Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Lublinie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 października 2016 roku

Sąd Okręgowy w Lublinie II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący Sędzia Sądu Okręgowego Dariusz Iskra

po rozpoznaniu w dniu 17 października 2016 roku w Lublinie, na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa (...) Funduszu (...) w W.

przeciwko D. K.

o zapłatę kwoty 2394,36 zł z odsetkami:

a) w wysokości czterokrotności stopy lombardowej NBP w stosunku rocznym od kwoty 1252,25 zł od dnia 29 stycznia 2015 roku do dnia zapłaty,

b) ustawowymi od kwoty 1142,11 zł od dnia 29 stycznia 2015 roku do dnia zapłaty

na skutek apelacji pozwanego od wyroku Sądu Rejonowego Lublin-Zachód w Lublinie z dnia 27 października 2015 roku, w sprawie VIII C 1630/15

I. uchyla zaskarżony wyrok w części zasądzającej:

a) kwotę 475,25 zł (czterysta siedemdziesiąt pięć złotych dwadzieścia pięć groszy) z odsetkami ustawowymi od dnia 29 stycznia 2015 roku do dnia zapłaty,

b) kwotę 4,59 zł (cztery złote pięćdziesiąt dziewięć groszy) z odsetkami ustawowymi od dnia 29 stycznia 2015 roku do dnia zapłaty,

c) kwotę 141,34 zł (sto czterdzieści jeden złoty trzydzieści cztery grosze) z odsetkami ustawowymi od dnia 29 stycznia 2015 roku do dnia zapłaty,

d) kwotę 20 zł (dwadzieścia złotych) z odsetkami ustawowymi od dnia 29 stycznia 2015 roku do dnia zapłaty,

e) kwotę 210 zł (dwieście dziesięć złotych) z odsetkami ustawowymi od dnia 29 stycznia 2015 roku do dnia zapłaty,

f) kwotę 717 zł (siedemset siedemnaście złotych) z tytułu kosztów procesu

i w tym zakresie przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu Lublin-Zachód w Lublinie, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach instancji odwoławczej;

II. zmienia częściowo zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

a) odsetki od kwoty 1252,25 zł (tysiąc dwieście pięćdziesiąt dwa złote dwadzieścia pięć groszy) zasądzone w wysokości czterokrotności stopy lombardowej NBP w stosunku rocznym od dnia 29 stycznia 2015 roku do dnia zapłaty zasądza za okres od dnia 29 stycznia 2015 roku do dnia 31 grudnia 2015 roku jako odsetki ustawowe, a od dnia 1 stycznia 2016 roku jako odsetki ustawowe za opóźnienie, i ponad tak określone odsetki oddala powództwo w części obejmującej żądanie odsetek od kwoty 1252,25 zł (tysiąc dwieście pięćdziesiąt dwa złote dwadzieścia pięć groszy) od dnia 29 stycznia 2015 roku do dnia zapłaty,

b) kwotę 290,93 zł (dwieście dziewięćdziesiąt złotych dziewięćdziesiąt trzy grosze) (z tytułu odsetek od kwoty 1252,25 zł, naliczonych za okres od dnia 20 lipca 2013 roku do dnia 28 stycznia 2015 roku) z odsetkami ustawowymi od dnia 29 stycznia 2015 roku do dnia zapłaty obniża do kwoty 242,52 zł (dwieście czterdzieści dwa złote pięćdziesiąt dwa grosze) z odsetkami ustawowymi od dnia 29 stycznia 2015 roku do dnia 31 grudnia 2015 roku oraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 roku do dnia zapłaty i oddala powództwo w części obejmującej żądanie zapłaty kwoty 48,41 zł (czterdzieści osiem złotych czterdzieści jeden groszy) z odsetkami ustawowymi od dnia 29 stycznia 2015 roku do dnia zapłaty;

III. oddala apelację w pozostałej części.

Sygn. akt II Ca 277/16

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 29 stycznia 2015 roku, wniesionym w tym samym dniu do Sądu Rejonowego w Zamościu, powód – (...) Fundusz (...) z siedzibą w W. wniósł o zasądzenie od pozwanego – D. K. kwoty 2394,36 zł z odsetkami:

a) w wysokości czterokrotności stopy lombardowej NBP w stosunku rocznym od kwoty 1252,25 zł od dnia 29 stycznia 2015 roku do dnia zapłaty,

b) ustawowymi od kwoty 1142,11 zł od dnia 29 stycznia 2015 roku do dnia zapłaty.

Powód wniósł również o zasądzenie od pozwanego kosztów procesu w kwocie 717 zł, w tym kosztów zastępstwa procesowego w kwocie 600 zł, oraz innych kosztów, do których uiszczenia powód zostanie wezwany przez Sąd.

W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, że dochodzona wierzytelność wynika z umowy pożyczki numer (...), zawartej w dniu 29 czerwca 2007 roku pomiędzy D. K., prowadzącym działalność gospodarczą pod nazwą (...), a (...) Bank (...) Spółką Akcyjną z siedzibą w K..

Powód wskazał, że z uwagi na rażące naruszenie umowy w części dotyczącej warunków spłaty, umowa pożyczki została wypowiedziana.

Powód wskazał, że na podstawie umowy o przelew wierzytelności, zawartej w dniu 19 lipca 2013 roku z (...) Bank (...) Spółką Akcyjną z siedzibą w K., powód nabył wierzytelność wobec pozwanego wraz z prawem do naliczania odsetek.

Powód wskazał, że poprzedni wierzyciel, w związku z nieregulowaniem przez pozwanego zobowiązań wynikających z umowy, wystawił bankowy tytuł egzekucyjny, a następnie uzyskał klauzulę wykonalności i skierował sprawę na drogę postępowania egzekucyjnego.

Powód wskazał, że na kwotę 2394,36 zł składają się następujące należności:

1) 1252,25 zł z tytułu niespłaconego kapitału,

2) 475,25 zł z tytułu odsetek karnych naliczonych przez poprzedniego wierzyciela,

3) 4,59 zł z tytułu odsetek umownych naliczonych przez poprzedniego wierzyciela,

4) 141,34 zł z tytułu opłat windykacyjnych naliczonych przez poprzedniego wierzyciela,

5) 20 zł z tytułu pozostałych kosztów naliczonych przez poprzedniego wierzyciela,

6) 210 zł z tytułu kosztów zastępstwa prawnego naliczonych przez poprzedniego wierzyciela,

7) 290,93 zł z tytułu odsetek karnych stanowiących czterokrotność stopy kredytu lombardowego NBP, naliczonych od kwoty niespłaconego kapitału od dnia 20 lipca 2013 roku do dnia poprzedzającego dzień wniesienia pozwu w niniejszej sprawie.

*

W dniu 3 lutego 2015 roku Sąd Rejonowy w Zamościu wydał nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym, którym uwzględnił powództwo w całości (k. 44).

*

Od nakazu zapłaty z dnia 3 lutego 2015 roku sprzeciw wniósł D. K., reprezentowany przez pełnomocnika, zaskarżając nakaz w całości. Pozwany wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu według norm przepisanych (k. 50-51).

*

Wyrokiem z dnia 27 października 2015 roku Sąd Rejonowy Lublin-Zachód w Lublinie zasądził od D. K. na rzecz (...) Funduszu (...) w W. kwotę 2394,36 zł z odsetkami od dnia 29 stycznia 2015 roku do dnia zapłaty, z tym, że kwotę 1252,25 zł z odsetkami umownymi w wysokości czterokrotności kredytu lombardowego NBP w stosunku rocznym, a kwotę 1142,11 zł z odsetkami ustawowymi oraz kwotę 717 zł tytułem kosztów procesu.

W uzasadnieniu wyroku Sąd Rejonowy wskazał, że okoliczności faktyczne w sprawie niniejszej nie budzą żadnych wątpliwości, bowiem wynikają one z dokumentów dołączonych do pozwu.

Sąd Rejonowy uznał, że strona powodowa w prawidłowy sposób wykazała swoje następstwo prawne.

Sąd Rejonowy wskazał, że nie ulega wątpliwości, iż w dniu 29 czerwca 2007 roku pozwany zawarł z (...) Bank (...) Spółką Akcyjną w K. umowę pożyczki gotówkowej. Zgodnie z treścią umowy, pozwany zobowiązywał się do spłaty pożyczki do dnia 30 czerwca 2010 roku. Integralną częścią umowy było oświadczenie pozwanego o dobrowolnym poddaniu się egzekucji. Pozwany w terminie określonym umową nie spłacił całości zaciągniętego zobowiązania i w dniu 17 stycznia 2011 roku wystawiono bankowy tytuł egzekucyjny, któremu nadano klauzulę wykonalności. W toku podjętych czynności egzekucyjnych nie udało się wyegzekwować roszczenia objętego bankowym tytułem egzekucyjnym i organ egzekucyjny umorzył postępowanie egzekucyjne, „które zostało wysłane poznanemu na adres M., (...)”.

Sąd Rejonowy wskazał, że „aczkolwiek jak twierdzi pełnomocnik pozwanego iż strona powodowa w uzasadnieniu pozwu wskazała iż przedmiotowa umowa została wypowiedziana i brak jest w aktach sprawy doręczenia wypowiedzenia pozwanemu to jednak okolicznością przemawiającą iż pozostała do spłaty wierzytelność stała się wymagalna i zostało to stwierdzone BTE opatrzonym klauzulą wykonalności”.

Sąd Rejonowy wskazał, że o wysokości istniejącego zadłużenia z tytułu niespłaconej pożyczki pozwany wiedział, gdyż w stosunku do niego toczyło się postępowanie egzekucyjne, które jednak zostało umorzone. W tej sytuacji Sąd uznał, że powód udowodnił swoje roszczenie co do zasady. Zdaniem Sądu strona powodowa udowodniła swoje roszczenie co do wysokości. W sposób nie budzący wątpliwości wykazano, jakie należności jednostkowe składają się na dochodzoną kwotę i w oparciu o jakie kryteria i okresy zostały naliczone odsetki umowne oraz tak zwane odsetki karne. Zdaniem Sądu, przedstawiona w tym zakresie dokumentacja nie budzi zastrzeżeń.

Sąd Rejonowy uznał, że niezasadny jest zarzut pozwanego, iż przedmiotowe roszczenie uległo przedawnieniu. Z chwilą wszczęcia postępowania egzekucyjnego nastąpiła przerwa biegu przedawnienia. Z chwilą zakończenia postępowania egzekucyjnego trzyletni termin przedawnienia roszczenia zaczął biec na nowo. Postępowanie egzekucyjne zostało zakończone w sierpniu 2012 roku, a pozew został wniesiony w dniu 29 stycznia 2015 roku.

*

Od wyroku z dnia 27 października 2015 roku apelację wniósł pozwany, zaskarżając wyrok w całości i zarzucając:

„I. naruszenie przepisów prawa materialnego, a mianowicie:

1. art. 6 k.c. poprzez jego błędne zastosowanie, a mianowicie przyjęciu, że powód wykazał zasadność przysługującego mu roszczenia oraz, że roszczenie przysługuje właśnie jemu.

2. art. 117 k.c., 118 k.c. poprzez jego niezastosowanie, a mianowicie uznanie, że roszczenie nie jest przedawnione, mimo podniesionego zarzutu przez pozwanego.

II. naruszenie przepisów postępowania, które miało wpływ na wynik sprawy:

1. art. 128 § 1 k.p.c. w zw. z art. 187 k.p.c. polegającego na wydaniu orzeczenia w sprawie, mimo iż powód nie dołączył do pozwu załączników i odpisów załączników w postaci wypowiedzenia umowy, regulaminu usług bankowych które to dokumenty były i są istotne dla określenia przedmiotu postępowania, jak również umożliwienia pozwanemu podjęcia skutecznej obrony w sprawie.

2. art. 232 k.p.c., art. 233 § 1 k.p.c. polegający na przyjęciu, że zaofiarowane przez powoda dowody pozwalają na wydanie orzeczenia zgodnego z żądaniem pozwu”.

Pozwany wniósł o „zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, za postępowanie przed Sądem I instancji” oraz o „zasądzenie od powodów na rzecz pozwanego zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, za postępowanie przed Sądem II instancji”1.

*

W odpowiedzi na apelację powód wniósł o oddalenie apelacji oraz o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów procesu według norm przepisanych (k. 119-120).

*

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja powoda jest zasadna w odniesieniu do części rozstrzygnięcia objętego zakresem zaskarżenia i tylko w niewielkiej części z przyczyn podniesionych w jej treści.

W rozpoznawanej sprawie powód dochodził od pozwanego kilku roszczeń, które miały wynikać z umowy pożyczki zawartej przez D. K. z (...) Bankiem (...) Spółką Akcyjną w K. i które zostały nabyte przez powoda na podstawie umowy przelewu wierzytelności.

Powód dochodził następujących roszczeń o zapłatę:

1) kwoty 1252,25 zł z tytułu „niespłaconego kapitału” z odsetkami w wysokości czterokrotności stopy lombardowej NBP w stosunku rocznym od kwoty 1252,25 zł od dnia 29 stycznia 2015 roku do dnia zapłaty,

2) kwoty 475,25 zł z tytułu „odsetek karnych naliczonych przez poprzedniego wierzyciela” z odsetkami ustawowymi od dnia 29 stycznia 2015 roku do dnia zapłaty,

3) kwoty 4,59 zł z tytułu „odsetek umownych naliczonych przez poprzedniego wierzyciela” z odsetkami ustawowymi od dnia 29 stycznia 2015 roku do dnia zapłaty,

4) kwoty 141,34 zł z tytułu „opłat windykacyjnych naliczonych przez poprzedniego wierzyciela” z odsetkami ustawowymi od dnia 29 stycznia 2015 roku do dnia zapłaty,

5) kwoty 20 zł z tytułu „pozostałych kosztów naliczonych przez poprzedniego wierzyciela” z odsetkami ustawowymi od dnia 29 stycznia 2015 roku do dnia zapłaty,

6) kwoty 210 zł z tytułu „kosztów zastępstwa prawnego naliczonych przez poprzedniego wierzyciela” z odsetkami ustawowymi od dnia 29 stycznia 2015 roku do dnia zapłaty,

7) kwoty 290,93 zł z tytułu „odsetek karnych” stanowiących czterokrotność stopy kredytu lombardowego NBP, naliczonych od kwoty niespłaconego kapitału od dnia 20 lipca 2013 roku do dnia poprzedzającego dzień wniesienia pozwu w niniejszej sprawie, z odsetkami ustawowymi od dnia 29 stycznia 2015 roku do dnia zapłaty.

÷

W rozpoznawanej sprawie zaskarżony wyrok podlega uchyleniu w zakresie rozstrzygnięć o żądaniach wskazanych wyżej w punktach 2-6, gdyż Sąd pierwszej instancji nie rozpoznał w tym zakresie istoty sprawy.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego jednoznacznie podkreślono, że nierozpoznanie istoty sprawy – w rozumieniu art. 386 § 4 k.p.c. – oznacza zaniechanie przez sąd pierwszej instancji zbadania materialnej podstawy żądania pozwu albo pominięcie merytorycznych zarzutów pozwanego2.

Przyczyną nierozpoznania istoty sprawy w odniesieniu do części żądań pozwu było niedokładne określenie tych żądań i ich podstawy faktycznej.

Stosownie do treści art. 187 § 1 k.p.c.3, pozew powinien czynić zadość warunkom pisma procesowego, a nadto zawierać:

1) dokładnie określone żądanie, a w sprawach o prawa majątkowe także oznaczenie wartości przedmiotu sporu, chyba że przedmiotem sprawy jest oznaczona kwota pieniężna,

2) przytoczenie okoliczności faktycznych uzasadniających żądanie, a w miarę potrzeby uzasadniających również właściwość sądu.

Jeżeli powód dochodzi w pozwie kilku roszczeń, to żądanie powinno być dokładnie określone w zakresie każdego z tych roszczeń. Dokładnie powinna być również określona podstawa faktyczna każdego z roszczeń.

Wymagania określone w art. 187 § 1 k.p.c. są typowymi wymaganiami formalnymi pozwu, jako pisma procesowego. Niedokładnie określone żądanie, jak również brak (w zasadzie całkowity) przytoczenia okoliczności faktycznych uzasadniających żądanie, są zatem brakami formalnymi pozwu.

W spełnieniu wymagań formalnych pozwu sąd nie może wyręczyć powoda, ponieważ nie może żadnej ze stron pomagać, lecz musi w sposób całkowicie bezstronny rozpoznawać żądanie stron. Nie może więc sąd uzupełnić luk w zredagowaniu żądania pozwu i następnie to żądanie rozpatrywać4.

W rozpoznawanej sprawie w ramach należności głównej objętej pozwem powód dochodził między innymi następujących kwot:

a) 475,25 zł z tytułu „odsetek karnych naliczonych przez poprzedniego wierzyciela”,

b) 4,59 zł z tytułu „odsetek umownych naliczonych przez poprzedniego wierzyciela”,

c) 141,34 zł z tytułu „opłat windykacyjnych naliczonych przez poprzedniego wierzyciela”,

d) 20 zł z tytułu „pozostałych kosztów naliczonych przez poprzedniego wierzyciela”,

e) 210 zł z tytułu „kosztów zastępstwa prawnego naliczonych przez poprzedniego wierzyciela”.

Żądania wskazane wyżej w punktach a) i b) obejmują określone kwotowo odsetki.

W sprawach o świadczenia okresowe dokładne określenie żądania nie polega jedynie na wskazaniu kwoty żądania, ale konieczne jest wskazanie również okresu lub okresów, za które dochodzone jest świadczenie, a ponadto innych jeszcze elementów indywidualizujących żądanie, w zależności od rodzaju świadczenia.

Świadczeniem okresowym są odsetki za opóźnienie, jak również mogą nim być i najczęściej są odsetki kapitałowe, stanowiące umówione wynagrodzenie za korzystanie z kapitału pieniężnego.

Określenie w pozwie żądania zapłaty świadczenia z tytułu odsetek może nastąpić w dwojaki sposób. Może to nastąpić w sposób opisowy, przez wskazanie kwoty lub kwot, od jakiej lub od jakich odsetki zostały naliczone, okresu lub okresów, za jaki lub za jakie zostały naliczone oraz stopy procentowej lub stóp procentowych, według jakiej lub jakich zostały naliczone.

Odsetki mogą być również wyrażone kwotowo, jako wynik ich wyliczenia, co jednak nie zwalnia powoda od wskazania w pozwie kwoty lub kwot, od jakiej lub od jakich odsetki zostały naliczone, okresu lub okresów, za jaki lub za jakie zostały naliczone oraz stopy procentowej lub stóp procentowych, według jakiej lub jakich zostały naliczone. Powyższe elementy wyznaczają zakres roszczenia o świadczenie z tytułu odsetek, wskazanego w pozwie.

Wyjaśnić należy, że określenie należności z tytułu odsetek kwotowo jest tylko innym sposobem wyrażenia tej samej należności. Prowadzi to do wniosku, że wymagania w przypadku takiego określenia odsetek nie mogą być mniejsze, niż w przypadku wyrażenia ich przez określenie kwoty kapitału, okresu naliczenia i stopy procentowej (to jest podanie od jakiej kwoty, za jaki okres i według jakiej stopy procentowej zostały naliczone). Tylko bowiem w takim przypadku możliwe jest precyzyjne określenie zakresu roszczeń objętych tytułem egzekucyjnym, rozmiaru ich zaspokojenia w postępowaniu egzekucyjnym i zweryfikowanie przez dłużnika prawidłowości i zasadności ich naliczenia (por. uchwałę SN z dnia 7 lipca 2000 roku, III CZP 27/00, OSN C 2001, z. 1, poz. 3).

Nie odpowiada wskazanym wyżej wymogom precyzyjnego określenia należności z tytułu odsetek podanie jedynie kwoty odsetek. Przyjęcie, że taki sposób podania należności z tytułu odsetek jest wystarczający, umożliwiałoby wierzycielowi uniknięcie w prosty sposób podania w pozwie sposobu, w jaki dokonał wyliczenia należności z tytułu odsetek oraz pozbawiałoby dłużnika możliwości weryfikacji tego wyliczenia. W zależności od okoliczności wierzyciel mógłby przy tym wskazywać różne podstawy faktyczne świadczenia z tytułu odsetek określonych w pozwie, co jest niedopuszczalne z punktu widzenia zasady dokładnego określenia żądania pozwu, a co za tym idzie – pewności obrotu prawnego.

Wskazanie w pozwie obok kwoty odsetek również kwoty, od jakiej te odsetki naliczono, wysokości stopy procentowej oraz okresu, za jaki naliczano odsetki, pozwala pozwanemu na ocenę, czy roszczenia te istnieją i w jakiej wysokości.

W przeciwnym razie żądanie nie jest dokładnie określone, gdyż nie wiadomo, jak zostało wyliczone i jakiego okresu dotyczy, co nie tylko uniemożliwi w razie sporu ocenę jego zasadności, ale również w przyszłości – określenie granic powagi rzeczy osądzonej, czy częściowego zaspokojenia (skoro nie będzie wiadomo, co do jakich odsetek i za jaki okres żądanie zostało uwzględnione bądź oddalone, a następnie – zaspokojone). Nie ma przy tym żadnego znaczenia, czy z pozwem wystąpił pierwotny wierzyciel, czy też nabywca wierzytelności.

Powyższe braki spowodowały, że Sąd pierwszej instancji nie rozpoznał istoty sprawy w zakresie żądań zapłaty kwot 475,25 zł i 4,59 zł z tytułu odsetek. Wydany został bowiem wyrok w przedmiocie tych żądań, pomimo że nie było wiadomo jaka jest dokładnie podstawa faktyczna tego żądania.

To samo dotyczy żądania zapłaty kwoty 141,34 zł z tytułu „opłat windykacyjnych naliczonych przez poprzedniego wierzyciela” oraz kwoty 20 zł z tytułu „pozostałych kosztów naliczonych przez poprzedniego wierzyciela”. Liczba mnoga użyta przez powoda przy określeniu podstawy faktycznej każdego z tych żądań wskazuje, że w istocie chodzi o co najmniej dwa żądania składające się na kwotę 141,34 zł i co najmniej dwa żądania składające się na kwotę 20 zł. Nie wiadomo jednak jaka jest ilość i wysokość żądań cząstkowych oraz jakie są ich podstawy faktyczne, to znaczy z jakiego tytułu kosztów powód domaga się roszczeń, których sumy wynoszą odpowiednio 141,34 zł i 20 zł.

Wątpliwość dotyczyła również określenia podstawy faktycznej żądania zapłaty kwoty 210 zł z tytułu „kosztów zastępstwa prawnego naliczonych przez poprzedniego wierzyciela”. Poza wskazanym, lakonicznym sformułowaniem, powód nie przytoczył żadnych okoliczności faktycznych mających uzasadniać żądanie zapłaty kwoty.

W rozpoznawanej sprawie skutek nierozpoznania istoty sprawy nastąpił niezależnie od tego, czy pozwany kwestionował zasadę i wysokość roszczeń dochodzonych przez powoda, czy też nie. Określone stanowisko procesowe strony pozwanej w przedmiocie żądań pozwu lub brak takiego stanowiska, nie ma żadnego wpływu na możliwość rozpoznania i rozstrzygnięcia sprawy przez sąd, jeżeli żądanie lub żądania pozwu są określone niedokładnie.

÷

Orzekanie o żądaniach, które nie zostały jednoznacznie i precyzyjnie oznaczone, jest równoznaczne z nierozpoznaniem istoty sprawy w rozumieniu art. 386 § 4 k.p.c.5

Ponieważ pozew w omawianym zakresie był dotknięty brakiem formalnym, należało zastosować na wstępnym etapie postępowania tryb przewidziany w art. 130 § 1 k.p.c., natomiast po nadaniu sprawie biegu powód powinien zostać wezwany do usunięcia tego braku pod rygorem zawieszenia postępowania (art. 177 § 1 pkt 6 k.p.c.).

W toku dalszego postępowania należy wezwać pełnomocnika powoda do usunięcia opisanych wyżej braków pozwu w wyznaczonym terminie pod rygorem zawieszenia postępowania.

÷

Drugą przyczyną nierozpoznania istoty sprawy jest to, że Sąd ten nie dokonał w ogóle żadnych ustaleń w zakresie okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia.

Nierozpoznanie istoty sprawy w odniesieniu do opisanych wyżej roszczeń (a-e) wyrażało się również w tym, że Sąd pierwszej instancji nie dokonał ustaleń nawet w zakresie tych nielicznych okoliczności faktycznych, które wynikały z lakonicznych twierdzeń powoda, ani też nie wyjaśnił podstawy prawnej rozstrzygnięcia w odniesieniu do poszczególnych roszczeń.

Twierdzenie Sądu pierwszej instancji, że okoliczności faktyczne w sprawie niniejszej nie budzą wątpliwości, gdyż wynikają z dokumentów dołączonych do pozwu, nie pozwala ani na wskazanie konkretnych okoliczności faktycznych, których miałaby dotyczyć wypowiedź tego Sądu, ani też konkretnych dokumentów, z których takie okoliczności miałyby wynikać.

Należy przy tym wskazać, że umowa przelewu wierzytelności nie jest czynnością prawną oderwaną od przyczyny prawnej przeniesienia wierzytelności na nabywcę (przyczyny przysporzenia; art. 510 § 2 k.c.), jak również nie może „tworzyć” wierzytelności po stronie nabywcy (cesjonariusza), jeżeli wierzytelność ta nie przysługiwała zbywcy (cedentowi) (art. 516 zd. 1 k.c.). Zawierający umowę przelewu wierzytelności jako nabywca wierzytelności tylko wówczas staje się podmiotem tej wierzytelności (nowym wierzycielem), jeżeli wierzytelność ta przysługiwała zbywcy. Jeżeli zatem dłużnik kwestionuje istnienie wierzytelności i jej wysokość w procesie wszczętym przez nabywcę wierzytelności, nabywca wierzytelności musi udowodnić nie tylko fakt zawarcia umowy przelewu i istnienie zdarzenia prawnego usprawiedliwiającego zawarcie umowy przelewu (art. 510 k.c.), ale także fakt, iż wierzytelność rzeczywiście przysługiwała zbywcy (art. 516 zd. 1 k.c.).

Samo powołanie się na umowę przelewu wierzytelności nie stanowi również dostatecznego określenia podstawy faktycznej i wysokości nabywanych wierzytelności, jeżeli w umowie tej podstawy faktyczne nabywanych wierzytelności i ich wysokość nie zostały określone dokładnie.

Uzasadnienie wyroku Sądu pierwszej instancji nie spełnia wymagań wynikających z przepisu art. 328 § 2 k.p.c., który stanowi, że uzasadnienie wyroku powinno zawierać wskazanie podstawy faktycznej rozstrzygnięcia, a mianowicie: ustalenie faktów, które sąd uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł, i przyczyn, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej, oraz wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa.

÷

W związku z powyższym, na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. Sąd Okręgowy uchylił zaskarżony wyrok w części zasądzającej:

a) kwotę 475,25 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 29 stycznia 2015 roku do dnia zapłaty,

b) kwotę 4,59 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 29 stycznia 2015 roku do dnia zapłaty,

c) kwotę 141,34 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 29 stycznia 2015 roku do dnia zapłaty,

d) kwotę 20 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 29 stycznia 2015 roku do dnia zapłaty,

e) kwotę 210 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 29 stycznia 2015 roku do dnia zapłaty,

f) kwotę 717 zł z tytułu kosztów procesu

i w tym zakresie przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu Lublin-Zachód w Lublinie, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach instancji odwoławczej.

Na podstawie art. 108 § 2 k.c. Sąd Okręgowy pozostawił Sądowi Rejonowemu Lublin-Zachód w Lublinie rozstrzygnięcie o kosztach instancji odwoławczej. W związku z tym, że wyrok Sądu pierwszej instancji został częściowo uchylony, a sprawa w tym zakresie przekazana do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji, Sąd Okręgowy nie mógł orzekać o kosztach postępowania odwoławczego, gdyż wyrok z dnia 17 października 2016 roku nie kończył sprawy w całości w instancji odwoławczej.

W toku dalszego postępowania należy wezwać pełnomocnika powoda do usunięcia braków formalnych pozwu w opisanym wyżej zakresie. Po usunięciu tych braków należy ustalić, jakie konkretne okoliczności faktyczne istotne dla rozstrzygnięcia są sporne. W szczególności może to nastąpić przez zadawanie pytań stronom lub ich przedstawicielom.

Po ustaleniu, jakie okoliczności faktyczne są sporne, Sąd Rejonowy przeprowadzi postępowanie dowodowe w oparciu o zebrany w sprawie materiał dowodowy.

Następnie Sąd pierwszej instancji dokona ustaleń w zakresie okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia oraz oceni zasadność poszczególnych żądań powoda.

*

Apelacja pozwanego jest również częściowo uzasadniona, gdy chodzi o:

1) rozstrzygnięcie zasądzające odsetki od kwoty 1252,25 zł w wysokości czterokrotności stopy lombardowej NBP w stosunku rocznym od dnia 29 stycznia 2015 roku do dnia zapłaty oraz

2) rozstrzygnięcie zasądzające kwotę 290,93 zł z tytułu odsetek od kwoty 1252,25 zł, naliczonych za okres od dnia 20 lipca 2013 roku do dnia 28 stycznia 2015 roku, z odsetkami ustawowymi od dnia 29 stycznia 2015 roku do dnia zapłaty.

Rozstrzygnięcie wskazane wyżej w punkcie 1 dotyczy odsetek za opóźnienie w zapłacie kwoty 1252,25 zł za okres od dnia 29 stycznia 2015 roku do dnia zapłaty. Odsetki te zostały zasądzone przez Sąd Rejonowy w wysokości czterokrotności stopy lombardowej NBP w stosunku rocznym. Treść żądania wskazuje, że powód domagał się zapłaty odsetek za opóźnienie od kwoty 1252,25 zł od dnia 29 stycznia 2015 roku w wysokości stopy procentowej odsetek maksymalnych w znaczeniu określonym przez przepis art. 359 § 2 ¹ k.c. w brzmieniu dodanym przez art. 1 ustawy z dnia 7 lipca 2005 roku o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2005 r., Nr 157, poz. 1316).

Przepis art. 481 § 2 k.c., w brzmieniu obowiązującym do dnia 31 grudnia 2015 roku, stanowił, że jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była z góry oznaczona, należą się odsetki ustawowe. Jednakże gdy wierzytelność jest oprocentowana według stopy wyższej niż stopa ustawowa, wierzyciel może żądać odsetek za opóźnienie według tej wyższej stopy.

W punkcie 8 umowy pożyczki z dnia 29 czerwca 2007 roku strony zawarły postanowienie, z którego wynika, że od niespłaconego w terminie zadłużenia wynikającego z tej umowy naliczane i pobierane będą odsetki podwyższone w wysokości określonej w obowiązującym w tym zakresie zarządzeniu prezesa zarządu Banku (k. 36v). Abstrahując od oceny na ile tego rodzaju postanowienie umowne dotyczące określenia wysokości odsetek za opóźnienie było skuteczne, należy stwierdzić, że powód nie przedstawił żadnych dowodów, z których wynikałoby jaka była wysokość odsetek za opóźnienie we wskazanym wyżej okresie, wynikająca z zarządzeń organów Banku. W związku z tym należy uznać, że powodowi należały się za opóźnienie jedynie odsetki ustawowe, a od dnia 1 stycznia 2016 roku ustawowe odsetki za opóźnienie6.

Rozstrzygnięcie wskazane wyżej w punkcie 2 dotyczy:

x) odsetek za opóźnienie w zapłacie kwoty 1252,25 zł za okres od dnia 20 lipca 2013 roku do dnia 28 stycznia 2015 roku; odsetki te zostały zasądzone przez Sąd Rejonowy w kwocie 290,93 zł, to jest w wysokości czterokrotności stopy lombardowej NBP w stosunku rocznym;

y) odsetek od kwoty 290,93 zł od dnia 29 stycznia 2015 roku, czyli od dnia wniesienia pozwu, do dnia zapłaty; są to odsetki za opóźnienie w zapłacie odsetek, zasądzone według stopy procentowej odsetek ustawowych.

Do rozstrzygnięcia opisanego wyżej w punkcie x odnoszą się odpowiednio te rozważania, które dotyczą rozstrzygnięcia opisanego wyżej w punkcie 1. Są to bowiem rozstrzygnięcia o żądaniu odsetek za opóźnienie w zapłacie kwoty 1252,25 zł, przy czym za różne okresy.

Za okres od dnia 20 lipca 2013 roku do dnia 28 stycznia 2015 roku, za opóźnienie w zapłacie kwoty 1252,25 zł należały się powodowi odsetki w kwocie 242,52 zł, a więc obliczone według stopy odsetek ustawowych, nie zaś według stopy odsetek maksymalnych.

÷

W związku z powyższym na podstawie art. 385 k.p.c. Sąd Okręgowy zmienił częściowo zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

a) odsetki od kwoty 1252,25 zł zasądzone w wysokości czterokrotności stopy lombardowej NBP w stosunku rocznym od dnia 29 stycznia 2015 roku do dnia zapłaty zasądził za okres od dnia 29 stycznia 2015 roku do dnia 31 grudnia 2015 roku jako odsetki ustawowe, a od dnia 1 stycznia 2016 roku jako odsetki ustawowe za opóźnienie, i ponad tak określone odsetki oddalił powództwo w części obejmującej żądanie odsetek od kwoty 1252,25 zł od dnia 29 stycznia 2015 roku do dnia zapłaty,

b) kwotę 290,93 zł z tytułu odsetek od kwoty 1252,25 zł, naliczonych za okres od dnia 20 lipca 2013 roku do dnia 28 stycznia 2015 roku, z odsetkami ustawowymi od dnia 29 stycznia 2015 roku do dnia zapłaty obniżył do kwoty 242,52 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 29 stycznia 2015 roku do dnia 31 grudnia 2015 roku oraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 roku do dnia zapłaty i oddalił powództwo w części obejmującej żądanie zapłaty kwoty 48,41 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 29 stycznia 2015 roku do dnia zapłaty.

*

W pozostałej części apelacja pozwanego jest bezzasadna i w związku z tym podlega oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.

Apelacja pozwanego podlegała oddaleniu w tej części, w której dotyczyła następujących rozstrzygnięć Sądu pierwszej instancji:

a) rozstrzygnięcia zasądzającego kwotę 1252,25 zł (z tytułu zwrotu kapitału) z odsetkami ustawowymi za okres od dnia 29 stycznia 2015 roku do dnia 31 grudnia 2015 roku, a od dnia 1 stycznia 2016 roku z odsetkami ustawowymi za opóźnienie,

b) rozstrzygnięcia zasądzającego kwotę 242,52 zł (z tytułu odsetek ustawowych od kwoty 1252,25 zł za okres od dnia 20 lipca 2013 roku do dnia 28 stycznia 2015 roku) z odsetkami ustawowymi od dnia 29 stycznia 2015 roku do dnia 31 grudnia 2015 roku oraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 roku do dnia zapłaty.

Poniższe omówienie zarzutów apelacyjnych odnosiło się będzie do tych dwóch rozstrzygnięć.

Nie jest uzasadniony zarzut naruszenia przepisu art. 6 k.c.

Przepis art. 6 k.c. reguluje zagadnienie ciężaru dowodu w znaczeniu materialnym, czyli zagadnienie podmiotu, którego obciążają materialnoprawne skutki nieudowodnienia twierdzeń w zakresie okoliczności istotnych dla rozpoznania i rozstrzygnięcia sprawy. Z naruszeniem tego przepisu mielibyśmy do czynienia wówczas, gdyby Sąd pierwszej instancji nieprawidłowo określił na kim w rozpoznawanej sprawie spoczywa ciężar dowodu w zakresie okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy. Taka sytuacja jednak w rozpoznawanej sprawie nie wystąpiła.

Przepis art. 6 k.c. nie dotyczy natomiast zagadnienia, czy strona wywiązała się ze swego obowiązku udowodnienia faktów, z których wywodzi skutki prawne. Przepis art. 6 k.c. nie reguluje kwestii skuteczności wykazania dowodzonych okoliczności, ponieważ ta kwestia podlega ocenie w świetle przepisów procesowych. Kwestionowanie prawidłowości uznania przez sąd, że przeprowadzone dowody nie są wystarczające do przyjęcia za udowodnione okoliczności, których ciężar udowodnienia spoczywał na jednej ze stron, może nastąpić w drodze zarzutu naruszenia odpowiednich przepisów prawa procesowego, nie zaś art. 6 k.c. Nie jest również objęte tym przepisem, które z faktów i z jakich przyczyn sąd uznał za udowodnione7.

Wprawdzie uzasadniony jest zarzut apelacji, że powód nie przedstawił dowodu z dokumentu obejmującego oświadczenie woli o wypowiedzeniu umowy pożyczki, jednak okoliczność, czy umowa pożyczki została skutecznie wypowiedziana, czy też nie, nie ma w rozpoznawanej sprawie istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia. Z umowy pożyczki zawartej w dniu 29 czerwca 2007 roku jednoznacznie wynika, że pożyczka została udzielana na okres do dnia 30 czerwca 2010 roku. Nawet zatem gdyby umowa pożyczki nie została wypowiedziana przez upływem terminu, na jaki została zawarta, to i tak termin zwrotu pożyczki już upłynął. Na pozwanym natomiast spoczywał ciężar udowodnienia faktu, że spłacił w całości pożyczkę, w szczególności do chwili wniesienia pozwu. Pozwany nie tylko nie przedstawił dowodów na tę okoliczność, ale nawet nie twierdził, że swoje zobowiązanie z tytułu zwrotu pożyczki wykonał w całości.

÷

Nie są uzasadnione zarzuty apelacji dotyczące ustaleń co do skutecznego nabycia przez powoda wierzytelności dochodzonych pozwem od pierwotnego wierzyciela, to jest od (...) Bank (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w K..

Powód przedstawił odpis umowy przelewu wierzytelności i załączniki wskazujące, że wierzytelność w kwocie 1252,25 zł z tytułu zwrotu pożyczki była przedmiotem umowy przelewu z dnia 19 lipca 2013 roku (k. 19-24).

Powód przedstawił również oświadczenie zbywcy wierzytelności z dnia 24 czerwca 2014 roku potwierdzające, że cena nabycia została uiszczona w całości we wskazanym terminie (k. 26). Oświadczenie to zostało podpisane przez osobę umocowaną do reprezentowania (...) Banku (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w K.. Z przedstawionych przez powoda dokumentów wynika, że B. B. była umocowana do samodzielnego składania oświadczeń woli w imieniu (...) Banku (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w K. między innymi w zakresie przysługujących Bankowi wierzytelności. B. B. złożyła zatem oświadczenie, którego celem było potwierdzenie, że wierzytelność Banku będąca przedmiotem przelewu przeszła ostatecznie na nabywcę.

÷

Nie jest uzasadniony zarzut przedawnienia roszczenia.

W rozpoznawanej sprawie strony nie kwestionowały faktu zawarcia umowy pożyczki w dniu 29 czerwca 2007 roku pomiędzy (...) Bank (...) Spółką Akcyjną z siedzibą w K. a D. K.. Nie była również kwestionowana treść tej umowy. Z umowy jednoznacznie wynika, że przedmiotem pożyczki była kwota 40000 zł, a pożyczka jest udzielana na okres od dnia 29 czerwca 2007 roku do dnia 30 czerwca 2010 roku, czyli na okres trzech lat i jeden dzień.

Zgodnie z zasadą rozkładu ciężaru dowodu w znaczeniu materialnym (art. 6 k.c.) na pozwanym spoczywał ciężar udowodnienia faktów stanowiących podstawę faktyczną zarzutu przedawnienia roszczenia. W aspekcie procesowym na pozwanym spoczywał obowiązek wskazania takich faktów, które wskazywałyby na upływ terminu przedawnienia roszczenia, i przedstawienia dowodów na ich potwierdzenie (art. 232 zd. 2 k.p.c.).

W rozpoznawanej sprawie powód określił kwotę pożyczki pozostałą do zwrotu i umowę, z której wynika zobowiązanie do zapłaty tej kwoty. Świadczenie z tytułu zwrotu kredytu nie jest świadczeniem okresowym, nawet jeżeli zwrot kredytu miał następować w ratach. Zatem to pozwany powinien wskazać i udowodnić, że powód dochodzi w rozpoznawanej sprawie zwrotu takiej raty pożyczki, której termin wymagalności upłynął przed wniesieniem pozwu lub przed innym bezspornym zdarzeniem prawnym, które mogło powodować przerwanie biegu przedawnienia.

Powód przedstawił dowody wskazujące, że bieg przedawnienia dochodzonych roszczeń uległ przerwaniu:

1) najpierw poprzez wystąpienie przez złożenie przez (...) Bank (...) Spółkę Akcyjną w K. wniosku o nadanie klauzuli wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnemu numer (...) z dnia 17 stycznia 2011 roku, co nastąpiło pomiędzy dniem 17 stycznia 2011 roku a dniem 25 maja 2011 roku, a więc jeszcze przed upływem trzech lat od dnia zakończenia umowy pożyczki,

2) a następnie przez złożenie w 2011 roku wniosku o wszczęcie egzekucji na podstawie bankowego tytułu egzekucyjnego numer (...) z dnia 17 stycznia 2011 roku, zaopatrzonego w klauzulę wykonalności. Nieprawomocne zakończenie postępowania egzekucyjnego nastąpiło w dniu 3 sierpnia 2012 roku poprzez wydanie przez Komornika postanowienia o umorzeniu postępowania egzekucyjnego wobec stwierdzenia bezskuteczności egzekucji (k. 72). Chociaż nie wiadomo kiedy postanowienie to uprawomocniło się, to jednak należy stwierdzić, że przed upływem trzech lat od wydania tego postanowienia powód (nowy wierzyciel) wniósł do sądu pozew obejmujący roszczenia zapłaty kwoty 1252,25 zł z odsetkami od dnia 29 stycznia 2015 roku oraz kwoty 242,52 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 29 stycznia 2015 roku. Bieg terminów przedawnienia wskazanych roszczeń uległ więc ponownemu przerwaniu.

Pozwany nie udowodnił natomiast, aby termin przedawnienia roszczeń powoda upłynął jeszcze przed wystąpieniem przez poprzednika prawnego powoda z wnioskiem o nadanie klauzuli wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnemu oraz przed złożeniem przez tego poprzednika wniosku egzekucyjnego do komornika.

÷

Nie jest uzasadniony zarzut apelacji, że powód nie wykazał, aby pełnomocnictwo procesowe dla pełnomocnika powoda zostało podpisane przez osoby uprawnione. Chociaż pełnomocnictwo pochodzi z dnia 27 sierpnia 2012 roku, a odpis z rejestru funduszy inwestycyjnych, obejmujący dane dotyczące powoda, z dnia 9 lipca 2013 roku, to jednak nie wynika z niego, aby w okresie od dnia 27 sierpnia 2012 roku następowały zmiany dotyczące składu zarządu funduszu i osób prokurentów. Pełnomocnictwo procesowe podpisały osoby wskazane w tym rejestrze jako prezes zarządu i prokurent. Ponadto osoby te są odpowiednio od dnia 24 stycznia 2008 roku i od dnia 10 sierpnia 2012 roku wpisane jako prezes zarządu i prokurent Towarzystwa Funduszy Inwestycyjnych (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W., które utworzyło fundusz inwestycyjny będący powodem, zarządza nim i reprezentuje ten fundusz w stosunkach z osobami trzecimi (k. 15-18 – odpis pełny z Krajowego Rejestru Sądowego). Zgodnie z art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 27 maja 2004 roku o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi (Dz. U. z 2014 r., poz. 157 – tekst jednolity ze zmianami), towarzystwo tworzy fundusz inwestycyjny, zarządza nim i reprezentuje fundusz w stosunkach z osobami trzecimi.

÷

Mając na uwadze powyższe rozważania należało oddalić apelację w opisanym zakresie.

*

Z tych wszystkich względów i na podstawie powołanych wyżej przepisów Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji wyroku.

1 Przytoczono dosłowne brzmienie zarzutów i wniosków apelacyjnych.

2 Por.: wyrok SN z dnia 23 września 1998 roku, II CKN 897/97, OSN C 1999, z. 1, poz. 22; wyrok SN z dnia 23 września 1998 roku, II CKN 895/97, Lex nr 35067; wyrok SN z dnia 12 lutego 2002 roku, I CKN 486/00, Lex nr 54355; wyrok SN z dnia 12 września 2002 roku, IV CKN 1298/00, Lex nr 80271; wyrok SN z dnia 11 października 2002 roku, I CKN 1063/00, Lex nr 515435; wyrok SN z dnia 21 października 2005 roku, III CK 161/05, Lex nr 178635; wyrok SN z dnia 27 marca 2008 roku, II UK 86/07, Lex nr 461645; wyrok SN dnia 17 kwietnia 2008 roku, II PK 291/07, Lex nr 837059; wyrok SN z dnia 13 stycznia 2010 roku, II CSK 239/09, Lex nr 560847; wyrok SN z dnia 11 sierpnia 2010 roku, I CSK 661/09, Lex nr 737251; wyrok SN z dnia 26 stycznia 2011 roku, IV CSK 299/10, Lex nr 784969; postanowienie SN z dnia 3 czerwca 2011 roku, III CSK 330/10, Lex nr 885041.

3 W brzmieniu obowiązującym w chwili wniesienia pozwu w rozpoznawanej sprawie.

4 Por. postanowienie Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 29 maja 1992 roku, I ACz 196/92, OSA 1993/4/27.

5 Por. między innymi: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 lipca 2011 roku, I PK 10/11, OSNP 2012, z. 19-20, poz. 233; wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 8 czerwca 2011 roku, VI ACa 1308/10, LEX nr 1096107.

6 W znaczeniu określonym przez przepis art. 481 § 2 zd. 1 k.c. w brzmieniu ustalonym przez art. 2 pkt 2 lit. a) ustawy z dnia 9 października 2015 roku o zmianie ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2015 r., poz. 1830).

7 Por.: wyrok SA we Wrocławiu z dnia 7 marca 2012 roku, I ACa 97/12, Lex nr 1130079; wyrok SN z dnia 29 kwietnia 2011 roku, I CSK 517/10, Lex nr 960502; wyrok SN z dnia 27 stycznia 2011 roku, II PK 173/10, Lex nr 786376; wyrok SN z dnia 20 stycznia 2011 roku, I CSK 409/10, Lex nr 738082; wyrok SN z dnia 5 listopada 2010 roku, I CSK 23/10, Lex nr 786548; wyrok SN z dnia 6 października 2010 roku, II CNP 44/10, Lex nr 970065; wyrok SN z dnia 25 czerwca 2010 roku, I CSK 544/09, Lex nr 737245; wyrok SN z dnia 16 czerwca 2010 roku, I CSK 482/09, Lex nr 607236; wyrok SN z dnia 11 marca 2009 roku, I CSK 363/08, Lex nr 560510.