Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Lublinie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 listopada 2017 roku

Sąd Okręgowy w Lublinie II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący Sędzia Sądu Okręgowego Dariusz Iskra (sprawozdawca)
Sędziowie: Sędzia Sądu Okręgowego Elżbieta Żak

Sędzia Sądu Rejonowego Anna Wołucka-Ławnikowicz (delegowana)

Protokolant Beata Prokop

po rozpoznaniu w dniu 12 października 2017 roku w Lublinie, na rozprawie

sprawy z powództwa Banku (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w

W.

z przeciwko R. Ś. i Z. Ś. (1)

o zapłatę kwoty 23002,32 zł z odsetkami

na skutek apelacji powoda od wyroku Sądu Rejonowego Lublin-Wschód w

Lublinie z siedzibą w Świdniku z dnia 17 października 2016 roku, w sprawie I C

1597/14

I. zmienia częściowo zaskarżony wyrok:

1) w punkcie III w ten sposób, że zasądza solidarnie od R. Ś. i Z. Ś. (1) na rzecz Banku (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. dodatkowo kwotę 921,75 zł (dziewięćset dwadzieścia jeden złotych siedemdziesiąt pięć groszy) z odsetkami ustawowymi

od dnia 22 maja 2014 roku do dnia 31 grudnia 2015 roku i z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia l stycznia 2016 roku do dnia zapłaty;

2) w punkcie IV w ten sposób, że zasądzoną solidarnie od R. Ś. i Z. Ś. (1) na rzecz Banku (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. kwotę 3264 zł (trzy tysiące dwieście sześćdziesiąt cztery złote) tytułem zwrotu kosztów procesu podwyższa do kwoty 4409 zł (cztery tysiące czterysta dziewięć złotych);

II. oddala apelację w pozostałej części;

III. zasądza solidarnie od R. Ś. i Z. Ś. (1)
na rzecz Banku (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W.
kwotę 146,52 zł (sto czterdzieści sześć złotych pięćdziesiąt dwa grosze) tytułem
zwrotu kosztów postępowania odwoławczego.

Sygn. akt II Ca 49/17

UZASADNIENIE

W pozwie wniesionym w dniu 30 kwietnia 2014 roku do Sądu Rejonowego Lubin-Wschód w Lubinie z siedzibą w Świdniku powód – Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W., reprezentowany przez pełnomocnika będącego radcą prawnym, wniósł o wydanie nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym i orzeczenie w nim, aby pozwani – R. Ś. i Z. Ś. (1) solidarnie zapłacili na rzecz powoda kwotę 24020,67 zł z dalszymi odsetkami umownymi w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP od dnia wniesienia powództwa, to jest od dnia 30 kwietnia 2014 roku, do dnia zapłaty, w terminie dwóch tygodni od daty otrzymania nakazu albo wnieśli w tym terminie zarzuty.

Powód wniósł ponadto o zasądzenie od pozwanych na rzecz powoda kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, że R. Ś., prowadząca działalność gospodarczą pod nazwą Przedsiębiorstwo (...) z siedzibą w Ś., jako zabezpieczenie spłaty kredytu w rachunku bieżącym, udzielonego na mocy umowy Nr (...) z dnia 18 lutego 2005 roku z późniejszymi zmianami, złożyła do dyspozycji Banku wystawiony przez siebie weksel in blanco, który został poręczony przez Z. Ś. (2). W związku z „niedopełnieniem” przez pozwaną zobowiązania, powód wypowiedział wymienioną wyżej umowę, co spowodowało postawienie zadłużenia w stan wymagalności. W dniu 25 lutego 2014 roku pozwani solidarnie zostali wezwani do wykupu weksla i poinformowani, że w dniu 11 marca 2014 roku powód przystąpi do wypełnienia weksla in blanco stanowiącego zabezpieczenie umowy, a w przypadku biernej postawy zainteresowanych sprawa zostanie skierowana na drogę sądową. Ze względu na fakt, że pozwani nie przystąpili do wykupu weksla, powód zgodnie z wezwaniem i w oparciu o deklarację wekslową przystąpił do wypełnienia weksla.

Powód wskazał ponadto, że na kwotę dochodzoną pozwem, to jest kwotę 24020,67 zł, składa się należność z weksla w wysokości 23505,48 zł oraz skapitalizowane odsetki, naliczone w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego od dnia płatności, to jest od 11 marca 2014 roku, do dnia poprzedzającego złożenie powództwa, to jest do dnia 29 kwietnia 2014 roku (k. 2-4).

*

W piśmie procesowym z dnia 3 czerwca 2014 roku powód, reprezentowany przez pełnomocnika, wskazał, że w związku z wpłatą w wysokości 1250 zł, dokonaną przez pozwanych solidarnie w dniu 21 maja 2014 roku na poczet zadłużenia w sprawie, cofa pozew co do kwoty 1018,35 zł i odsetek za okres od dnia 30 kwietnia 2014 roku do dnia 21 maja 2014 roku i ogranicza żądanie pozwu do kwoty 23002,32 zł z dalszymi odsetkami, liczonymi od tej kwoty w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP od dnia 22 maja 2014 roku do dnia zapłaty, oraz do kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Powód wskazał, że odsetki w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP, naliczone za okres od dnia 30 kwietnia 2014 roku do dnia wpłaty kwoty 1250 zł, to jest do dnia 21 maja 2014 roku, wyniosły 231,65 zł, natomiast wpłata w wysokości 1250 zł w całości zaspokoiła te odsetki oraz pomniejszyła kwotę kapitału w sprawie o 1018,35 zł. W związku z tym do zapłaty solidarnie przez pozwanych pozostaje kwota 23002,32 zł z odsetkami w wysokości czterokrotności stopu kredytu lombardowego NBP od dnia 22 maja 2014 roku do dnia zapłaty oraz koszty procesu (k. 52).

*

W piśmie procesowym z dnia 7 maja 2014 roku powód wskazał, że pozwani po dniu 31 stycznia 2013 roku dokonali solidarnie trzech wpłat w wysokości 1250 zł, 1250 zł i 750 zł, odpowiednio w dniu 29 kwietnia 2014 roku, w dniu 20 maja 2014 roku i w dniu 6 lutego 2015 roku.

Powód wskazał, że z uwagi na to, iż jako tytuł wpłaty pozwani podali jedynie „wpłata tytułem spłaty”, powód zaliczył powyższe wpłaty w następujący sposób:

1. wpłatę w kwocie 1250 zł z dnia 29 kwietnia 2014 roku – na spłatę zadłużenia pozwanych z tytułu umowy pożyczki nr (...), ewidencjonowanej na rachunku nr (...),

2. wpłatę w kwocie 1250 zł z dnia 20 maja 2014 roku – na poczet spłaty umowy nr (...) z dnia 18 grudnia 2005 roku z późniejszymi zmianami, to jest:

a) na opłaty i prowizje w kwocie 318,78 zł,

b) koszty postępowania sądowego w kwocie 318 zł (17 zł – opłata skarbowa od pełnomocnictwa, 301 zł – opłata sądowa),

c) odsetki od kwoty przeterminowanego kapitału w kwocie 613,22 zł.

3. wpłatę w kwocie 750 zł z dnia 6 lutego 2015 roku – na poczet kosztów poniesionych przez Bank na wpis uzupełniający w wysokości 901 zł (k. 104-105).

*

Pozwana R. Ś. nie uznała powództwa, wnosząc o jego oddalenie, a niezależnie od tego o rozłożenie na raty zasądzonej kwoty po 500 zł miesięcznie, zgodnie z ugodą zawartą 31 stycznia 2013 roku (k. 91v).

Pozwany Z. Ś. (1) nie zajął stanowiska odnośnie żądania pozwu, jak również nie składał wyjaśnień ustnie lub na piśmie.

*

Wyrokiem z dnia 17 października 2016 roku, zaocznym w stosunku do Z. Ś. (1), Sąd Rejonowy Lublin-Wschód w Lublinie z siedzibą w Świdniku:

I. zasądził solidarnie od R. Ś. i Z. Ś. (1) na rzecz Banku (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. kwotę 19752,32 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 30 kwietnia 2014 roku do dnia 31 grudnia 2015 roku oraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 roku do dnia zapłaty;

II. zasądził solidarnie od R. Ś. i Z. Ś. (1) na rzecz Banku (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. odsetki ustawowe liczone od kwoty 750 zł za okres od dnia 30 kwietnia 2014 roku do dnia 6 lutego 2015 roku oraz odsetki ustawowe liczone od kwoty 1250 zł za okres od dnia 30 kwietnia 2014 roku do dnia 20 maja 2014 roku;

III. oddalił powództwo w pozostałym zakresie;

IV. zasądził od R. Ś. i Z. Ś. (1) na rzecz Banku (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. kwotę 3264 zł tytułem zwrotu kosztów procesu;

V. nadał wyrokowi w punktach I i II rygor natychmiastowej wykonalności w stosunku do Z. Ś. (1) (k. 170-170v).

W uzasadnieniu wyroku Sąd Rejonowy ustalił, że w dniu 18 lutego 2005 roku Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. zawarł z R. Ś. umowę kredytu w rachunku bieżącym nr (...), na mocy której Bank udostępnił kredytobiorcy kredyt w kwocie 21000 zł w okresie 12 miesięcy z terminem spłaty do dnia 31 stycznia 2006 roku. Umowa ta była zmieniana aneksami: nr (...) z dnia 31 stycznia 2006 roku, nr(...) z dnia 31 stycznia 2007 roku, nr (...) z dnia 29 stycznia 2008 roku, nr (...) z dnia 21 stycznia 2009 roku, nr (...) z dnia 19 stycznia 2010 roku, nr(...) z dnia 17 stycznia 2011 roku i nr (...) z dnia 19 stycznia 2012 roku, którymi zmieniono kwotę udzielonego kredytu oraz przedłużano terminy jego udostępnienia i spłaty.

Sąd Rejonowy ustalił, że jako zabezpieczenie wszelkich roszczeń wynikających z zawartej umowy R. Ś., zgodnie z § 3 umowy kredytu na rachunku bieżącym, złożyła do dyspozycji Banku weksel własny in blanco, który został poręczony przez męża pozwanej – Z. Ś. (1).

Sąd pierwszej instancji ustalił, że w dniu 31 stycznia 2013 roku Bank (...) Spółka Akcyjna zawarł z R. Ś. ugodę cywilną obejmującą zadłużenie wynikające z tytułu kredytu w rachunku bieżącym w kwocie 23000 zł, które zgodnie z § 3 ugody R. Ś. zobowiązała się spłacić w ratach i terminach wskazanych w ugodzie.

Sąd Rejonowy wskazał, że strony ustaliły, iż kapitał określony w § 1 ust. 2 oprocentowany jest od dnia zawarcia ugody, oprocentowanie kredytu jest zmienne, ustalone na bazie stawki WIBOR dla depozytów jednomiesięcznych z każdego dnia, i w dniu podpisania ugody wynosi 11,02%, w tym 7 punktów procentowych wynosi marża Banku. Strony ugody ustaliły, że odsetki od kapitału pozostającego do spłaty będą naliczane miesięcznie i pobierane w okresach miesięcznych w ostatnim dniu roboczym okresu obrachunkowego, natomiast w przypadku niezapłacenia w terminie rat kapitału Bank pobierze odsetki od zadłużenia przeterminowanego w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego od należności złotowych. Odsetki te Bank nalicza od dnia powstania zadłużenia przeterminowanego do dnia spłaty przeterminowanej raty kapitału lub do dnia wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego.

Sąd Rejonowy wskazał, że w § 6 ugody strony ustaliły, iż utrzymuje się dotychczasowe prawne zabezpieczenie kredytu w postaci weksla in blanco wraz z deklaracją wekslową, wystawionego przez R. Ś. i poręczonego przez Z. Ś. (1). Oprócz tego zastrzeżono, że Bank ma prawo poprzez jednostronne oświadczenie rozwiązać ugodę i podjąć wszelkie czynności zmierzające do zaspokojenia swoich wierzytelności, jeżeli dłużnik nie dotrzymał warunków wynikających z ugody, ogłoszono upadłość dłużnika, w stosunku do dłużnika wszczęto postępowanie układowe, ogłoszono likwidację dłużnika, zaszły okoliczności nieznane Bankowi w dniu podpisywania ugody, które stwarzają zagrożenie dla terminowej spłaty zadłużenia (§ 10 ugody).

Sąd Rejonowy ustalił, że R. Ś. nie zapłaciła należności na rzecz Banku (...) Spółki Akcyjnej, z uwagi na utratę zatrudnienia i pogorszenie sytuacji gospodarczej. W dniu 31 stycznia 2013 roku Bank (...) Spółka Akcyjna wypełnił złożony do jego dyspozycji weksel, wpisując:

- jako sumę wekslową kwotę 23505,48 zł,

- remitenta – Bank (...) Spółka Akcyjna,

- miejsce płatności – Bank (...) Spółka Akcyjna (...) Oddział w Ś..

Sąd Rejonowy ustalił, że pismami z dnia 25 lutego 2014 roku Bank (...) Spółka Akcyjna wezwał R. Ś. i Z. Ś. (1) do wykupu weksla, wyznaczając termin płatności na dzień 11 marca 2014 roku. Weksel nie został wykupiony przez żadną z osób odpowiedzialnych wekslowo.

Sąd Rejonowy ustalił także, że R. Ś. dokonała zapłaty z rachunku A. Ś. na rzecz Banku (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. w dniu 29 kwietnia 2014 roku kwoty 1250 zł, w dniu 20 maja 2014 roku kwoty 1250 zł, w dniu 6 lutego 2015 roku kwoty 750 zł.

Sąd pierwszej instancji wskazał, że w rozpoznawanej sprawie powód dochodził roszczenia zgłoszonego w pozwie na podstawie weksla własnego wystawionego przez R. Ś. i poręczonego przez Z. Ś. (1). Powódka nie wnosiła o zasądzenie należności objętej żądaniem sformułowanym w pozwie na podstawie stosunku podstawowego, to jest na podstawie umowy o kredyt i zawartej ugody. Weksel, którego dotyczy niniejsze postępowanie, w chwili wystawienia był wekslem in blanco o charakterze gwarancyjnym. Zabezpieczał przyszłe roszczenia powódki, mogące wyniknąć z zawieranej z wystawcą weksla umowy kredytowej. Weksel, na podstawie, którego powódka domagała się zapłaty w niniejszej sprawie, został wypełniony w dniu 31 stycznia 2013 roku i przedstawiony pozwanym do zapłaty z terminem wykupu do dnia 11 marca 2014 roku. Weksel ten spełniał wszystkie cechy weksla własnego, o których mowa w art. 101 ustawy z dnia 28 kwietnia 1936 roku – Prawo wekslowe (Dz. U. 1936, nr 37, poz. 282).

Omawiając charakter odpowiedzialności Z. Ś. (3), Sąd Rejonowy przytoczył treść przepisów art. 30, art. 32 oraz art. 47 ustawy z dnia 28 kwietnia 1936 roku – Prawo wekslowe i wskazał, że w niniejszej sprawie nie było sporne, że Z. Ś. (1) był poręczycielem weksla wystawionego przez R. Ś., a tym samym odpowiada tak samo jak ten, za kogo poręczył, to jest w takim samym rozmiarze i takich samych granicach, co wystawca weksla. Odpowiedzialność poręczyciela wekslowego Z. Ś. (3) jest solidarna z odpowiedzialnością wystawcy weksla – R. Ś..

Sąd Rejonowy uznał, że wniesiony w niniejszej sprawie pozew został wadliwie sformułowany w zakresie żądania należności odsetkowych. Powód żądał bowiem zasądzenia kwoty 24020,67 zł wraz z odsetkami umownymi w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego. W treści weksla nie zastrzeżono jednak zapłaty odsetek umownych. Zgodnie zaś z art. 5 prawa wekslowego, w wekslu, płatnym za okazaniem lub w pewien czas po okazaniu, może wystawca zastrzec oprocentowanie sumy wekslowej. W każdym innym wekslu zastrzeżenie takie uważa się za nienapisane. Stopa odsetek powinna być określona w wekslu, w braku jej określenia zastrzeżenie oprocentowania uważa się za nienapisane. Odsetki biegną od daty wystawienia weksla, jeżeli nie wskazano innej daty.

W związku z powyższym Sąd Rejonowy uznał, że powódce przysługiwały odsetki ustawowe, stosownie do art. 481 k.c.

Sąd Rejonowy wskazał, że na podstawie ustawy z dnia 9 października 2015 roku o zmianie ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2015 r. poz. 1830) od dnia 1 stycznia 2016 roku zmieniły się zasady ustalania wysokości odsetek ustawowych oraz „tych” za opóźnienie. Inną wartość mają odsetki ustawowe, a inną odsetki za opóźnienie. Obecnie konstrukcja obliczania odsetek, rozumianych jako wynagrodzenie za korzystanie z cudzych pieniędzy lub też odszkodowanie za opóźnienie w spłacie zobowiązania, zgodnie z art. 359 § 2 k.c. wygląda tak, że stosujemy odsetki ustawowe (obecnie 8%), natomiast w umowie strony mogą określić inną wysokość odsetek, byle nie była ona wyższa niż odsetki maksymalne (które zgodnie z art. 359 § 2 ¹ k.c. nie mogą przekraczać czterokrotności wysokości stopy kredytu lombardowego NBP. Natomiast w przypadku opóźnienia w płatności wierzyciel może żądać od dłużnika odszkodowania w postaci odsetek obliczanych w sposób określony w art. 481 k.c.: jeśli strony nie ustaliły między sobą żadnej wartości, są to odsetki ustawowe, a jeśli określona została wyższa wartość, wierzyciel może żądać odsetek za opóźnienie według tej wyższej stopy (art. 481 § 2 k.c.).

Sąd Rejonowy uznał, że „zasądzona w niniejszej sprawie kwota” podlegała obniżeniu o wpłaty dokonane przez pozwaną w toku procesu w kwotach 1250 zł, 750 zł i 1250 zł. Pozwana w tytule dokonanej transakcji wskazała „wpłata tytułem spłaty”. Powód w niniejszej sprawie nie wykazał skuteczności zaliczenia wpłat na poczet innych umów pożyczki (nr (...)), nie przedłożył stosownego oświadczenia złożonego w tym względzie R. Ś., nie wykazał też, aby pozwani byli zobowiązani z jakichkolwiek innych tytułów. Brak było też podstaw do zaliczenia dokonanych przez pozwaną wpłat na poczet kosztów sądowych, gdyż obowiązek ich zapłaty powstaje dopiero wraz z zakończeniem procesu na podstawie orzeczenia sądu, zaś koszty wymagalne stają się najwcześniej z chwilą uprawomocnienia się postanowienia w tym zakresie. Dlatego w ocenie Sądu Rejonowego łączna kwota spłat dokonanych przez pozwaną podlegała zaliczeniu na poczet należności głównej, wobec czego powództwo podlegało uwzględnieniu do kwoty 19752,32 zł (23002,32 zł – 3250,00 zł = 19752,32 zł).

Sąd Rejonowy uznał, że należało zasądzić solidarnie od R. Ś. i Z. Ś. (1) na rzecz powoda kwotę 19752,32 zł z odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia wniesienia pozwu, to jest od dnia 30 kwietnia 2014 roku, do dnia 31 grudnia 2015 roku oraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 1 stycznia 2016 roku do dnia zapłaty. Ponadto Sąd zasądził solidarnie od R. Ś. i Z. Ś. (1) na rzecz Banku (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. odsetki ustawowe liczone od kwoty 750 zł za okres od dnia 30 kwietnia 2014 roku do dnia 6 lutego 2015 roku oraz odsetki ustawowe liczone od kwoty 1250 zł za okres od dnia 30 kwietnia 2014 roku do dnia 20 maja 2015 roku.

Sąd Rejonowy wskazał, że nie uwzględnił wniosku R. Ś. o rozłożenie zasądzonej kwoty na raty po 500 zł miesięcznie, zgodnie z ugodą zawartą 31 stycznia 2013 roku, gdyż ugoda ta nie obowiązywała wobec niewypełnienia przez pozwaną jej warunków.

Sąd Rejonowy przytoczył treść przepisu art. 320 k.p.c. i wskazał, że w rozpoznawanej sprawie nie zachodził szczególnie uzasadniony wypadek, o którym mowa w tym przepisie.

Jako podstawę prawną rozstrzygnięcia o kosztach procesu za pierwszą instancję Sąd Rejonowy wskazał przepis art. 100 k.p.c.

*

Od wyroku Sądu Rejonowego Lublin-Wschód w Lublinie z siedzibą w Świdniku z dnia 17 października 2016 roku apelację wniósł powód – Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W., reprezentowany przez pełnomocnika, wskazując pierwotnie, że zaskarża wyrok całości.

Powód zarzucił „naruszenie przepisów:

„1/ prawa procesowego, tj.

- art. 233 § 1 k.p.c. poprzez zaniechanie wszechstronnego rozważenia dowodów, przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów i zastąpienie jej całkowitą dowolnością ich uznania, skutkujące błędnym przyjęciem przez Sąd, że pomimo ograniczenia powództwa przez powoda o kwotę 1250 zł, powodowi należna jest wyłącznie kwota 19752,32 zł.

- art. 355 § 1 k.p.c. poprzez zaniechanie wydania orzeczenia dotyczącego umorzenia postępowania co do kwoty 1018,35 zł wraz z odsetkami naliczonymi od dnia 21 maja 2014 w kwocie 231,65 zł pomimo uwzględnienia przez Sąd pierwszej instancji pisma powoda dotyczącego cofnięcia powództwa z dnia 2 czerwca 2014 r.

2/ prawa materialnego tj. art. 451 § 1 k.c. przez jego nieuwzględnienie i pominiecie wskazań powoda dotyczących rozliczenia wpłat pozwanych na poczet zaległych należności ubocznych”.

Powód wniósł o:

„1. zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie powództwa co do kwoty 21002,32 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 22 maja 2014 r. do 31 grudnia 2015 r. oraz ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty;

2. zasądzenie od pozwanych na rzecz powoda kosztów postępowania sadowego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych za obie instancje”.

W uzasadnieniu apelacji powód wskazał, że Sąd pierwszej instancji ustalił, że powód cofnął pozew co do kwoty 1018,35 zł i odsetek za okres od 30 kwietnia 2014 roku do 21 maja 2014 roku, wynoszących 231,65 zł, ograniczając żądanie pozwu do kwoty 23002,32 zł z dalszymi odsetkami liczonymi od tej kwoty w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP od dnia 22 maja 2014 roku do dnia zapłaty, i kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Pomimo jednak ograniczenia powództwa o rozliczoną wpłatę, Sąd pierwszej instancji ponownie ją rozliczył z należnościami powoda, zasądzając od pozwanych wyłącznie kwotę 19752,32 zł, a nie, jak powinien, kwotę 21002,32 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 22 maja 2014 roku do dnia 31 grudnia 2015 roku oraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 roku do dnia zapłaty. Powód podniósł, że w uzasadnieniu wyroku Sąd zaniechał wyjaśnienia dlaczego z jednej strony uwzględnił pismo z dnia 3 czerwca 2014 roku dotyczące ograniczenia pozwu wobec rozliczenia wpłaty na kwotę 1250 zł, a z drugiej strony ponownie dokonał rozliczenia tej samej wpłaty na kwotę należnego powódce kapitału (k. 200-201, k. 218).

÷

W piśmie procesowym z dnia 16 maja 2017 roku, złożonym w wykonaniu zarządzenia Przewodniczącego II Wydziału Cywilnego Odwoławczego Sądu Okręgowego w Lublinie, powód wskazał, że zaskarżył wyrok z dnia 17 października 2016 roku „w części, tj. w zakresie oddalającym powództwo co do kwoty 1250 zł”.

W związku z powyższym powód wskazał, że „wnosi o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie powództwa co do kwoty 21002,32 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 22 maja 2014 r do 31 grudnia 2015 r. oraz ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 roku do dnia zapłaty, jak również o zasądzenie od pozwanych na rzecz powoda kosztów postępowania sądowego, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych za obie instancje” (k. 218-218v).

*

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja powoda jest zasadna tylko częściowo w odniesieniu do zakresu zaskarżenia objętego tą apelacją, przy czym nie wszystkie podniesione w niej zarzuty są trafne.

Na wstępie należy wyjaśnić, jaki jest w rzeczywistości zakres zaskarżenia wyroku Sądu Rejonowego Lublin-Wschód w Lublinie z siedzibą w Świdniku z dnia 17 października 2016 roku, ponieważ powód, pomimo tego, że został wezwany do uzupełnienia braku apelacji w tym zakresie, określił ten zakres wypowiadając się w sposób, który wymaga określenia rzeczywistej intencji powoda co do oznaczenia zakresu zaskarżenia wyroku, gdyż dosłowna treść wypowiedzi powoda mogłaby prowadzić do wniosku, że brak formalny apelacji nie został w rzeczywistości uzupełniony.

Po pierwsze, nie można uznać, że wyrok Sądu pierwszej instancji został zaskarżony w całości.

Po drugie, nie można uznać, że wyrok Sądu pierwszej instancji został zaskarżony tylko w części oddalającej powództwo o zapłatę kwoty 1250 zł, gdyż już z treści wniosku apelacyjnego zawartego w apelacji, a później w piśmie z dnia 16 maja 2017 roku można wyprowadzić wniosek, że powód zaskarża wyrok również w części oddalającej powództwo o zapłatę odsetek za fakt opóźnienia w zapłacie kwoty 1250 zł za okres od dnia 22 maja 2014 roku do dnia zapłaty.

Po trzecie, nie można uznać, że intencją powoda jest to, aby Sąd drugiej instancji zasądził od pozwanych na rzecz powoda kwotę 21002,32 zł z odsetkami za fakt opóźnienia od dnia 22 maja 2014 roku do dnia zapłaty, gdyż wówczas należałoby uznać, że powód zaskarża wyrok Sądu pierwszej instancji częściowo także w tej części, która jest dla powoda korzystna, a więc w części zasądzającej kwotę 19752,32 zł z odsetkami za fakt opóźnienia od dnia 22 maja 2014 roku do dnia zapłaty. Dosłowne brzmienie treści wypowiedzi powoda określającej zakres żądanej zmiany wyroku Sądu pierwszej instancji nakazywałoby przyjęcie, że powód domaga się zasądzenia przez Sąd drugiej instancji kwoty 21002,32 zł z odsetkami ustawowymi za fakt opóźnienia od dnia 22 maja 2014 roku do dnia zapłaty. Takie brzmienie wniosku apelacyjnego pozostaje w sprzeczności z treścią zawartego w piśmie z dnia 16 maja 2017 roku sformułowania powoda określającego zakres zaskarżenia wyroku oraz z określeniem wartości przedmiotu zaskarżenia.

Analiza treści apelacji i pisma procesowego złożonego w związku z wezwaniem do uzupełnienia braków formalnych apelacji prowadzi do wniosku, że w rzeczywistości wyrok Sądu pierwszej instancji z dnia 17 października 2016 roku został zaskarżony:

a) częściowo w punkcie III, a mianowicie w części oddalającej powództwo o zapłatę kwoty 1250 zł z odsetkami ustawowymi od tej kwoty od dnia 22 maja 2014 roku do dnia zapłaty,

b) w punkcie IV obejmującym rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów procesu za pierwszą instancję.

Wnosząc zatem w apelacji o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie powództwa co do kwoty 21002,32 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 22 maja 2014 roku do dnia 31 grudnia 2015 roku oraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 roku do dnia zapłaty, powód wnosił w istocie o częściową zmianę wyroku w punkcie III przez zasądzenie solidarnie od pozwanych dodatkowo kwoty 1250 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 22 maja 2014 roku do dnia 31 grudnia 2015 roku oraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 roku do dnia zapłaty.

÷

Przystępując do dalszych rozważań należy wskazać, że z przepisu art. 378 k.p.c. wynika, że sąd drugiej instancji rozpoznaje sprawę w granicach apelacji, które wyznaczone są przede wszystkim przez granice zaskarżenia wyroku sądu pierwszej instancji.

Przypomnienie powyższej zasady ma na celu wyjaśnienie, że chociaż w rozpoznawanej sprawie Sąd pierwszej instancji wyszedł częściowo poza zakres żądania, które popierał powód po ograniczeniu powództwa, to jednak Sąd Okręgowy, jako sąd drugiej instancji, nie może orzekać w zakresie, który wykracza poza zakres zaskarżenia wynikający z apelacji powoda.

W tym miejscu należy przypomnieć, że w pozwie Bank (...) Spółka Akcyjna w W. wniósł o zasądzenie solidarnie od pozwanych kwoty 24020,67 zł z odsetkami za fakt opóźnienia za okres od dnia 30 kwietnia 2014 roku do dnia zapłaty, liczonymi według stopy procentowej stanowiącej czterokrotność stopy kredytu lombardowego NBP (k. 2).

Z uzasadnienia pozwu wynika, że dochodzona pozwem kwota główna obejmuje dwa roszczenia:

a) roszczenie o zapłatę kwoty 23505,48 zł, stanowiącej sumę wekslową wynikającą z weksla niezupełnego w chwili wystawienia (in blanco), wypełnionego przez wierzyciela (Bank) (k. 6),

b) roszczenie o zapłatę odsetek za fakt opóźnienia w zapłacie kwoty 23505,48 zł za okres od dnia 11 marca 2014 roku do dnia 29 kwietnia 2014 roku, liczonych według stopy procentowej stanowiącej czterokrotność stopy kredytu lombardowego NBP, czyli według stopy procentowej odsetek maksymalnych w tym okresie.

Kwota roszczenia wskazanego wyżej w punkcie b) wynosi 515,19 zł, co wynika nie tylko z różnicy kwot 24020,67 zł i 23505,48 zł, ale przede wszystkim z obliczenia odsetek od kwoty 23505,48 zł za okres od dnia 11 marca 2014 roku do dnia 29 kwietnia 2014 roku, liczonych według stopy procentowej odsetek maksymalnych.

W związku z powyższym należy uznać, że wskazanie przez powoda w piśmie procesowym z dnia 17 listopada 2014 roku (k. 73-74), w odpowiedzi na wezwanie Sądu Rejonowego (k. 70), że kwota odsetek maksymalnych za okres od dnia 11 marca 2014 roku do dnia 29 kwietnia 2014 roku wynosi 465,10 zł, stanowi pomyłkę powoda, nie odzwierciedlającą zakresu żądania z omawianego tytułu. Kwota odsetek maksymalnych za okres od dnia 11 marca 2014 roku do dnia 29 kwietnia 2014 roku wskazana w piśmie procesowym z dnia 17 listopada 2014 roku, obliczona została od kwoty kapitału wynoszącej 21220 zł (k. 75), nie zaś od kwoty sumy wekslowej objętej żądaniem pozwu – 23505,48 zł.

W związku z powyższym należy uznać, że oprócz sumy wekslowej powód dochodził w pozwie zapłaty kwoty 515,19 z tytułu odsetek za fakt opóźnienia w zapłacie kwoty 23505,48 zł za okres od dnia 11 marca 2014 roku do dnia 29 kwietnia 2014 roku, liczonych według stopy procentowej stanowiącej czterokrotność stopy kredytu lombardowego NBP, czyli według stopy procentowej odsetek maksymalnych w tym okresie.

Błędne, a w każdym razie nieprecyzyjne jest stanowisko Sądu pierwszej instancji, że w rozpoznawanej sprawie „pozew został wadliwie sformułowany w zakresie żądania należności odsetkowych” (s. 12 uzasadnienia wyroku).

Pozew w rozpoznawanej sprawie został sformułowany w sposób odpowiadający wymaganiom formalnym pozwu wynikającym z przepisu art. 187 k.p.c., w szczególności zawierał dokładnie określone żądanie, natomiast kwestia zasadności żądania lub żądań objętych pozwem jest rozpatrywana na płaszczyźnie merytorycznej oceny żądania, nie zaś na płaszczyźnie wymagań formalnych pozwu.

Trafne jest natomiast stanowisko Sądu pierwszej instancji, że podstawą faktyczną powództwa, gdy chodzi o żądanie zapłaty kwoty 23505,48 zł, był weksel niezupełny w chwili wystawienia, wypełniony przez powoda, a więc podstawą tą nie był stosunek podstawowy wynikający z umowy o kredyt. Powyższa okoliczność rzutuje niewątpliwie na ocenę zasadności drugiego z głównych żądań pozwu, a więc żądania zapłaty odsetek w kwocie 515,19 zł.

Trafne jest stanowisko Sądu pierwszej instancji, że ponieważ w treści weksla nie zostało zastrzeżone oprocentowanie sumy wekslowej, to wierzyciel wekslowy nie może skutecznie żądać zapłaty odsetek za opóźnienie w zapłacie sumy wekslowej według stopy procentowej, która nie wynika z treści weksla.

Błędne jest natomiast stanowisko Sądu pierwszej instancji, że w sprawie miał zastosowanie przepis art. 5 ustawy z dnia 28 kwietnia 1936 roku – Prawo wekslowe. Przepis art. 5 ustawy – Prawo wekslowe ma zastosowanie do weksli płatnych za okazaniem lub w pewien czas po okazaniu, natomiast weksel stanowiący element podstawy faktycznej powództwa w rozpoznawanej sprawie był wekslem płatnym w oznaczonym dniu. W odniesieniu do takiego weksla miały zastosowanie przepisy art. 48 pkt 2 w zw. z art. 103 ustawy – Prawo wekslowe. Przepis ten stanowi, że posiadacz weksla może żądać od zobowiązanego zwrotnie odsetek od wysokości sześć od stu, a przy wekslach, wystawionych i płatnych w Polsce, odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia płatności1.

Zastosowanie przez Sąd Rejonowy przepisu art. 5 ustawy – Prawo wekslowe i niezastosowanie przez ten Sąd przepisu art. 48 pkt 2 tej ustawy, stanowiło naruszenie prawa materialnego, które sąd drugiej instancji bierze pod uwagę z urzędu, nawet bez powołania się na nie stron2.

Oczywiście w rozpoznawanej sprawie uwzględnienie tego naruszenia może nastąpić jedynie w odniesieniu do tej części rozstrzygnięcia o żądaniu odsetek za fakt opóźnienia, które nie jest prawomocne, a więc które zostało zaskarżone przez powoda.

W stanie faktycznym rozpoznawanej sprawy odsetki ustawowe za opóźnienie w zapłacie sumy wekslowej 23505,48 zł za okres od dnia 11 marca 2014 roku do dnia 29 kwietnia 2014 roku wynosiły 418,59 zł.

W związku z powyższym należy wskazać, że gdyby nie wpłaty dokonane przez R. Ś. w dniach 29 kwietnia 2014 roku (1250 zł), 21 maja 2014 roku (1250 zł) i 6 lutego 2015 roku (750 zł), to, gdy chodzi o należność główną objętą żądaniem, powodowi należałaby się solidarnie od pozwanych:

a) kwota 23505,48 zł, stanowiąca sumę wekslową,

b) kwota 418,59 zł, stanowiąca ustawowe odsetki za opóźnienie w zapłacie kwoty 23505,48 zł za okres od dnia 11 marca 2014 roku do dnia 29 kwietnia 2014 roku.

÷

Przechodząc do dalszych rozważań, należy przypomnieć, że w piśmie procesowym z dnia 2 czerwca 2014 roku, wniesionym do Sądu Rejonowego Lublin-Wschód w Lublinie z siedzibą w Świdniku w dniu 3 czerwca 2014 roku, powód złożył oświadczenie o częściowym cofnięciu pozwu (k. 52-53).

Z treści powyższego pisma wynika, że w związku z wpłatą w kwocie 1250 zł, dokonaną przez pozwaną w dniu 21 maja 2014 roku, powód ograniczył żądanie do zapłaty kwoty 23002,32 zł z odsetkami maksymalnymi od tej kwoty od dnia 22 maja 2014 roku do dnia zapłaty.

Dla dalszego biegu postępowania istotne miała znaczenie okoliczność, co obejmowała kwota 23002,32 zł żądania głównego po ograniczeniu pierwotnego żądania pozwu, a ściślej, co było podstawą faktyczną żądania zapłaty tej kwoty.

Powód wskazał w piśmie procesowym z dnia 2 czerwca 2014 roku, że cofa pozew co do kwoty 1018,35 zł, którą zaliczył na „kapitał”, czyli w istocie na sumę wekslową.

Jeżeli zatem chodzi o relację do należności głównej objętej pozwem, to po ograniczeniu żądania powód dochodził zapłaty:

a) kwoty 22487,13 zł (= 23505,48 zł – 1018,35 zł), stanowiącej część sumy wekslowej,

b) kwoty 515,19 zł z tytułu odsetek za fakt opóźnienia w zapłacie kwoty 23505,48 zł za okres od dnia 11 marca 2014 roku do dnia 29 kwietnia 2014 roku, liczonych według stopy procentowej stanowiącej czterokrotność stopy kredytu lombardowego NBP, czyli według stopy procentowej odsetek maksymalnych w tym okresie.

Z twierdzeń powoda wynika bowiem, że pozostałą część wpłaty z dnia 21 maja 2014 roku powód zaliczył na poczet części objętych pozwem odsetek, ale dochodzonych obok żądania głównego. Powód wskazał bowiem, że kwotę 231,65 zł3 zaliczył na odsetki (od kwoty 24020,67 zł) za okres od dnia 30 kwietnia 2014 roku (dnia wniesienia pozwu) do dnia 21 maja 2014 roku (dnia dokonania wpłaty).

Abstrahując w tym miejscu od prawidłowości zarachowania należności przedstawionego w piśmie procesowym z dnia 2 czerwca 2014 roku, należy jednoznacznie podkreślić, że twierdzenia i oświadczenia powoda zawarte w tym piśmie miały istotne znaczenie formalne, a więc znaczenie dla określenia zakresu cofnięcia pozwu i tym samym dla określenia zakresu żądania, które nadal było popierane. Mówiąc o zakresie żądania, chodzi zarówno o wysokość tego żądania, jak i jego podstawę faktyczną.

Z pisma z dnia 2 czerwca 2014 roku wynika zatem, że po złożeniu oświadczenia o częściowym cofnięciu pozwu powód domagał się od pozwanych solidarnej zapłaty kwoty 23002,32 zł z odsetkami maksymalnymi liczonymi od dnia 22 maja 2014 roku do dnia zapłaty oraz zapłaty kosztów procesu.

Kwota 23002,32 zł obejmowała:

a) kwotę 22487,13 zł, stanowiącą część sumy wekslowej,

b) kwotę 515,19 zł z tytułu odsetek za fakt opóźnienia w zapłacie kwoty 23505,48 zł za okres od dnia 11 marca 2014 roku do dnia 29 kwietnia 2014 roku, liczonych według stopy procentowej stanowiącej czterokrotność stopy kredytu lombardowego NBP, czyli według stopy procentowej odsetek maksymalnych w tym okresie.

Zestawienie powyższych rozważań z treścią wyroku Sądu Rejonowego z dnia 17 października 2016 roku prowadzi do wniosku, że Sąd pierwszej instancji orzekł merytorycznie częściowo w zakresie, w którym powód cofnął pozew. Dotyczy to następujących rozstrzygnięć:

a) zawartego w punkcie I wyroku rozstrzygnięcia zasądzającego odsetki ustawowe za fakt opóźnienia od kwoty 19752,32 zł za okres od dnia 30 kwietnia 2014 roku do dnia 21 maja 2014 roku,

b) zawartego w punkcie II wyroku rozstrzygnięcia zasądzającego odsetki ustawowe za fakt opóźnienia od kwoty 750 zł za okres od dnia 30 kwietnia 2014 roku do dnia 21 maja 2014 roku,

c) zawartego w punkcie II wyroku rozstrzygnięcia zasądzającego odsetki ustawowe za fakt opóźnienia od kwoty 1250 zł za okres od dnia 30 kwietnia 2014 roku do dnia 21 maja 2014 roku.

Rozstrzygnięcia w powyższym zakresie nie są jednak objęte zakresem zaskarżenia wynikającym z apelacji powoda, w związku z czym nie ma podstaw do ich uchylenia i umorzenia postępowania w tej części.

÷

Z części wstępnej zaskarżonego wyroku wynika, że Sąd Rejonowy orzekał merytorycznie w odniesieniu do żądania zapłaty kwoty 23002,32 zł, a więc żądania uwzględniającego fakt częściowego cofnięcia pozwu przez powoda.

W sprawie nie zostało wydane postanowienie o umorzeniu postępowania w jakiejkolwiek części, jednak nie można przyjąć, że jeżeli chodzi o żądanie główne, to przedmiotem rozstrzygnięcia merytorycznego było również żądanie zasądzenia kwoty 1018,35 zł, o którą pozew został cofnięty. W zakresie żądania zapłaty kwoty 1018,35 zł nie zostało wydane przez Sąd pierwszej instancji jakiekolwiek rozstrzygnięcie, czy to merytoryczne, czy to formalne, a żadna ze stron nie wnosiła o uzupełnienie wyroku.

Większe wątpliwości nasuwa kwestia w jakim zakresie Sąd pierwszej instancji orzekł o żądaniu odsetek dochodzonych przez powoda obok żądania głównego, a więc o żądaniu zapłaty odsetek maksymalnych od kwoty 24020,67 zł za okres od dnia 30 kwietnia 2014 roku do dnia zapłaty.

W części wstępnej wyroku z dnia 17 października 2016 roku dochodzone przez powoda jako żądanie uboczne odsetki za fakt opóźnienia nie zostały w ogóle określone przez Sąd Rejonowy, jako przedmiot rozpoznania sprawy (art. 325 k.p.c.).

Z treści rozstrzygnięć zawartych w punktach I i II wynika jednak, że żądanie uboczne tytułu odsetek było przedmiotem rozstrzygnięcia we wskazanym w tych punktach zakresie.

W tym miejscu pojawia się pytanie, czy i w jakim zakresie o żądaniu ubocznym z tytułu odsetek orzekł Sąd Rejonowy merytorycznie w punkcie III zaskarżonego wyroku. W ocenie Sądu Okręgowego udzielenie pełnej odpowiedzi na to pytanie nie jest możliwe. Należy natomiast przyjąć, że przedmiotem rozstrzygnięcia oddalającego powództwo było co najmniej żądanie zapłaty odsetek od kwoty 1250 zł należności głównej (co do której Sąd Rejonowy oddalił powództwo) za okres od dnia 22 maja 2014 roku do dnia zapłaty. Ponieważ rozstrzygnięcie oddalające tak określone żądanie objęte jest zakresem zaskarżenia wynikającym z apelacji powoda, odpada konieczność szczegółowej analizy czy i w jakim zakresie Sąd Rejonowy oddalił powództwo obejmujące żądanie uboczne zapłaty odsetek za fakt opóźnienia za okres wcześniejszy.

÷

W tym miejscu należy wskazać, że prawidłowe są ustalenia faktyczne Sądu pierwszej instancji co do faktu zawarcia umowy kredytu przez Bank (...) Spółkę Akcyjną z siedzibą w W. i R. Ś., co do treści tej umowy, co do faktu zawarcia kolejnych umów zmieniających umowę kredytu, co do faktu zawarcia i treści ugody, co do sposobu zabezpieczenia płatności wynikających z ugody przez wystawienie weksla in blanco, co do wypełnienia weksla przez bank i treści weksla. W tym miejscu należy jedynie wskazać, że weksel został wypełniony później niż w dniu 31 stycznia 2013 roku, ponieważ w dniu tym zawarta została ugoda między Bankiem a kredytobiorcą, a zatem w tym dniu mogło dojść jedynie do wpisania daty na wekslu.

Sąd Rejonowy w zasadzie prawidłowo również ustalił w jakich datach i w jakich kwotach pozwana dokonała wpłat na poczet należności wynikających z umowy kredytu zawartej z Bankiem. W tym miejscu wskazać jedynie należy, że zapłata drugiej w kolejności kwoty 1250 zł miała miejsce w dniu 21 maja 2014 roku, a nie w dniu 20 maja 2014 roku. Powód twierdził, że zapłata tej kwoty nastąpiła w dniu 21 maja 2014 roku (k. 52). Ciężar dowodu spełnienia świadczenia w dacie wcześniejszej, a więc w dniu 20 maja 2014 roku, spoczywał na pozwanych, gdyż to pozwani wywodzili z tego faktu skutki prawne (art. 6 k.c.). Na powyższą okoliczność pozwana przedstawiła dokument dołączony do pisma z dnia 2 kwietnia 2015 roku (k. 93, 99), jednak dokument ten potwierdza jedynie wystawienie w dniu 20 maja 2014 roku polecenia przelewu, natomiast nie potwierdza, że przelewana kwota wpłynęła na rachunek wierzyciela w tym samym dniu.

W związku z powyższym należało przyjąć, że druga wpłata kwoty 1250 zł miała miejsce w dniu 21 maja 2014 roku.

Prawidłowo Sąd Rejonowy ustalił również, że Bank nie udowodnił, aby wpłata w kwocie 1250 zł z dnia 29 kwietnia 2014 roku dotyczyła wierzytelności wynikającej z innej umowy niż umowa z dnia 18 lutego 2005 roku.

Sąd Rejonowy dokonał również prawidłowej oceny prawidłowości zarachowania przez powoda wpłaty pozwanej dokonanej w dniu 21 maja 2014 roku w kwocie 1250 zł. Z oczywistych względów wpłata ta nie mogła zostać zaliczona na koszty procesu w sprawie I C 1597/15, podobnie jak wpłata z dnia 6 lutego 2015 roku w kwocie 750 zł. Pomijając już fakt, że powód nie złożył skutecznego oświadczenia o zaliczeniu spełnionych przez pozwaną świadczeń, należy wskazać, że wierzytelność z tytułu kosztów procesu powstaje i staje się wymagalna dopiero z chwilą zasądzenia tych kosztów przez sąd, jeżeli rozstrzygnięcie takie jest prawomocne lub natychmiast wykonalne. Taka sytuacja w rozpoznawanej sprawie nie zaistniała do dnia 6 lutego 2015 roku.

W tym miejscu należy również zwrócić uwagę, że przedstawiony przez powoda w piśmie z dnia 5 maja 2015 roku (k. 104) sposób zarachowania wpłaty dokonanej w dniu 21 maja 2014 roku w kwocie 1250 zł pozostaje w sprzeczności ze stanowiskiem powoda co do zarachowania tej samej wpłaty, wyrażonym w piśmie z dnia 2 czerwca 2014 roku (k. 52).

Sąd Rejonowy dokonał jednak błędnych ustaleń co do tego, w jakim zakresie spełnienie świadczenia przez R. Ś. spowodowało wykonanie jej zobowiązania wekslowego, a tym samym zobowiązania Z. Ś. (1) wynikającego z udzielenia poręczenia wekslowego.

Jak już wyżej wyjaśniono, powód dochodził w pozwie dwóch roszczeń:

a) roszczenia o zapłatę kwoty 23505,48 zł, stanowiącej sumę wekslową wynikającą z weksla niezupełnego w chwili wystawienia (in blanco), wypełnionego przez wierzyciela (Bank) (k. 6),

b) roszczenia o zapłatę odsetek za fakt opóźnienia w zapłacie kwoty 23505,48 zł za okres od dnia 11 marca 2014 roku do dnia 29 kwietnia 2014 roku, liczonych według stopy procentowej stanowiącej czterokrotność stopy kredytu lombardowego NBP, czyli według stopy procentowej odsetek maksymalnych w tym okresie.

Obu roszczeń powód dochodził z odsetkami maksymalnymi za fakt opóźnienia za okres od dnia 30 kwietnia 2014 roku do dnia zapłaty.

Gdyby nie fakt częściowego spełnienia świadczenia przez pozwaną, powodowi przysługiwałaby następujące wierzytelności:

1) w kwocie 23505,48 zł o zapłatę sumy wekslowej,

2) w kwocie 418,59 zł o zapłatę odsetek ustawowych za fakt opóźnienia w zapłacie kwoty 23505,48 zł za okres od dnia 11 marca 2014 roku do dnia 29 kwietnia 2014 roku.

Od obu wskazanych wyżej kwot powodowi przysługiwałyby odsetki ustawowe za fakt opóźnienia od dnia 30 kwietnia 2014 roku do dnia zapłaty.

Ustalone zostało, że R. Ś. dokonała następujących wpłat:

a) kwoty 1250 zł w dniu 29 kwietnia 2014 roku,

b) kwoty 1250 zł w dniu 21 maja 2014 roku,

c) kwoty 750 zł w dniu 6 lutego 2015 roku.

W odniesieniu do pierwszej wpłaty powód w ogóle nie udowodnił, że istniała inna wierzytelność niż wynikająca z weksla zabezpieczającego umowę z dnia 18 lutego 2005 roku.

W odniesieniu do pierwszej, drugiej i trzeciej wpłaty należy wskazać, że dokonując wpłaty R. Ś. nie złożyła jakiegokolwiek oświadczenia woli, które wskazywałoby na sposób zarachowania przez nią dokonywanej wpłaty, a więc oświadczenia woli, o którym mowa w przepisie art. 451 § 1 zd. 1 k.c.

Wbrew twierdzeniom powoda dotyczącym wpłaty drugiej i trzeciej należy wskazać, że powód nie złożył skutecznych oświadczeń woli o zarachowaniu (zaliczeniu) otrzymanych świadczeń, a więc oświadczeń woli, o których mowa w przepisach art. 451 § 1 zd. 2 k.c. lub w art. 451 § 2 k.c.

Realizacja uprawnień dłużnika i wierzyciela do zarachowania świadczenia, o których mowa w art. 451 § 1 i 2 k.c., następuje w drodze jednostronnej czynności prawnej, a więc przez złożenie oświadczenia woli drugiej stronie, mającego charakter prawnokształtujący. Oświadczenie takie musi być przede wszystkim złożone drugiej stronie, a skuteczność takiego oświadczenia zależy dodatkowo od spełnienia warunków zarachowania, określonych odpowiednio w art. 451 § 1 zd. 1 k.c., art. 451 § 1 zd. 2 k.c. i art. 451 § 2 k.c.

W stanie faktycznym rozpoznawanej sprawy za oświadczenia wierzyciela, o których mowa w art. 451 § 1 zd. 2 k.c. i art. 451 § 2 k.c. można by uznać oświadczenia zawarte w pismach procesowych pełnomocnika wierzyciela z dnia 2 czerwca 2014 roku i z dnia 5 maja 2015 roku, z tym, że z pełnomocnictwa z dnia 24 września 2013 roku nie wynika czy pełnomocnik powoda, będący pełnomocnikiem procesowym, był umocowany do dokonywania w imieniu Banku czynności prawnych o charakterze materialnoprawnym, w szczególności jednostronnych czynności prawnych, w zakresie dotyczącym omawianej problematyki. Z treści pełnomocnictwa wynika wprawdzie, że pełnomocnik jest umocowany do składania oświadczeń woli w imieniu Banku, jednak dotyczy to spraw powierzonych pełnomocnikowi na podstawie umowy z dnia 8 lipca 2009 roku, wskazanej w treści pełnomocnictwa, która jednak nie została przedstawiona przez powoda. Samo pełnomocnictwo procesowe obejmuje umocowanie do dokonywania czynności, o których mowa w art. 91 k.p.c. Do czynności o charakterze materialnoprawnym, których może dokonywać pełnomocnik procesowy, należą jedynie zawarcie ugody i zrzeczenie się roszczenia.

Oświadczenia woli o zarachowaniu (zaliczeniu) spełnionych świadczeń, złożone przez osobę nie mającą należytego umocowania są już tylko z tego powodu nieważne (art. 104 zd. 1 k.c.).

Dodatkowo należy wskazać, że oświadczenie wierzyciela, o którym mowa w art. 451 § 1 zd. 2 k.c., czy też w art. 451 § 2 k.c., musi był złożone niezwłocznie po otrzymaniu świadczenia od dłużnika, nie zaś w dowolnym czasie po otrzymaniu tego świadczenia. Skoro zatem zapłata kwoty 750 zł nastąpiła w dniu 6 lutego 2015 roku, to jakiekolwiek oświadczenie wierzyciela o zarachowaniu tej kwoty złożone w maju 2015 roku nie mogłoby być skuteczne.

Przypomnieć przy tym należy, że nie było możliwe zarachowanie przez powoda na koszty procesu w rozpoznawanej sprawie świadczeń spełnionych przez pozwaną.

Do rozliczenia świadczeń spełnionych przez pozwaną powinien mieć zatem zastosowanie przepis art. 451 § 3 k.c., określający zasady zaliczenia spełnionego świadczenia, jeżeli dłużnik lub wierzyciel nie złożyli oświadczeń, o jakich mowa w art. 451 § 1 i 2 k.c.

Przepis art. 451 § 3 k.c. stanowi, że w braku oświadczenia dłużnika lub wierzyciela spełnione świadczenie zalicza się przede wszystkim na poczet długu wymagalnego, a jeżeli jest kilka długów wymagalnych – na poczet najdawniej wymagalnego.

W dacie (chwili) spełniania kolejnych świadczeń przez pozwaną najdawniej wymagalnym długiem był dług obejmujący sumę wekslową, gdyż dług ten stał się wymagalny w dniu 11 marca 2014 roku. To samo dotyczy ustawowych odsetek za opóźnienie w zapłacie sumy wekslowej za dzień 11 marca 2014 roku. W dalszej kolejności wymagalne były odsetki za opóźnienie w zapłacie sumy wekslowej za kolejne dni, poczynając od dnia 12 marca 2014 roku do dnia 29 kwietnia 2014 roku, gdyż roszczenie o zapłatę odsetek za opóźnienie powstaje osobno za każdy dzień opóźnienia i w związku z tym staje się wymagalne osobno za każdy dzień opóźnienia.

Wierzytelność powoda obejmująca sumę wekslową (23505,48 zł) podlegała zatem pomniejszeniu o kwoty spełnionych przez pozwaną świadczeń: 1250 zł, 1250 zł i 750 zł, co oznacza, że wierzytelność ta uległa zmniejszeniu do kwoty 20255,48 zł.

Ostatecznie zatem, jeżeli chodzi o dochodzoną prze powoda należność główną, to powodowi przysługiwała kwota 20255,48 zł z tytułu niezapłaconej sumy wekslowej oraz kwota 418,59 zł z tytułu odsetek ustawowych za fakt opóźnienia w zapłacie kwoty 23505,48 zł za okres od dnia 11 marca 2014 roku do dnia 29 kwietnia 2014 roku.

Sąd Rejonowy zasądził na rzecz powoda jedynie kwotę 19752,32 zł. Różnica pomiędzy kwotą należną a kwotą zasądzoną wynosi 921,75 zł.

20674,07 zł – 19752,32 zł = 921,75 zł

W związku z tym na rzecz powoda podlegała zasądzeniu dodatkowo kwota 921,75 zł z tytułu sumy wekslowej. Kwotę tę należało zasądzić z odsetkami ustawowymi za fakt opóźnienia za okres zgodny z żądaniem objętym zakresem zaskarżenia wskazanym w apelacji, czyli za okres od dnia 22 maja 2014 roku do dnia zapłaty. Podstawę prawną zasądzenia odsetek ustawowych za fakt opóźnienia stanowią przepisy art. 48 pkt 2 w zw. z art. 103 ustawy – Prawo wekslowe.

*

Mając na uwadze powyższe rozważania, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. Sąd Okręgowy zmienił częściowo zaskarżony wyrok:

1) w punkcie III w ten sposób, że zasądził solidarnie od R. Ś. i Z. Ś. (1) na rzecz Banku (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. dodatkowo kwotę 921,75 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 22 maja 2014 roku do dnia 31 grudnia 2015 roku i z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 roku do dnia zapłaty;

2) w punkcie IV w ten sposób, że zasądzoną solidarnie od R. Ś. i Z. Ś. (1) na rzecz Banku (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. kwotę 3264 zł tytułem zwrotu kosztów procesu podwyższył do kwoty 4409 zł.

Zmiana zaskarżonego wyroku w punkcie IV jest konsekwencją częściowej zmiany tego wyroku w punkcie III.

Podstawę prawną rozstrzygnięcia o kosztach procesu za pierwszą instancję stanowi przepis art. 100 zd. 2 k.p.c. w tej części, w której pozwala sądowi włożyć na jedną ze stron obowiązek zwrotu wszystkich kosztów, jeżeli jej przeciwnik uległ tylko co do nieznacznej części swego żądania.

W rozpoznawanej sprawie, biorąc pod uwagę wynik końcowego rozstrzygnięcia o całym żądaniu pozwu, należy uznać, że powód uległ w stosunku do pozwanych tylko co do nieznacznej części swojego żądania.

W związku z tym należało zasądzić solidarnie od pozwanych na rzecz powoda całość kosztów poniesionych przez powoda w postępowaniu przed Sądem pierwszej instancji, to jest kwotę 4409 zł. Koszty te obejmują:

a) opłatę skarbową od pełnomocnictwa procesowego – 17 zł (k. 5),

b) niezwróconą część opłaty od pozwu – 1151 zł (= 1202 zł – 51 zł) (k. 4, 55, 58-59),

c) opłatę od zażalenia – 211 zł i 30 zł (k. 122-123, 126, 139),

d) wynagrodzenie pełnomocnika powoda w postępowaniu zażaleniowym – 600 zł, ustalone na podstawie § 6 pkt 5 w zw. z § 12 ust. 2 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2013 r., poz. 490 – tekst jednolity ze zm.) w zw. z § 21 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015 r., poz. 1804 ze zm.),

e) wynagrodzenie pełnomocnika powoda w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji – 2400 zł, ustalone na podstawie § 6 pkt 5 w zw. z § 12 ust. 2 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. jak wyżej) w zw. z § 21 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. jak wyżej).

*

W pozostałej części apelacja powoda jest bezzasadna i w związku z tym podlega oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.

÷

Nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia apelacji powoda zarzut naruszenia przepisu art. 355 § 1 k.p.c.

Oczywiste jest, że w zakresie, w którym pozew został cofnięty, Sąd pierwszej instancji powinien wydać postanowienie o umorzeniu postępowania, gdyż cofniecie pozwu było skuteczne.

Jak już wyżej wyjaśniono, w odniesieniu do części zakresu, w którym powód cofnął pozew, Sąd Rejonowy nie wydał postanowienia o umorzeniu postępowania, a w odniesieniu do innej części tego zakresu (opisane wyżej żądania odsetkowe) wydał rozstrzygnięcie merytoryczne.

Nie ma natomiast podstaw do uchylenia zaskarżonego wyroku i umorzenia postępowania w jakiejkolwiek części objętej zakresem zaskarżenia wynikającym z apelacji powoda.

*

Na podstawie art. 100 zd. 1 in fine k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. Sąd Okręgowy zasądził solidarnie od R. Ś. i Z. Ś. (1) na rzecz Banku (...) Spółki Akcyjnej kwotę 146,52 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania odwoławczego.

W związku z tym, że apelacja powoda została uwzględniona tylko częściowo należało stosunkowo rozdzielić pomiędzy stronami koszty postępowania odwoławczego.

Powód poniósł w postępowaniu odwoławczym koszty w kwocie 198 zł, które obejmują opłatę od apelacji – 63 zł (k. 203, 212) oraz wynagrodzenie pełnomocnika procesowego powoda – 135 zł, ustalone na podstawie § 2 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015 r., poz. 1804 ze zm.).

Powód wygrał sprawę w drugiej instancji w 0,74 części, ponieważ w takim zakresie apelacja została uwzględniona (= 921,75 zł : 1250 zł). Z tego względu pozwanych obciążały koszty procesu w kwocie 146,52 zł, odpowiadającej części, w jakiej powództwo zostało uwzględnione (198 zł · 0,74 = 146,52 zł).

*

Z tych wszystkich względów i na podstawie powołanych wyżej przepisów Sąd Okręgowy orzekł jak w postanowieniu.

Elżbieta Żak Dariusz Iskra Anna Wołucka-Ławnikowicz

1 Przytoczono treść przepisu z uwzględnieniem współczesnej pisowni.

2 Por.: wyrok SN z dnia 15 maja 2001 roku, I CKN 350/00, Lex nr 52667; postanowienie SN z dnia 4 października 2002 roku, III CZP 62/02, OSN C 2004, z. 1, poz. 7; wyrok z dnia 11 marca 2004 roku, V CK 328/03, Lex nr 183779; wyrok SN z dnia 14 lipca 2004 roku, IV CK 544/03, Lex nr 116591; wyrok SN z dnia 24 czerwca 2005 roku, V CK 704/04, Lex nr 180875; wyrok SN z dnia 25 sierpnia 2004 roku, I PK 22/03, OSN P 2005, z. 6, poz. 80; uchwała SN z dnia 31 stycznia 2008 roku, III CZP 49/07, OSN C 2008, z. 6, poz. 55.

3 1250 zł –1018,35 zł = 231,65 zł