (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością poinformowała Gminę L. o częstych awariach sieci wodociągowej na terenie Ośrodka, spowodowanych dostawami wody nie spełniającymi obowiązujących norm – znaczne wahania ciśnienia, w wyniku których Spółka poniosła straty przewyższające wysokość należności za dostawę wody. Jednocześnie Spółka zadeklarowała uregulowanie należności z faktury VAT nr (...) w wysokości 25 %. W odpowiedzi na powyższe pismo Gmina L. wezwała Spółkę do uiszczenia należności za wodę w pełnej wysokości.

Sąd Rejonowy ustalił, że w dniu 16 czerwca 2011 roku (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w R. wystosowała do Gminy L. pismo z żądaniem zwrotu kosztów poniesionych w związku z dokonaniem napraw przyłączy wodnych na terenie Ośrodka, kosztów opinii biegłego co do przyczyn awarii oraz kosztorysu naprawy i obniżenia rachunku za wodę, a także zakwestionowała fakturę VAT nr (...) z dnia 14 grudnia 2009 roku na kwotę 7427,93 zł, wskazując, że dotyczy ona (...) LTD Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością.

Sąd Rejonowy ustalił, że Gmina L. nie uznała żądania powódki, a w dniu 13 lipca 2011 roku wystawiła fakturę VAT nr (...) na kwotę 6450,95 zł za zużycie wody w Ośrodku w kolejnym okresie rozliczeniowym, z terminem płatności do dnia 27 lipca 2011 roku.

Sąd Rejonowy ustalił, że w kolejnym piśmie z dnia 27 lipca 2011 roku (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w R. wezwała Gminę L. do natychmiastowego uiszczenia należności w wysokości 24285,18 zł tytułem odszkodowania za szkody wyrządzone jej przez Gminę L. w następstwie awarii sieci i przyłączy wodnych, spowodowanych złym ciśnieniem wody, oraz oświadczyła, że potrąca swoje wierzytelności z tego tytułu w łącznej wysokości 24285,18 zł z wierzytelnościami Gminy L. wobec (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w R. z tytułu należności za dostarczaną wodę w łącznej kwocie 24472,30 zł, wynikającymi z faktur VAT:

a) nr (...) na kwotę 7427,94 zł,

b) nr (...) na kwotę 10593,42 zł oraz

c) nr (...) na kwotę 6450,95 zł.

Powódka dokonała potrącenia przysługujących jej wierzytelności:

- w kwocie 679,33 zł. wnikającej z faktury VAT dnia 2 maja 2011 roku, nr (...), wystawionej przez biegłego M. W. za wykonanie opinii odnośnie przyczyny awarii przyłączy wodnych na terenie Ośrodka,

- w kwocie 185,63 zł i w kwocie 125,46 zł, stwierdzonych fakturą z dnia 11 czerwca 2011 roku, nr (...), oraz fakturą z dnia 13 czerwca 2011 roku, nr (...), wystawionymi przez biegłego M. W. za wykonanie kosztorysów naprawy przyłączy wodnych,

- w kwocie 5801,34 zł, będącej kwotą kosztów naprawy uszkodzonej linii wodociągowej w zakresie przyłączy wodnych,

- w kwocie 4900 zł, stanowiącej wartość napraw wykonanych w ośrodku (wymiana pękniętych zaworów: w hotelu 12 sztuk oraz w domkach letniskowych 23 sztuk, wymiana 7 kranów w domkach letniskowych, naprawa ścian i wymiana glazury),

- w kwocie 7593,42 zł, wynikającej ze zmniejszenia przez Gminę L. kwoty tytułem opłaty za wodę z kwoty 10593,42 zł, wynikającej z faktury VAT nr (...), do kwoty 3000 zł z powodu niekontrolowanego wycieku i straty wody z powodu awarii przyłączy wodnych na terenie ośrodka (...),

- w kwocie 5000 zł, będącej refundacją za straty wynikłe z nieterminowych i pomniejszonych dostaw wody z powodu odcięcia przyłączy wodnych wynikających z awarii przyłączy wodnych na terenie ośrodka (...).

Sąd wskazał, że powód uznał, iż ostatecznie w wyniku dokonanych potrąceń należna pozwanemu kwota z tytułu opłat za dostawę wody wynosi 187,12 zł (24472,30 zł – 24285,18 zł). Wobec powyższego, powód uznał, że jej zobowiązanie do zapłaty pozwanej należności za dostawę wody wygaśnie po uiszczeniu powyższej kwoty i zadeklarował wpłatę tej kwoty na konto pozwanej.

Sąd Rejonowy ustalił, że pozwany nie uznał potrącenia i zażądał od powoda zapłaty całej należności. W dniu 1 lipca 2012 roku (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w R. uiściła w całości należność z faktury VAT nr (...) z dnia 14 grudnia 2009 roku w kwocir 7427,94 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w kwocie 2199,99 zł.

Sąd Rejonowy wskazał dowody, na podstawie których dokonał ustaleń faktycznych, oraz przedstawił swoje stanowisko w zakresie oceny tych dowodów. Sąd Rejonowy wskazał między innymi, że uznał za wiarygodne zeznania świadków – J. D., P. Z., A. P., W. P., J. C. i J. K., które są zgodne z ustalonym stanem faktycznym. Zeznania tych świadków są stanowcze i konsekwentne, ściśle ze sobą korespondują i wzajemnie się uzupełniają, tworząc zwartą logicznie całość, nadto znajdują potwierdzenie w pozostałym zebranym w sprawie materiale dowodowym w postaci opinii biegłego sądowego W. M., a także dowodach z dokumentów przedstawionych przez strony.

W ocenie Sądu zeznania świadków J. D. i M. W. nie wniosły do sprawy niczego istotnego. Zeznania świadka J. D., złożone na okoliczność usuwania skutków awarii sieci wodociągowej, jaka miała miejsce na terenie ośrodka (...) zimą 2011/2012 roku, dotyczyły w tej części faktów niekwestionowanych przez stronę pozwaną. W pozostałym zakresie zeznania świadka D., podobnie jak świadka M. W., a dotyczącym przyczyn awarii, nie znajdują żadnego oparcia w zebranym w sprawie materiale dowodowym i potraktować je należy co najwyżej jako domysły wskazanych osób, nie poparte wiadomościami specjalnymi. Wprawdzie świadek M. W. wpisany jest na listę biegłych sądowych, to jednak w świetle zeznań świadka A. P., innego biegłego sądowego tej samej specjalności, oraz opinii biegłego W. M. należy uznać, że ekspertyza sporządzona przez świadka na zlecenie powoda, potwierdzona jego zeznaniami złożonymi w toku postępowania, jest całkowicie błędna i nie znajduje żadnego oparcia w rzeczywistym stanie rzeczy. Z zeznań A. P. i opinii biegłego W. M. wynika wprost, że M. W. nie posiada dostatecznej wiedzy specjalistycznej, która pozwoliłaby na uznanie jego zeznań za wiarygodne, o czym świadczy chociażby fakt, iż świadek W. nie potrafi odróżnić hydrofora wody pitnej od tablicy sterującej.

Sąd Rejonowy w całości podzielił opinię biegłego sądowego z zakresu instalacji sanitarnych W. M., wskazując, że opracowana została ona przez osobę dysponującą szeroką wiedzą w swojej dziedzinie i po przeprowadzeniu niezbędnych oględzin z udziałem stron i ich przedstawicieli. Ekspertyzę sporządzono w sposób kompetentny, rzeczowy i bezstronny, jest ona należycie i szeroko uzasadniona, nie zawiera luk ani nieścisłości oraz opiera się na całokształcie dostępnego w sprawie materiału dowodowego. Biegły przeprowadził wnioskowanie w sposób logiczny, w oparciu o posiadane wiadomości specjalne i długoletnie doświadczenie w swojej dziedzinie, zaś jego konkluzje są w ocenie Sądu trafne i przekonujące. Wnioski biegłego odnośnie prawidłowości funkcjonowania stacji ujęcia wody w P. są zbieżne z wnioskami, jakie wyciągnął A. P., inny biegły podobnej specjalności, w swej ekspertyzie sporządzonej na zlecenie pozwanej Gminy. Niezależnie od tego brak jest podstaw do zakwestionowania opinii biegłego M. również w świetle zasad doświadczenia życiowego – w ocenie Sądu byłoby niemożliwością, aby niekontrolowane i nadmierne skoki ciśnienia wody w sieci wodociągowej (za co zdaniem powódki miała odpowiadać Gmina) wywoływały awarię jedynie na terenie ośrodka (...), a nie w innych obiektach korzystających z wody dostarczanej przez tę samą sieć. W ocenie Sądu Rejonowego, biegły W. M. wyjaśnił bezstronnie, należycie i wyczerpująco w swej opinii uzupełniającej oraz opinii ustnej, złożonej na rozprawie w dniu 15 kwietnia 2016 roku, wszelkie wątpliwości, jakie do jego opinii zgłaszała strona powodowa,. W ocenie Sądu zastrzeżenia powoda do opinii mają charakter polemiki z ustaleniami biegłego i wynikają z niezrozumienia jego ekspertyzy.

Sąd Rejonowy wskazał, że w rozpoznawanej sprawie powód domagał się ustalenia nieistnienia wierzytelności przysługującej Gminie L. z tytułu należności za wodę dostarczoną do ośrodka (...) w łącznej kwocie 24472,30 zł i wynikających:

a) z faktury na kwotę 7427,93 zł z terminem płatności 14 grudnia 2009 roku oraz

b) z faktur nr (...) na kwotę 10593,42 zł i nr (...) na kwotę 6450,95 zł.

Powód nieistnienie wskazanych wierzytelności wywodził z dwóch podstaw:

1. potrącenia wierzytelności przysługującej powodowi wobec Gminy L. w wysokości 24159,72 zł z tytułu szkód, jakie wywołała awaria sieci wodociągowej na terenie ośrodka (...) zimą 2011/2012 roku, za którą zdaniem powódki odpowiedzialność ponosi pozwany,

2. w przypadku faktury na kwotę 7427,93 zł z terminem płatności 14 grudnia 2009 roku z okoliczności, że dług ten obciąża poprzednika prawnego powoda.

W ocenie Sądu Rejonowego w sprawie niniejszej brak jest podstaw do ustalenia, że (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w R. przysługują jakiekolwiek wierzytelności z tytułu obowiązku naprawienia szkód powstałych w jej majątku i wywołanych awarią sieci wodociągowej.

Sąd wskazał, że powód nie ma interesu prawnego co do żądania ustalenia, że powód nie jest dłużnikiem Gminy L. z tytułu należności stwierdzonej fakturą na kwotę 7427,93 zł, z terminem płatności 14 grudnia 2009 roku.

Sąd Rejonowy przytoczył treść przepisu art. 189 k.p.c. i wskazał, że poza sporem pozostaje, iż należność w kwocie 7427,93 zł, wynikająca z faktury z terminem płatności 14 grudnia 2009 roku, zapłacona została przez powoda w dniu 1 lipca 2012 roku. W związku z tym powód nie ma obecnie interesu prawnego w ustaleniu, że wskazana należność go nie obciąża. Nie można bowiem skutecznie wytoczyć powództwa o ustalenie nieistnienia należności w stosunku do należności dobrowolnie zapłaconych albo już wyegzekwowanych. Jeżeli należność taka została wyegzekwowana lub dobrowolnie zapłacona, dłużnik może domagać się zwrotu w drodze procesu o ich zasądzenie.

Sąd Rejonowy wskazał, że nie podziela poglądu wyrażonego w piśmie procesowym pełnomocnika pozwanego z dnia 22 lutego 2013 roku, iż opłata za wodę jest dochodem własnym gminy, a więc należy ją uznać za należność publicznoprawną, nie zaś cywilnej natury, nadającą się do potrącenia.

Sąd Rejonowy przytoczył treść przepisów art. 6 ust. 1 i 1a ustawy z dnia 7 czerwca 2001 roku o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków i wskazał, że wynika z nich, iż umowa na dostarczenie wody stanowi umowę o świadczenie usług w rozumieniu przepisów prawa cywilnego, a do rozpoznania tego rodzaju spraw powołane są sądy powszechne. Co za tym również idzie, należności z tytułu opłat za dostarczoną wodę nie można uznać za należności publicznoprawne.

Sąd Rejonowy uznał, że nie jest trafny pogląd powoda, że sieć wodociągowa znajdująca się na terenie ośrodka (...) należy do pozwanej Gminy na podstawie art. 49 § 1 k.c. w zw. z art. 2 pkt 4 ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę.

Sąd Rejonowy uznał, że powód nie wykazał, aby powstały wierzytelności powoda, które zostały przedstawione do potrącenia. Z twierdzeń pozwu wynika, że źródła powstania swych roszczeń wobec Gminy powodowa spółka upatruje w awarii sieci wodociągowej znajdującej się na terenie ośrodka (...), do której doszło zimą 2011/2012 roku. Zgodnie z twierdzeniami powódki, przyczyną awarii, w czasie której doszło do zalania ośrodka wodą i uszkodzenia jego wyposażenia, stał się nagły skok ciśnienia wody w instalacji wodociągowej obsługiwanej przez podlegającą pozwanej stację poboru wody w P..

Sąd Rejonowy wskazał, że poczynione w sprawie ustalenia przeczą jednoznacznie powyższym twierdzeniom. Stacja uzdatniania wody w P. posiada podwójne, działające niezależnie od siebie zabezpieczenia, uniemożliwiające powstanie skoków ciśnienia ponad 4,7 atmosfery. Przed nadmiernym ciśnieniem wody w sieci chroni automatyczny zawór bezpieczeństwa oraz zbiorniki przeponowe amortyzujące uderzenia hydrauliczne, zainstalowane przy każdej z czterech pomp zainstalowanych na stacji. Zabezpieczenia te, jak wynika z opinii biegłego sądowego W. M., istniały i funkcjonowały również zimą 2011/2012 roku. Przeciwko twierdzeniom powoda, że w nadzorowanej przez Gminę sieci wodociągowej dochodziło do niekontrolowanych wzrostów ciśnienia wody, przeczą też poczynione w niniejszej sprawie ustalenia, iż do podobnych awarii, jaka miała miejsce na terenie ośrodka (...), nigdy nie doszło w innych obiektach korzystających z wody dostarczanej tą samą siecią, nawet tych położonych w bezpośredniej bliskości ośrodka.

Sąd wskazał, że równocześnie z opinii biegłego sądowego W. M. wynika, że wewnętrzna instalacja wodociągowa w (...) została wykonana niezgodnie z dokumentacją techniczną, gdyż posadowiono ją za płytko, a także wykonano ją z materiałów o gorszej jakości i wytrzymałości, aniżeli przewidywał to projekt, co stwarza zagrożenie jej zamarznięcia podczas silnych mrozów (które przy tym występowały zimą 2011/2012 roku). Z powyższego wynika, że źródłem szkody, jakiej powód doznał w wyniku zalania wodą dzierżawionego przez niego ośrodka wypoczynkowego, z całą pewnością nie było wadliwe działanie podległej Gminie stacji uzdatniania wody w P., lecz prawdopodobnie nieprawidłowe wykonanie wewnętrznej instalacji wodociągowej na terenie (...).

Sąd wskazał, że zgodnie z zawartą przez strony umową na dostawę wody z dnia 15 lutego 2010 roku dostawca (pozwany) nie ponosi odpowiedzialności odszkodowawczej za szkody wynikłe na skutek zalania wodą, a spowodowane wadliwie wykonaną lub źle funkcjonującą wewnętrzną instalacją wodną (§ 2 ust. 2).

Sąd wskazał, że na podstawie art. 321 § 1 k.p.c. związany jest żądaniem pozwu, co rozciąga się także na podstawę faktyczną powództwa, która w zakresie przyczyn zalania wodą ośrodka została w pozwie określona jako „błędne dostarczanie wody przez Gminę – zbyt wysokich różnic ciśnień w sieci” (k. 6). Tym samym badanie przez Sąd, czy też biegłego, przyczyn awarii, która miała miejsce na terenie ośrodka (...) zimą 2011/2012, wbrew przekonaniu pełnomocnika powódki (k. 789), było zbędne i nie miało żadnego znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy.

Sąd Rejonowy uznał, że powód nie wykazał w toku procesu istnienia przesłanek do skutecznego potrącenia na podstawie art. 498 k.c. jakichkolwiek własnych wierzytelności z wierzytelnościami pozwanej Gminy z tytułu opłat za dostarczaną do ośrodka (...) wodę. Z poczynionych w sprawie ustaleń wynika, że wierzytelności powoda określone w jego piśmie z dnia 27 lipca 2011 roku oraz w pozwie nie pozostają w adekwatnym związku przyczynowym z działaniami lub zaniechaniami Gminy L., zatem nie mogą być skutecznie przeciwko niej kierowane. Dotyczy to w szczególności poniesionych przez powódkę kosztów opinii i kosztorysu naprawy awarii sporządzonych przez M. W. (kwoty 679,33 zł, 185,63 zł, 125,46 zł), przewidywanych kosztów naprawy następstw awarii (kwota 5801,34 zł) oraz kosztów wykonania napraw na terenie ośrodka (kwota 4900 zł), jak też zmniejszenia należności za pobraną wodę (kwota 7593,42 zł ) i „rekompensaty za nieterminowe i pomniejszone dostawy wody wskutek awarii” (kwota 5000 zł). Odnosząc się dodatkowo do tego ostatniego roszczenia Sąd wskazał, że żaden przepis ustawy z dnia 7 czerwca 2001 roku o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę roszczenia takiego nie przewiduje, zaś postanowienie § 2 ust. 2 łączącej strony umowy z dnia 15 lutego 2010 roku na dostawę wody z wodociągu wprost je wyklucza.

Sąd wskazał, że brak było podstaw do ustalenia nieistnienia wierzytelności przysługującej pozwanej Gminie z tytułu należności za wodę dostarczoną do ośrodka (...) wynikających z faktury wystawionej na kwotę 7427,93 zł z terminem płatności 14 grudnia 2009 roku, faktury nr (...), wystawionej na kwotę 10593,42 zł i faktury nr (...), wystawionej na kwotę 6450,95 zł, jak i tego, że powód zapłacił wszystkie przysługujące pozwanej wierzytelności wynikające z dostawy wody.

Mając na uwadze dotychczasowy przebieg postępowania, w szczególności wnioski opinii biegłego W. M. oraz podstawę faktyczną powództwa, Sąd Rejonowy postanowił oddalić wniosek powoda o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego z zakresu budownictwa, z uwagi na to, że dowód ten nie dotyczył faktu mającego istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy. Z uwagi na to, że dowód z przesłuchania stron ma charakter subsydiarny i fakultatywny oraz mając na względzie znaczną ilość dowodów przeprowadzonych w toku postępowania, Sąd oddalił wniosek o dopuszczenie dowodu z przesłuchania stron (art. 299 k.p.c.).

Sąd Rejonowy wskazał, że na rozprawie w dniu 15 kwietnia 2016 roku powód nie sformułował wniosku o dopuszczenie dowodu z zeznań świadka J. H. (1) (w szczególności nie określił w sposób wyraźny żadnej tezy dowodowej), a jedynie wnosił o odroczenie rozprawy i wezwanie na nią wskazanej osoby w charakterze świadka. Z tego też względu Sąd ograniczył się do nieuwzględnienia wniosku o odroczenie rozprawy i wezwanie J. H. (1) w charakterze świadka, nie oddalając żadnego wniosku o dopuszczenie dowodu z zeznań świadka.

Jako podstawę prawną rozstrzygnięcia o kosztach procesu Sąd Rejonowy wskazał przepisy art. 98 § 1 i 3 k.p.c. i art. 99 k.p.c. , a jako podstawę prawną rozstrzygnięcia o nieuiszczonych wydatkach przepisy art. 83 ust. 2 w zw. z art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych w zw. z art. 98 § 1 k.p.c.

*

Od wyroku z dnia 11 maja 2016 roku apelację wniósł powód, reprezentowany przez pełnomocnika, zaskarżając wyrok w całości i zarzucając:

„1/ błędną ocenę Sądu, iż powódka nie ma interesu prawnego w ustaleniu, że nie jest dłużniczką pozwanej Gminy z tytułu należności za wodę, stwierdzonej fakturą nr (...) z dnia 14 grudnia 2009 r. na kwotę 7.427,94 zł, podczas gdy woda ta została dostarczona i zużyta przez poprzedniczkę prawną powódki, tj. Spółkę (...) LTD przed objęciem przedmiotowego Ośrodka przez powódkę, natomiast – wbrew wadliwym ustaleniom Sądu – k zobowiązanie z tytułu uregulowania tej faktury nie zostało przejęte przez powódkę na podstawie umowy zawartej w dniu 23 września 2009 r., a fakt zapłaty za tę fakturę w dniu l lipca 2012 roku przez powódkę nie eliminuje jej interesu prawnego w ustaleniu, że należność ta jej nie obciąża, tym bardziej, że powódka zapłaciła za te fakturę pod presją groźby ze strony pozwanej Gminy odcięcia wody, co spowodowałoby konieczność zamknięcia przez powódkę przedmiotowego Ośrodka w środku lata /sezonu/ i wygenerowanie strat;

2/ obrazę przepisu art.233 par. 1 kpc, poprzez dokonanie dowolnej oceny w zakresie treści wydanej opinii przez biegłego sądowego W. M., którą Sąd meriti w całości podziela i twierdzi, iż opinia ta „nie zawiera luk ani nieścisłości oraz opiera się na całokształcie dostępnego w sprawie materiału dowodowego”, podczas gdy biegły wydał opinię niekompletną /w oparciu o 2 odkrywki z pominięciem odkrywki na nitce wodnej zasilającej kemping, gdzie była awaria/, tj. nie wykonał odkrywek we wszystkich miejscach /potencjalnych w zakresie awarii/, tak więc opiniował w oparciu o niepełny materiał dowodowy, a więc nie mógł kategorycznie wypowiadać się, co do prawidłowości lub nieprawidłowości wykonanej instalacji i jakości zastosowanych rur i materiałów, a ponadto biegły – z pominięciem stanowiska przedstawiciela powódki J. H. (2) – wraz z A. P. /działającym na rzecz pozwanej Gminy/ ustalali miejsca odkrywek, co poddaje w wątpliwość niezależność biegłego.

Ponadto opinia ta jest sprzeczna wewnętrznie i niepełna oraz sposób motywowania oraz stopień stanowczości wyrażonych w niej wniosków jest niedostateczny /m. in. w zakresie przyczyny zaistniałej awarii/;

3/ bezpodstawne oddalenie przez Sąd dowodu z zeznań świadka J. H. (1), a tym samym zaniechanie przez Sąd dążenia do prawdy i złamanie zasady audiatur et altera pars, w

sytuacji, kiedy pełnomocnik powódki zarzucił biegłemu, iż nie wykonał odkrywki w miejscu wskazanym przez świadka i pominął uwagi świadka dot. miejsca zaistnienia awarii i w związku z tym to miejsce nie zostało zbadane przez biegłego, co pociąga za sobą to, iż opinia jest niepełna oraz tendencyjna, bo nie uwzględnia wszystkich aspektów sprawy;

4/ obrazę przepisu art. 328 par. 2 kpc, poprzez niejasne i sprzeczne uzasadnienie przyczyn nie uwzględnienia wniosku pełnomocnika powódki o wezwanie w charakterze świadka J. H. (1);

5/ obrazę przepisu art.233 par. 1 kpc, polegającą na dowolnej ocenie /z powołaniem się na zasady doświadczenia życiowego przez Sąd/, iż ,,byłoby niemożliwością, aby niekontrolowane i nadmierne skoki ciśnienia wody w sieci wodociągowej wywoływały awarię jedynie na terenie ośrodka (...), a nie w innych obiektach korzystających z wody dostarczanej przez tą samą sieć”, podczas gdy Sąd nie dysponuje wiedzą, czy takie awarie nie miały miejsca gdzie indziej, a ponadto inne obiekty /o których konkretnie nie wspomina Sąd/ na terenie pozwanej Gminy w okresie zimowym funkcjonują, a tym samym istnieje pobór wody, natomiast Resort P. w okresie, w którym wydarzyła się awaria nie funkcjonował /był zamknięty/, a tym samym nie było poboru wody.

A zasady wiedzy i doświadczenia życiowego /na które powołuje się Sąd/ właśnie wskazują, że w przypadku nadmiernych skoków ciśnienia wody /tzw. uderzeń/ inaczej reaguje instalacja używana /gdy istnieje pobór wody/, a inaczej instalacja nieużywana /gdy nie ma poboru wody/. W tym drugim przypadku właśnie może dochodzić do awarii.

6/ nierozpoznanie istoty sprawy poprzez brak rozważenia podstawy odpowiedzialności pozwanej Gminy za awarię jako właściciela nieruchomości, na której doszło do awarii, wydzierżawionej powodowej spółce (...)”1.

Powód wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji z uwzględnieniem kosztów procesu za drugą instancję, jako części kosztów w sprawie (k. 880-884).

÷

W odpowiedzi na apelację Gmina L., reprezentowana przez pełnomocnika, wniosła o oddalenie apelacji i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania za drugą instancję według norm przepisanych (k. 927-941).

÷

Na rozprawie apelacyjnej pełnomocnicy stron podtrzymali swoje stanowiska (k. 945v).

*

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja powoda jest bezzasadna i w związku z tym podlega oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.

W pierwszej kolejności należy stwierdzić, że nie jest zasadny wniosek apelacji o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania.

Z przepisów art. 386 § 2 i 4 k.p.c. wynika, że uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji może nastąpić tylko w razie stwierdzenia nieważności postępowania, w razie nierozpoznania przez sąd pierwszej instancji istoty sprawy albo gdy wydanie wyroku wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości.

Dodatkową podstawę prawną uchylenia wyroku stanowi przepis art. 505 ¹² § 1 k.p.c., mający zastosowanie w postępowaniu uproszczonym. Przepis ten stanowi, że jeżeli sąd drugiej instancji stwierdzi, że zachodzi naruszenie prawa materialnego, a zgromadzone dowody nie dają wystarczających podstaw do zmiany wyroku, uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania.

W ocenie Sądu Okręgowego w rozpoznawanej sprawie nie zachodzi żadna ze wskazanych wyżej podstaw uchylenia orzeczenia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu. Postępowanie przed Sądem pierwszej instancji nie jest dotknięte nieważnością. Sąd ten rozpoznał istotę sprawy, analizując zasadność żądania pozwu z punktu widzenia okoliczności faktycznych przytoczonych jako podstawa faktyczna powództwa i rozpoznając zarzuty podniesione przez pozwanego. Wydanie wyroku przez Sąd Okręgowy nie wymaga również przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości, ani też nawet uzupełniania, czy powtarzania postępowania dowodowego.

Sprawa niniejsza nie została również rozpoznana w postępowaniu uproszczonym, ani też nie podlegała rozpoznaniu w postępowaniu uproszczonym.

Jako podstawę uzasadniającą wniosek o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania, powód wskazał okoliczność, że Sąd pierwszej instancji nie rozpoznał istoty sprawy. Stanowisko to nie jest trafne.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego jednoznacznie podkreślono, że nierozpoznanie istoty sprawy – w rozumieniu art. 386 § 4 k.p.c. – oznacza zaniechanie przez sąd pierwszej instancji zbadania materialnej podstawy żądania pozwu albo pominięcie merytorycznych zarzutów pozwanego2.

W rozpoznawanej sprawie Sąd Rejonowy zbadał materialną podstawę powództwa, wskazaną przez powoda. W szczególności Sąd Rejonowy dokonał ustaleń w zakresie okoliczności faktycznych objętych twierdzeniami powoda, wypowiadając się czy i kiedy powód złożył pozwanemu oświadczenie o potrąceniu wierzytelności oraz czy oświadczenie to było skuteczne, w szczególności czy powodowi przysługiwały względem pozwanego wierzytelności o naprawienie szkody polegającej na zniszczeniach powstałych na skutek zalania wodą z sieci wodociągowej budynków dzierżawionych przez powoda, które miały powstać na skutek zbyt wysokiego ciśnienia dostarczanej wody. Powód, składając oświadczenie o potrąceniu, wskazywał jednoznacznie, że przysługują mu wierzytelności o naprawienie szkody wyrządzonej przez niewłaściwe ciśnienie wody użytkowanej dostarczanej przez pozwanego. Wierzytelności o takim charakterze wskazane zostały w punktach 1-5 i 6 pisma powoda zawierającego oświadczenie o potrąceniu (k. 39-41). Kwestią drugorzędną była okoliczność, czy zachowanie pozwanego, na które powoływał się powód (nieprawidłowe ciśnienie wody w instalacji wodociągowej), a które miało wyrządzić mu szkodę, miało stanowić czyn niedozwolony, czy też nienależyte wykonanie umowy o dostarczenie wody, czy też umowy dzierżawy.

W rozpoznawanej sprawie powód nie wykazał, że miało miejsce zdarzenie mające spowodować mu szkodę, a więc że Gmina L. doprowadziła do nieuzasadnionego wzrostu ciśnienia w instalacji wodnej, co spowodowało w konsekwencji nieszczelności w instalacji wodociągowej w pomieszczeniach.

Zagadnienie, czy powodowi przysługują jakieś wierzytelności w stosunku do pozwanego w związku z wykonanymi pracami remontowymi, których podstawą faktyczną byłyby: rozliczenie nakładów, zwrot bezpodstawnego wzbogacenia, czy też postanowienia umowne dotyczące wzajemnych rozliczeń, wykracza poza zakres podstawy faktycznej powództwa, a tym samym poza zakres rozpoznania i rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie.

÷

Nie są co do zasady uzasadnione pozostałe zarzuty podniesione w apelacji.

Na wstępie należy wskazać, że Sąd Rejonowy dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych w sprawie i prawidłowej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego. Ponowne szczegółowe przytaczanie tych ustaleń oraz rozważań w zakresie oceny dowodów jest zbędne.

Ustalenia Sądu pierwszej instancji należy uzupełnić o sprecyzowanie, że zawarte na stronie 13 sformułowanie, że „powódka dokonała potrącenia przysługujących jej wierzytelności” należy rozumieć w takim znaczeniu, że (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w R. złożyła Gminie L. oświadczenie woli o potrąceniu wierzytelności, wskazując w tym oświadczeniu, że przysługują jej względem Gminy L. oznaczone wierzytelności.

Z całokształtu ustaleń Sądu pierwszej instancji wynika bowiem, że oświadczenie woli powoda o potrąceniu było bezskuteczne, gdyż powodowi nie przysługiwały względem pozwanego wierzytelności wskazane w oświadczeniu o potrąceniu. Wypowiedzi Sądu Rejonowego nie można zatem rozumieć w taki sposób, że doszło do umorzenia wzajemnych wierzytelności oraz że powodowi przysługiwały rzeczywiście wobec pozwanego oznaczone w oświadczeniu o potrąceniu wierzytelności.

Jeżeli chodzi natomiast o ocenę dowodów, to nieprecyzyjna jest wypowiedź Sądu pierwszej instancji dotycząca zeznań świadka J. D.. W jednym bowiem miejscu Sąd wymienia tego świadka wśród innych świadków, których zeznaniom dał wiarę (k. 860), a w innymi miejscu osobno omawia zeznania tego świadka, wskazując, że nie wniosły one do sprawy niczego istotnego, gdyż częściowo dotyczyły faktów niekwestionowanych przez stronę pozwaną, a w pozostałym zakresie nie znajdują oparcia w zebranym w sprawie materiale dowodowym i potraktować je należy co najwyżej jako domysły świadka, nie poparte wiadomościami specjalnymi.

Analiza treści uzasadnienia zaskarżonego postanowienia prowadzi do wniosku, że w zakresie oceny zeznań świadka J. D. właściwa jest druga wypowiedź, a w treści pierwszej świadek J. D. został wymieniony przez pomyłkę wśród świadków, których zeznania Sąd uznał za wiarygodne.

÷

Nie jest uzasadniony zarzut podniesiony w punkcie 1 części wstępnej apelacji. Zarzut ten dotyczy prawidłowości zastosowania przez Sąd Rejonowy przepisu art. 189 k.c.

Trafna jest ocena Sądu pierwszej instancji co do tego, że w ustalonym stanie faktycznym powód nie ma interesu prawnego w żądaniu ustalenia, iż nie istnieje wierzytelność Gminy L. w stosunku do (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w R. o zapłatę kwoty 7427,94 zł z tytułu należności za wodę dostarczoną poprzedniemu dzierżawcy Ośrodka (...) nad J. P., stwierdzona fakturą numer (...) z terminem płatności oznaczonym na dzień 14 grudnia 2009 roku.

Okolicznością bezsporną w rozpoznawanej sprawie był fakt, że świadczenie pieniężne będące przedmiotem tej wierzytelności zostało spełnione przez (...) Spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w R. w dniu 1 lipca 2012 roku. Wynika to zresztą z dokumentów dołączonych do pozwu (k. 53-55).

Niezależnie od tego, jakie były motywy powoda związane ze spełnieniem wskazanego wyżej świadczenia i niezależnie od tego, czy powód ponosił odpowiedzialność za wykonanie zobowiązania stwierdzonego wskazaną wyżej fakturą, należy wskazać, że powód nie ma interesu prawnego w żądaniu ustalenia, iż nie istnieje wierzytelność Gminy L. w stosunku do powoda, stwierdzona fakturą numer (...) z terminem płatności oznaczonym na dzień 14 grudnia 2009 roku.

Sąd Rejonowy dokonał prawidłowej wykładni przepisu art. 189 k.p.c., omawiając przesłanki skuteczności żądania ustalenia istnienia lub nieistnienia prawa lub stosunku prawnego.

Powołując się na ugruntowane orzecznictwo Sądu Najwyższego, Sąd pierwszej instancji trafnie wskazał, że jeżeli powodowi przysługuje dalej idące powództwo, a mianowicie powództwo o świadczenie, to w zasadzie nie ma on interesu prawnego w wytoczeniu powództwa o ustalenie stosunku prawnego lub prawa.

Należy zatem stwierdzić, że jeżeli powód może wytoczyć powództwo obejmujące dalej idące żądanie niż żądanie ustalenia istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, to nie ma interesu prawnego w żądaniu ustalenia. Przy rozstrzyganiu dalej idącego powództwa ustaleniu podlegało będzie istnienie lub nieistnienie stosunku prawnego lub prawa, z którego powód wywodzi dalej idące żądanie niż żądanie ustalenia.

Tylko ubocznie należy wskazać, że z zebranych w sprawie dowodów wynika, że (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w R. w sposób całkowicie dobrowolny uiściła należność wynikającą z faktury numer (...), nie zastrzegając w ogóle zwrotu spełnionego świadczenia (k. 53-55). Bez znaczenia jest przy tym, czy spełnienie tego świadczenia nastąpiło:

a) w związku z przejęciem długu poprzedniego dzierżawcy,

b) czy też w związku z zawarciem z dostawcą wody swoistej umowy, w której nowy odbiorca wody, a zarazem dzierżawca nieruchomości, zobowiązał się względem Gminy L. wykonać zobowiązanie poprzednika,

c) czy też bez takiego tytułu; co więcej, z przepisu art. 356 § 2 k.c. wynika, że jeżeli wierzytelność pieniężna jest wymagalna, wierzyciel nie może odmówić przyjęcia świadczenia od osoby trzeciej, chociażby działała bez wiedzy dłużnika.

Z zebranego w sprawie materiału wynika, że pozwany nie kwestionował, iż zapłata przez powoda kwoty 7427,93 zł z tytułu należności głównej i kwoty 2199,99 zł z tytułu odsetek spowodowała wygaśnięcie zobowiązania objętego fakturą numer (...).

W związku z powyższym już tylko z tego powodu (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w R. nie miała interesu prawnego w żądaniu ustalenia nieistnienia wierzytelności Gminy L. w stosunku do tej Spółki.

Niezależnie od tego należy wskazać, że powód nie miał interesu prawnego w żądaniu ustalenia nieistnienia wierzytelności, gdyż mógł wystąpić z żądaniem zwrotu zapłaconej kwoty. Nie oznacza to jeszcze, że żądanie zwrotu byłoby zasadne, natomiast w postępowaniu sądowym o zwrot powód mógłby wykazywać, że wierzytelność Gminy L. w stosunku do niego nie istniała.

÷

Nie jest uzasadniony zarzut naruszenia przepisu art. 233 § 1 k.p.c.

Sąd Rejonowy dokonał prawidłowej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego.

Jeżeli sąd odwoławczy stwierdzi, że z określonego materiału dowodowego sąd pierwszej instancji wyprowadził wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów (art. 233 § 1 k.p.c.) i nie może być uznana za nietrafną, choćby w równym stopniu, na podstawie tego materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne. Ocena dowodów przeprowadzona przez sąd może być natomiast skutecznie podważona, jako nieodpowiadająca wyrażonej w art. 233 § 1 k.p.c. tak zwanej zasadzie swobodnej oceny dowodów, tylko w przypadku, gdy sąd wyprowadza z zgromadzonego materiału dowodowego wnioski sprzeczne z zasadami logiki lub zasadami doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo-skutkowych. Uprawnienie sądu drugiej instancji do dokonania odmiennych ustaleń bez ponowienia dowodów z zeznań świadków, czy też z przesłuchania stron, jest dopuszczalne i uzasadnione, ale w szczególności wówczas, gdy dowody te mają jednoznaczną wymowę, a ocena sądu pierwszej instancji jest oczywiście błędna. Same, nawet poważne, wątpliwości co do trafności oceny dokonanej przez Sąd pierwszej instancji, jeżeli tylko nie wykroczyła ona poza granice zakreślone w art. 233 § 1 k.p.c., nie powinny stwarzać podstawy do zajęcia przez sąd drugiej instancji odmiennego stanowiska3.

W apelacji powód skupia się jedynie na niektórych aspektach przeprowadzonego w sprawie dowodu z opinii biegłego i nieuwzględnieniu wniosku o przeprowadzenie dowodu z zeznań świadka J. H. (1).

Należy przypomnieć, że to na stronie powodowej spoczywał obowiązek wskazania już w pozwie okoliczności faktycznych składających się na podstawę faktyczną powództwa, w szczególności okoliczności obrazujących przyczyny awarii sieci wodociągowej i skutki tej awarii.

Zwrócić należy również uwagę, że postępowanie w sprawie cywilnej w procesie, w szczególności postępowanie dowodowe, nie może co do zasady prowadzić do poszukiwania nowych faktów, które byłyby korzystne dla którejkolwiek ze stron, w szczególności dla powoda, w sytuacji, gdy wyniki dotychczasowego postępowania dowodowego nie potwierdzają faktów stanowiących podstawę faktyczną powództwa lub stanowiących podstawę zarzutu podniesionego przez pozwanego.

Na powodzie spoczywał również ciężar dowodu w znaczeniu materialnym, a więc ciężar udowodnienia faktów, z których powód wywodzi skutki prawne. Powód powinien zatem udowodnić okoliczność, że doszło do nieprawidłowego wzrostu ciśnienia w instalacji wodnej w budynkach dzierżawionych przez powoda, na skutek czego doszło do rozszczelnienia tej instalacji i zalania pomieszczeń. Negatywne skutki nieudowodnienia tej okoliczności obciążają powoda (art. 6 k.c.).

Opinia biegłego W. M. wpłynęła faktycznie do Sądu Rejonowego Lublin-Wschód w Lublinie z siedzibą w Świdniku w dniu 3 listopada 2014 roku (k. 596). Odpis opinii biegłego doręczony został pełnomocnikowi powoda w dniu 26 listopada 2014 roku (k. 631).

W dniu 29 listopada 2014 roku pełnomocnik powoda przesłał do Sądu Rejonowego Lublin-Wschód w Lublinie z siedzibą w Świdniku pismo procesowe zawierające zarzuty dotyczące opinii biegłego W. M., w tym także zarzuty dotyczące przebiegu oględzin dzierżawionej nieruchomości, przeprowadzanych przez tego biegłego (k. 622-627, 628). W treści wskazanego pisma nie zostały podniesione twierdzenia, że w czynnościach oględzin dokonywanych przez biegłego nie uczestniczył lub nie mógł uczestniczyć przedstawiciel powoda, jak również, że w czasie trwania tych oględzin przedstawiciel powoda wskazywał biegłemu na potrzebę dokonania odkrywek we wskazanych miejscach.

Co więcej, z treści protokołu spisanego przez biegłego, a dokumentującego przebieg oględzin, wynika, że protokół został podpisany przez wszystkie osoby uczestniczące w oględzinach, w tym także przez przedstawiciela powoda, i żadna z tych osób nie zgłaszała żadnych uwag (k. 606).

Pierwsze zarzuty, że nie zostały uwzględnione przez biegłego wnioski przedstawiciela powoda o dokonanie odkrywek, pojawiły się dopiero w piśmie procesowym z dnia 4 maja 2015 roku (k. 702-705), po tym, jak w kwietniu 2015 roku biegły sporządził opinię uzupełniającą.

Wniosek o „wezwanie w charakterze świadka” J. H. (1) zgłoszony został dopiero na rozprawie w dniu 15 kwietnia 2016 roku (k. 788v).

Należy przede wszystkim podkreślić, że wniosek ten zmierzał do przedłużenia postępowania. Wniosek został złożony po upływie roku i czterech miesięcy od chwili doręczenia stronie powodowej odpisu opinii biegłego, pomimo że mógł zostać zgłoszony znacznie wcześniej.

Przepis art. 207 § 6 k.p.c. stanowi, że sąd pomija spóźnione twierdzenia i dowody, chyba że strona uprawdopodobni, że nie zgłosiła ich w pozwie, odpowiedzi na pozew lub dalszym piśmie przygotowawczym bez swojej winy lub że uwzględnienie spóźnionych twierdzeń i dowodów nie spowoduje zwłoki w rozpoznaniu sprawy albo że występują inne wyjątkowe okoliczności.

Należy zgodzić się ze stanowiskiem wyrażonym w apelacji, że wniosek, którego treścią było „wezwanie w charakterze świadka” J. H. (1), był wnioskiem dowodowym o dopuszczenie dowodu z zeznań tego świadka. Nie została jednak wskazana w sposób wyraźny teza dowodowa. Z przepisu art. 258 k.p.c. wynika, że strona powołująca się na dowód ze świadków obowiązana jest dokładnie oznaczyć fakty, które mają być zeznaniami poszczególnych świadków stwierdzone.

Ze stanowiska zajętego na rozprawie w dniu 15 kwietnia 2016 roku można się jedynie domyślać, jakie okoliczności miałyby być przedmiotem dowodu z zeznań wskazanego świadka. Okoliczności te nie zostały jednak wskazane precyzyjnie.

Niezależnie od tego należy wskazać, że powód nie uprawdopodobnił w ogóle, iż przedmiotowy wniosek dowodowy nie mógł zostać zgłoszony wcześniej albo że obiektywna potrzeba przeprowadzenia tego dowodu powstała dopiero w dniu 15 kwietnia 2016 roku.

Ubocznie należy zwrócić uwagę, że okolicznością bezsporną było to, że awaria wewnętrznej sieci wodociągowej nie została zgłoszona Gminie L., czy to jako wydzierżawiającemu, czy to jako dostawcy wody, niezwłocznie po jej zaistnieniu, lecz znacznie później, kiedy powód własnym staraniem przywrócił już prawidłowe funkcjonowanie tej sieci i usunął skutki wycieku wody. Niezależnie od tego, czy postępowanie takie było zamierzone, czy też wynikło z zaniedbania lub innych okoliczności, należy stwierdzić, że obiektywnie co najmniej utrudniło ustalenie rzeczywistej przyczyny wycieku wody, innej niż nieprawidłowe ciśnienie wody dostarczanej przez Gminę L. przez sieć zewnętrzną do przyłącza. Trafne są w tym zakresie rozważania zawarte w odpowiedzi na apelację, że w miejscu, które miałoby być miejscem awarii, a mianowicie na kempingu, wskazywanym przez powoda, sieć wodociągowa działała od wiosny 2012 roku prawidłowo przez kilka lat, a więc nawet gdyby awaria miała miejsce w tym punkcie, to została usunięta przez powoda i w chwili obecnej nie byłoby możliwe ustalenie, co było przyczyną awarii w tym miejscu (k. 933).

Należy jeszcze raz przypomnieć, że wnosząc pozew o ustalenie nieistnienia wierzytelności, oparty między innymi na twierdzeniu, że zobowiązanie powoda uległo umorzeniu na skutek potrącenia wierzytelności wzajemnej powoda z wierzytelnością pozwanego, powód powinien przytoczyć okoliczności faktyczne wskazujące na istnienie jego wierzytelności względem powoda, które przedstawił w oświadczeniu o potrąceniu. Jeżeli w tym czasie powód miał wiedzę o miejscach, w których doszło do awarii, to powinien te miejsca wskazać już na samym początku postępowania, opisać stan po awarii i wskazać, w jaki sposób została usunięta. Skoro, jak wynika z twierdzeń powoda, J. H. (1) miał taką wiedzę, to pojawia się pytanie, dlaczego twierdzeń w tym zakresie nie przytoczył w pozwie, jako przedstawiciel powoda, czy też niezwłocznie po wniesieniu pozwu.

Sąd Rejonowy podziela stanowisko Sądu pierwszej instancji, że zebrany w sprawie materiał dowodowy nie daje podstaw do ustalenia, że przyczyną wycieku wody z instalacji wewnętrznej w budynkach dzierżawionych przez powoda było nieprawidłowe ciśnienie wody z instalacji wodociągowej zewnętrznej, doprowadzającej wodę do przyłącza, od którego biegła sieć wewnętrzna wykorzystywana przez powoda. Opinia biegłego, którą Sąd Okręgowy podziela, wyklucza taką przyczynę. Kwestia, jaka była rzeczywista przyczyna awarii, jest w związku z powyższym kwestią drugorzędną, gdyż nie da się skonstruować domniemania faktycznego, że skoro awaria wystąpiła, to musi ona pozostawać w związku z zachowaniem pozwanego, ani też domniemania faktycznego, że skoro awaria wystąpiła, to pozwany ponosi cywilnoprawną odpowiedzialność za jej skutki.

Stanowisko powoda opierało się na twierdzeniu, że przysługiwała mu względem pozwanego wierzytelność o naprawienie szkody wyrządzonej przez pozwanego, który dopuścił do powstania zbyt wysokiego ciśnienia wody w instalacji doprowadzającej wodę do przyłącza, z którego korzystał powód poprzez wpięcie do niego instalacji wewnętrznej do budynków.

Zebrany w sprawie materiał dowodowy nie daje podstaw do ustalenia, że doszło do nieprawidłowego wzrostu ciśnienia w instalacji zewnętrznej dostarczającej wodę, a tym samym w instalacji wewnętrznej. W związku z tym, jak już wyżej powiedziano, postępowanie dowodowe nie może zmierzać do poszukiwania innych przyczyn awarii.

W rozpoznawanej sprawie żadna ze stron nie podnosiła, że w okresie, w którym doszło do rozszczelnienia instalacji wewnętrznej w budynkach użytkowanych przez powoda, doszło do uszkodzeń instalacji wodnej pod wpływem zbyt wysokiego ciśnienia również u innych odbiorców. Sąd Rejonowy powołał się na tę okoliczność, jako na dodatkowy, a nie zasadniczy, argument przemawiający za prawidłowością ustalenia, że nie miał miejsca wzrost ciśnienia wody. Okoliczność, że nie stwierdzono nieprawidłowości w dostarczaniu wody użytkowej u innych odbiorców w pobliżu ośrodka dzierżawionego przez powoda, wynikała również z zeznań świadków wskazanych przez Sąd Rejonowy. Sąd Rejonowy nie odwołał się zatem do przypuszczenia, ale do konkretnych dowodów. Powód nie udowodnił przy tym, i nawet nie twierdził, że budynki znajdujące się na nieruchomości będącej przedmiotem dzierżawy, były jedynymi budynkami, w których nie korzystano z wody w okresie zimowym, spośród budynków, do których Gmina L. dostarczała wodę w okresie zimowym. Biorąc pod uwagę lokalizację ośrodka (...) i lokalizację innych budynków o charakterze letniskowym, a mianowicie nad jeziorem, w rejonie wypoczynkowym, mało prawdopodobne jest, że tylko budynki powoda nie były użytkowane w okresie zimowym.

÷

Mając na uwadze powyższe rozważania, należało oddalić apelację, jako bezzasadną.

*

Na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. Sąd Okręgowy zasądził od (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w R. na rzecz Gminy L. kwotę 2404,20 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania odwoławczego.

W związku z tym, że apelacja powoda została oddalona w całości, powód jest stroną przegrywającą sprawę w całości w postępowaniu odwoławczym. Powinien zatem zwrócić pozwanemu poniesione w tym postępowaniu koszty. Koszty te obejmują:

a) wynagrodzenie pełnomocnika pozwanego – 2400 zł, ustalone na podstawie ustalone na podstawie § 2 pkt 5 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2015 r., poz. 1800) w zw. z § 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 roku zmieniającego rozporządzenie w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2016 r., poz. 1668),

b) opłatę pocztową za przesłanie przesyłki poleconej obejmującej odpis odpowiedzi na apelację dla pełnomocnika powoda – 4,20 zł (k. 942).

*

Z tych wszystkich względów i na podstawie powołanych wyżej przepisów Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji wyroku.

Joanna Misztal-Konecka Dariusz Iskra Marta Postulska-Siwek

1 Przytoczono dosłowne brzmienie zarzutów apelacyjnych.

2 Por.: wyrok SN z dnia 23 września 1998 roku, II CKN 897/97, OSN C 1999, z. 1, poz. 22; wyrok SN z dnia 23 września 1998 roku, II CKN 895/97, Lex nr 35067; wyrok SN z dnia 12 lutego 2002 roku, I CKN 486/00, Lex nr 54355; wyrok SN z dnia 12 września 2002 roku, IV CKN 1298/00, Lex nr 80271; wyrok SN z dnia 11 października 2002 roku, I CKN 1063/00, Lex nr 515435; wyrok SN z dnia 21 października 2005 roku, III CK 161/05, Lex nr 178635; wyrok SN z dnia 27 marca 2008 roku, II UK 86/07, Lex nr 461645; wyrok SN dnia 17 kwietnia 2008 roku, II PK 291/07, Lex nr 837059; wyrok SN z dnia 13 stycznia 2010 roku, II CSK 239/09, Lex nr 560847; wyrok SN z dnia 11 sierpnia 2010 roku, I CSK 661/09, Lex nr 737251; wyrok SN z dnia 26 stycznia 2011 roku, IV CSK 299/10, Lex nr 784969; postanowienie SN z dnia 3 czerwca 2011 roku, III CSK 330/10, Lex nr 885041.

3 Wyrok SN z dnia 21 października 2005 roku, III CK 73/05, Lex nr 187032.