Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Lublinie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 września 2021 roku

Sąd Okręgowy w Lublinie II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący Sędzia Sądu Okręgowego Dariusz Iskra

po rozpoznaniu w dniu 29 września 2021 roku w Lublinie, na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa J. C. (1), R. C. (1), D. C. (1), R. C. i K. C. (1)

przeciwko Gminie L.

o ustalenie uprawnienia do lokalu socjalnego

na skutek apelacji J. C. (1) i R. C. (1) od wyroku Sądu Rejonowego L. z dnia 3 sierpnia 2020 roku, sygn. akt (...)

I. oddala obie apelacje;

II. oddala wniosek J. C. (1) i R. C. (1) o zasądzenie od Gminy L. zwrotu kosztów postępowania odwoławczego.

Sygn. akt II Ca 903/20

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 28 listopada 2019 roku, złożonym do Sądu Rejonowego L. w dniu 2 grudnia 2019 roku, powodowie – J. C. (2), R. C. (2), D. C. (1), R. C. (3) i K. C. (1) wnieśli między innymi o „ustalenie istnienia prawa do lokalu socjalnego przysługującego na podstawie art. 14 Ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego w toczącym się postępowaniu egzekucyjnym na podstawie postanowienia Sądu Rejonowego L. (...) Wydział Cywilny z dn. 1.02.2019 r., sygn. akt (...) (...) w przedmiocie przysądzenia spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego numer (...) przy al. (...) w L. oraz zobowiązania dłużników do wydania wyżej wymienionego lokalu nabywcy” (k. 3-6).

*

W odpowiedzi na pozew pozwany – Gmina L., reprezentowany przez pełnomocnika, wniósł o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie od powodów na rzecz pozwanego kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych (k. 53-53v).

*

W toku dalszego postępowania powodowie – J. C. (2), R. C. (2), D. C. (1) i K. C. (1), reprezentowani przez pełnomocnika, wnieśli również o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego (k. 121).

*

Wyrokiem z dnia 3 sierpnia 2020 roku Sąd Rejonowy L.:

I. ustalił, że D. C. (1) i K. C. (1) przysługuje od Gminy L. prawo najmu lokalu socjalnego;

II. oddalił powództwa J. C. (1), R. C. (1) i R. C.;

III. zasądził od Gminy L. na rzecz D. C. (1) kwotę 1000 zł tytułem zwrotu kosztów procesu;

IV. zasądził od Gminy L. na rzecz K. C. (1) kwotę 1000 zł tytułem zwrotu kosztów procesu;

V. zasądził od R. C. (1) na rzecz Gminy L. kwotę 900 zł tytułem zwrotu kosztów procesu;

VI. zasądził od J. C. (1) na rzecz Gminy L. kwotę 900 zł tytułem zwrotu kosztów procesu;

VII. zasądził od R. C. na rzecz Gminy L. kwotę 900 zł tytułem zwrotu kosztów procesu (k. 125).

W uzasadnieniu wyroku Sąd Rejonowy ustalił, że postanowieniem z dnia 1 lutego 2019 roku, wydanym w sprawie (...) (...), Sąd Rejonowy L. przysądził spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego o numerze (...), położone w budynku mieszkalnym numer (...) przy Al. (...) w L. objęte księgą wieczystą numer (...), prowadzoną przez Sąd Rejonowy L., na rzecz nabywcy – P. D., za cenę 275630,25 zł.

Sąd Rejonowy ustalił, że powyższy lokal, pomimo sprzedaży w ramach egzekucji, nadal jest zajmowany przez dotychczasowych właścicieli, to jest J. C. (1), R. C. (1), D. C. (1) oraz K. C. (1). W związku z tym toczy się przeciwko nim postępowanie egzekucyjne przed Komornikiem Sądowym przy Sądzie Rejonowym L. W. R. w sprawie (...) o wydanie lokalu mieszalnego nabywcy.

Sąd Rejonowy ustalił, że zgodnie z planem podziału sumy uzyskanej z egzekucji powyższej nieruchomości powodom przyznano ponad 80000 zł, jednak plan ten jest jeszcze nieprawomocny, ponieważ strona powodowa wniosła od niego zarzuty, domagając się przyznania jej wyższej kwoty.

Sąd Rejonowy ustalił, że R. C. (1) ma 62 lata. Zajmuje się świadczeniem usług budowlanych. Formalnie jednak ma zawieszoną działalność gospodarczą. Deklaruje zysk w kwocie około 1500-2000 zł miesięcznie. Według zeznania podatkowego za 2019 rok osiągnął przychód w kwocie 11300 zł, a dochód – 5050 zł; z kolei za 2018 rok jego przychód wynosił 9125 zł, a dochód 5213 zł.

Sąd Rejonowy ustalił, że R. C. (1) jest współwłaścicielem nieruchomości odziedziczonej po rodzicach, na której jest stary i podupadły dom, który nie nadaje się do zamieszkania.

Sąd Rejonowy ustalił, że J. C. (1) ma 60 lat. Obecnie pobiera emeryturę w kwocie netto 727,13 zł.

Sąd Rejonowy ustalił, że R. C. (1) i J. C. (1) nie są osobami niezdolnymi do pracy lub niepełnosprawnymi.

Sąd Rejonowy ustalił, że D. C. (1) ma 33 lata. Od około 15 lat cierpi na chorobę psychiczną dwubiegunową i z tego tytułu legitymuje się orzeczeniem o całkowitej niezdolności do pracy. Ponadto posiada stwierdzoną niepełnosprawność w stopniu umiarkowanym, ale jednocześnie nie wymaga stałej ani długotrwałej opieki i pomocy osób trzecich. Pozostaje pod opieką poradni psychiatrycznej i leczy się farmakologicznie. Ma przyznaną rentę socjalną w kwocie około 800-900 zł miesięcznie. D. C. (1) skończył studnia wyższe na kierunku germanistyka. Próbował udzielać korepetycji, ale musiał je przerwać z powodu pojawiających się stanów lękowych.

Sąd Rejonowy ustalił, że K. C. (1) ma 27 lat. Podobnie jak brat, od około 6 lat cierpi na chorobę psychiczną dwubiegunową. Miejski Zespół do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w L. zaliczył go do osób niepełnosprawnych w stopniu umiarkowanym. Jednakże nie stwierdzono, aby wymagał stałej lub długotrwałej opieki czy pomocy osób trzecich. Pozostaje pod opieką poradni psychiatrycznej i leczy się farmakologicznie. Ma przyznaną rentę socjalną w kwocie około 800-900 zł miesięcznie. Studiował dziennikarstwo, ale na trzecim roku wziął tak zwany urlop dziekański. Sporadycznie starał się pomagać ojcu w wykonywanej przez ojca działalności, celem przyuczenia do wykonywania usług budowlanych.

Sąd Rejonowy ustalił, że R. C. (3) pracuje w W.. Otrzymuje wynagrodzenie w kwocie około 2000-2500 zł miesięcznie. W W. wynajmuje stancję.

Powodowie nie korzystali dotychczas z pomocy społecznej.

Sąd Rejonowy wskazał podstawy ustaleń faktycznych oraz przedstawił swoje stanowisko w zakresie oceny dowodów.

Sąd Rejonowy uznał, że pozew jest zasady tylko co do ustalenia prawa najmu lokalu socjalnego wobec D. C. (1) i K. C. (1). Z kolei wobec J. C. (1), R. C. (1) i R. C. podlega oddaleniu.

Sąd Rejonowy wyjaśnił, że na mocy ustawy z dnia 22 marca 2018 roku o zmianie ustawy o finansowym wsparciu tworzenia lokali socjalnych, mieszkań chronionych, noclegowni i domów dla bezdomnych, ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego oraz niektórych innych ustaw, z dniem 20 kwietnia 2019 roku został uchylony przepis art. 24 ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego. Regulacja dotycząca uprawnień do zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego zawarta w wymienionym przepisie na mocy tej samej ustawy zmieniającej została w podobnym brzmieniu dodana jako art. 17 ust. 1a ustawy o ochronie praw lokatorów i obowiązuje od dnia 21 kwietnia 2019 roku.

Sąd Rejonowy wskazał, że w wyniku zmiany ustawy z dnia 21 czerwca 2001 roku o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego, wprowadzono przepis art. 17 ust. 1a, który wskazuje, że sąd może orzec o uprawnieniu do zawarcia umowy najmu socjalnego lokalu wobec osoby, która dokonała zajęcia lokalu bez tytułu prawnego, jeżeli przyznanie tego uprawnienia byłoby w świetle zasad współżycia społecznego szczególnie usprawiedliwione.

Sąd Rejonowy wskazał, że to na osobie eksmitowanej spoczywa ciężar udowodnienia faktu, że znajduje się ona w wyjątkowej sytuacji, powodującej, iż odmowa przyznania jej uprawnienia do lokalu socjalnego sprzeciwiałaby się zasadom współżycia społecznego. Sąd nie ma obowiązku prowadzenia w tym zakresie postępowania dowodowego z urzędu.

Formalnie nie jest wykluczone stosowanie art. 17 ust. 1a ustawy o ochronie praw lokatorów w odrębnym postępowaniu wszczętym już po powstaniu tytułu wykonawczego przeciwko osobie zajmującej lokal. Rozwiązanie takie należy dopuścić w tych przypadkach, w których możliwe jest orzekanie o prawie do najmu socjalnego lokalu w oparciu o art. 189 k.p.c. Takie sytuacje należy jednak uznać za wyjątkowe, ponieważ z nowego umiejscowienia regulacji zawartej w art. 17 ust. 1a ustawy o ochronie praw lokatorów, wynika, że zasadniczo przepis ten powinien być stosowany już w postępowaniu o opróżnienie lokalu.

Sąd Rejonowy wskazał, że w przedmiotowej sprawie powodowie oparli swoje roszczenie na treści uchwały Sądu Najwyższego z dnia 8 grudnia 2017 roku, III CZP 75/17.

Sąd Rejonowy przytoczył treść przepisu art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 roku o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego i wyjaśnił, że spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego, na podstawie którego „strona powodowa” zajmowała lokal, jest ograniczonym prawem rzeczowym, czyli innym prawem niż prawo własności. Wobec tego „strona powodowa” jest lokatorem w rozumieniu ustawy o ochronie praw lokatorów.

Sąd Rejonowy wskazał, że konsekwencją ustalenia, że powodowie są lokatorami w rozumieniu ustawy z dnia 21 czerwca 2001 roku oraz, że utracili prawo w wyniku egzekucji spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego, jest obowiązek zbadania przez Sąd, czy spełniają oni obligatoryjne lub fakultatywne przesłanki przyznania lokalu socjalnego od Gminy L..

Sąd Rejonowy przytoczył treść przepisu art. 14 ust. 4 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 roku i wyjaśnił, że przepis ten wskazuje, w jakich sytuacjach sąd obligatoryjnie przyznaje prawo do najmu socjalnego lokalu. Oprócz tego fakultatywną podstawą takiego rozstrzygnięcia mogą być zasady współżycia społecznego szczególnie usprawiedliwione (art. 17 ust. 1a ustawy o ochronie praw lokatorów).

Sąd Rejonowy uznał, że tylko D. C. (1) i K. C. (1) spełniali obligatoryjne przesłanki przyznania im najmu socjalnego lokalu. Z zebranego materiału dowodowego wynika, że ich sytuacja jest trudna. Od wielu lat cierpią na dolegliwości natury psychicznej. Z tego powodu zostali zaliczeni do osób niepełnosprawnych. D. C. (1) jest ponadto osobą niezdolną do pracy.

Sam powyższy fakt wystarczał już do zastosowania art. 14 ust. 4 pkt 2 ustawy o ochronie praw lokatorów. Zgodnie bowiem z jego treścią, każda osoba, które posiada wydane orzeczenie o niepełnosprawności ma prawo do zawarcia umowy najmu socjalnego lokalu. Ustawodawca nie precyzuje, o jaki stopień niepełnosprawności może chodzić, należy więc przyjąć, że każdy stopień niepełnosprawności uzasadnia zastosowanie omawianej normy prawnej.

Sąd Rejonowy wskazał, że co prawda D. C. (1) i K. C. (1) otrzymują rentę socjalną w kwocie około 800-900 zł miesięcznie, ale nie są to środki pieniężne, które pozwalałyby im zaspokoić swoje potrzeby mieszkaniowe. W związku z tym nie można przyjąć, że ich sytuacja materialna pozwala na zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych we własnym zakresie w rozumieniu art. 14 ust. 4 in fine ustawy o ochronie praw lokatorów.

Sąd Rejonowy uznał, że R. C. (3) nie spełnia ona żadnych przesłanek przyznania jej najmu socjalnego lokalu. Z informacji uzyskanych na rozprawie w dniu 3 sierpnia 2020 roku wynika, że powódka zamieszkuje i pracuje w W.. Tam też wynajmuje stancje. Osiąga dochody, które pozwalają jej utrzymać się oraz opłacić wynajmowany pokój. W konsekwencji nie jest jej potrzeby lokal socjalny, aby zaspokoić swoje potrzeby mieszkaniowe.

Sąd Rejonowy wskazał, że R. C. (2) i J. C. (1) w toku procesu próbowali wykazać, że powinien im zostać przyznany lokal socjalny, ponieważ sprawują bezpośrednią opiekę nad K. C. (2) oraz D. C. (1). Według ich relacji, synowie nie są w stanie sami funkcjonować w społeczeństwie bez ich pomocy. W ocenie Sądu Rejonowego, takie twierdzenia nie są niezasadne. D. C. (2) i K. C. (1) posiadają orzeczenia o ustaleniu stopnia niepełnosprawności, ale w treści tych decyzji stwierdzono, że nie wymagają stałej ani długotrwałej pomocy osób trzecich. Decyzje te zostały wydane przez Miejski Zespół do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w L., a w związku z tym należy je zakwalifikować do tak zwanych dokumentów urzędowych.

Sąd Rejonowy przytoczył treść przepisów art. 244 § 1 k.p.c. oraz art. 252 k.p.c. i wskazał, że powodowie nie przedstawili dowodów, że K. C. (1) i D. C. (1) wymagają stałej opieki sprawowanej przez ich rodziców.

Sąd Rejonowy podkreślił przy tym, że D. C. (1) skończył studia wyższe i próbował nawet podjąć pracę zarobkową. Podobnie K. C. (1) ukończył już prawie trzy lata studiów na kierunku dziennikarstwo. Okoliczności te dobitnie świadczą, że nie są oni osobami niesamodzielnymi. Czynności takie jak studiowanie wymagają bowiem pewnej samodzielności i własnego zaangażowania, którego na pewno nie są w stanie zastąpić rodzice.

Sąd Rejonowy uznał, że D. C. (1) i K. C. (1) nie wymagają stałej opieki R. C. (1) i J. C. (1), a więc nie wystąpiła po ich stronie obligatoryjna przesłanka ustalenia najmu socjalnego lokalu mieszkalnego w rozumieniu art. 14 ust. 4 pkt 2 in fine ustawy o ochronie praw lokatorów.

Oprócz powyższego ani R. C. (1), ani J. C. (1) nie są osobami niepełnosprawnymi, ubezwłasnowolnionymi, obłożnie chorymi lub bezrobotnymi. Co prawda J. C. (1) otrzymuje już świadczenie emerytalne, ale jednocześnie nie korzysta z pomocy społecznej. Z informacji uzyskanej z Miejskiego Ośrodka Pomocy Rodzinie w L. wynika, że nawet nie spełnia przesłanki dochodowej w rozumieniu ustawy z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej. W konsekwencji, po jej stronie brak jest podstawy do ustalenia prawa do najmu socjalnego lokalu na podstawie art. 14 ust. 4 pkt 4 ustawy o ochronie praw lokatorów.

Przeciwko odmowie ustalenia prawa do najmu socjalnego lokalu nie przemawiają także zasady współżycia społecznego. Godzi się bowiem podkreślić, że pomimo nawet sprzedaży dotychczas zajmowanego przez R. i J. C. (1) lokalu mieszkalnego w drodze egzekucji z nieruchomości, ich sytuacja materialna nie jest trudna. R. C. (1) świadczy usługi budowlane, z tytułu których osiąga deklarowany dochód na poziomie około 1500-2000 zł miesięcznie. Wbrew jednak twierdzeniom powoda, nie jest to branża, która w aktualnej sytuacji społecznej kraju byłaby niedochodowa. Zasady doświadczenia życiowego wskazują bowiem co innego. Wszelkiego rodzaju roboty budowlane mają charakter bardziej przychodowy, niż to próbował na rozprawie w dniu 3 sierpnia 2020 roku przedstawić R. C. (1).

Wynagrodzenie powoda łącznie z emeryturą otrzymywaną przez J. C. (1) daje im dochód miesięczny na poziomie około 2200-2700 zł. Suma ta pozwala zaspokoić potrzeby mieszkaniowe w takim mieście jak L.. O dobrej sytuacji finansowej strony powodowej świadczy także fakt, że podczas prowadzonej egzekucji komorniczej byli w stanie wygospodarować jednorazowo nawet kwotę 26000 zł, aby spłacić ciążące na nich zadłużenie.

Sąd Rejonowy wskazał, że miał również na uwadze okoliczność, że przyznano powodom w planie podziału egzekucji z nieruchomości kwotę około 80000 zł. Suma ta pozwala stronie powodowej na wynajęcie mieszkania, nawet na rynku (...), i opłacanie należnego czynszu przez kilka lat. Przy wskazanych dochodach i majątku ani R. C. (1), ani J. C. (1) nie jest konieczny lokal socjalny. Za jego przyznaniem nie przemawiają także zasady współżycia społecznego. Nie można też pominąć, że w obecnym lokalu powodowie płacą z tytułu opłat eksploatacyjnych około 1000 zł miesięcznie, a więc w przypadku najmu kwota ta w istocie nie będzie znacznie wyższa.

Jako podstawę prawną rozstrzygnięć o kosztach procesu Sąd Rejonowy wskazał przepis art. 98 § 1 k.p.c.

*

Od wyroku z dnia 3 sierpnia 2020 roku apelacje wnieśli J. C. (1) i R. C. (1), zaskarżając wyrok w części oddalającej powództwo J. C. (1) i R. C. (1) oraz w części obejmującej rozstrzygnięcia zawarte w punktach Vi VI dotyczące kosztów procesu.

Pozwani wnieśli o:

„1. naruszenie przepisów prawa materialnego, tj.:

- art. 14 ust. 4 pkt 2 ustawy o ochronie praw lokatorów poprzez przyjęcie, iż w naszym przypadku nie wystąpiła obligatoryjna przesłanka ustalenia najmu lokalu socjalnego, w sytuacji gdy z okoliczności sprawy jednoznacznie wynika, że jesteśmy osobami sprawującymi stałą i bezpośrednią opiekę i wspólnie zamieszkującymi z powodami K. i D. C. (1);

- art. 5 kc poprzez przyjęcie, że przeciwko odmowie ustalenia prawa do najmu socjalnego lokalu nie przemawiają zasady współżycia społecznego, bowiem ich sytuacja materialna i życiowa nie jest trudna, w sytuacji, gdy powyższa konkluzja nie wynika z materiału dowodowego, a ich miesięczne dochody są niewielkie i nie pozwalają na najem lokalu na wolnym rynku;

2. naruszenie przepisów postępowania mogące mieć wpływ na wynika sprawy, tj. art. 233 kpc poprzez dowolną ocenę zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, skutkującą błędnym przyjęciem przez Sąd I instancji, że:

- powodowie D. C. (1) i K. C. (1) nie wymagają bezpośredniej pomocy z naszej strony oraz są w stanie samodzielnie mieszkać i się utrzymywać, w sytuacji, w której z materiału dowodowego oraz okoliczności sprawy wynika, iż D. i K. C. (1) cierpią od wielu lat na chorobę dwubiegunową, wykazują stany lękowe, są osobami po przebytej próbie samobójczej, a zatem wymagają stałej opieki i kontroli w życiu codziennym, w tym w zakresie nadzoru nad przyjmowaniem leków;

- dochód rodziny oraz fakt przyznania im w drodze planu podziału po egzekucji z nieruchomości kwoty ok. 80 000 zł pozwala na zaspokojenie naszych potrzeb mieszkaniowych, w sytuacji, gdy przedmiotowa kwota, przy uwzględnieniu kosztów życia rodziny, jest kwotą zbyt niską by strony mogły utrzymać się w dotychczasowym mieście zamieszkania, oraz w sytuacji, w której plan podziału jest planem nieprawomocnym, a zatem nie można bez wątpliwości przyjąć, iż strona powodowa otrzyma w przyszłości wskazaną kwotę oraz kiedy nastąpi wypłata;

- twierdzenia powoda R. C. (1) odnośnie braku popytu na usługi budowlane, są przesadzone i niezgodne z aktualnymi tendencjami w budownictwie, w sytuacji, gdy powyższe twierdzenie jest jedynie założeniem hipotetycznym, niepopartym wiedzą specjalną i sprzecznym z aktualnym funkcjonowaniem przedsiębiorców, w szczególności wobec zawieszenia przez R. C. (1) działalności gospodarczej”.

Powodowie wnieśli o „zmianę zaskarżonego wyroku poprzez:

1. ustalenie, że powodom R. i J. C. (1) przysługuje od Gminy L. prawo najmu socjalnego lokalu, ewentualnie, uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd I instancji;

2. Zasądzenie od pozwanego na rzecz każdego z powodów kosztów procesu według norm przepisanych, w tym kosztów za postępowanie przed Sądem I instancji” (k. 168-172).

÷

Pozwany nie zajął stanowiska w przedmiocie apelacji powodów.

*

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacje J. C. (1) i R. C. (1) są bezzasadne i w związku z tym podlegają oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.

W pierwszej kolejności należy stwierdzić, że nie jest zasadny wniosek apelacji o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania. Wprawdzie wniosek ten został zgłoszony jako wniosek ewentualny, ale, jako dalej idący, wymaga omówienia w pierwszej kolejności.

Z przepisów art. 386 § 2 i 4 k.p.c. wynika, że uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji może nastąpić tylko w razie stwierdzenia nieważności postępowania, w razie nierozpoznania przez sąd pierwszej instancji istoty sprawy albo gdy wydanie wyroku wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości.

Dodatkową podstawę prawną uchylenia wyroku stanowi przepis art. 505 ¹² § 1 k.p.c., mający zastosowanie w postępowaniu uproszczonym. Przepis ten stanowi, że jeżeli sąd drugiej instancji stwierdzi, że zachodzi naruszenie prawa materialnego, a zgromadzone dowody nie dają wystarczających podstaw do zmiany wyroku, uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania.

W ocenie Sądu Okręgowego w rozpoznawanej sprawie nie zachodzi żadna ze wskazanych wyżej podstaw uchylenia orzeczenia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu. Postępowanie przed Sądem pierwszej instancji nie jest dotknięte nieważnością. Sąd ten rozpoznał istotę sprawy, analizując zasadność żądania pozwu z punktu widzenia okoliczności faktycznych przytoczonych jako podstawa faktyczna powództwa i rozpoznając zarzuty podniesione przez pozwanego. Wydanie wyroku przez Sąd Okręgowy nie wymaga również przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości, ani też nawet uzupełniania, czy powtarzania postępowania dowodowego.

W sprawie nie zachodzą również okoliczności, o których mowa w art. 505 ¹² § 1 k.p.c., w szczególności sprawa nie została rozpoznana w postępowaniu uproszczonym, ani też nie podlegała rozpoznaniu w postępowaniu uproszczonym.

Należy także zwrócić uwagę, że powodowie nie przytaczają w apelacji zarzutów, których uwzględnienie mogłoby skutkować uchyleniem zaskarżonego wyroku.

÷

Nie są uzasadnione zarzuty podniesione w apelacji.

Przede wszystkim należy wskazać, że Sąd Okręgowy w przeważającej części podziela ustalenia faktyczne Sądu pierwszej instancji oraz dokonaną przez ten Sąd ocenę zebranego w sprawie materiału dowodowego. Ponowne szczegółowe przytaczanie tych ustaleń oraz rozważań w zakresie oceny dowodów jest zbędne.

Nie są jednak prawidłowe te ustalenia faktyczne Sądu pierwszej instancji, z których wynika, że spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego numer (...), położonego w L. przy ul. (...). S. 1 w L., przysługiwało wszystkim powodom. Z treści prawomocnego postanowienia Sądu Rejonowego L. z dnia 1 lutego 2019 roku, wydanego w sprawie (...) (...), o przysądzeniu spółdzielczego własnościowego prawa do tego lokalu mieszkalnego wynika jednoznacznie, że dłużnikami Spółdzielni Budowlano-Mieszkaniowej (...) w L. w zakresie egzekwowanego w tej sprawie roszczenia byli jedynie J. C. (1) i R. C. (1), a zatem to tylko tym dłużnikom mogło przysługiwać spółdzielcze własnościowe prawdo do wskazanego lokalu mieszkalnego.

Wypowiedź Sądu Rejonowego, że opisany wyżej lokal mieszkalny, pomimo sprzedaży egzekucyjnej, nadal zajmowany jest przez „dotychczasowych właścicieli”, to jest J. C. (1), R. C. (2), D. C. (1) i K. C. (1), jest dotknięta co najmniej niedokładnością, ponieważ żadna z tych osób nie jest i nigdy nie była właścicielem tego lokalu. Brak jest nawet podstaw do ustalenia, aby kiedykolwiek w tym lokalu była ustanowiona odrębna własność lokalu.

J. C. (1) i R. C. (2) są lokatorami w znaczeniu określonym przez przepis art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 roku o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego, jako osoby, którym przed sprzedażą egzekucyjną przysługiwało spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego.

D. C. (1) i R. C. (1) są również lokatorami w znaczeniu określonym przez przepis art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 roku, jednak nie dlatego, że przysługiwało im spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego, lecz dlatego, że swoje prawo podmiotowe do zamieszkiwania w lokalu przed sprzedażą egzekucyjną wywodzili z umowy użyczenia lub umowy prawnorodzinnej zbliżonej do użyczenia zawartej z rodzicami.

Przed omówieniem zarzutów apelacyjnych należy wskazać, że błędne jest stanowisko Sądu Rejonowego L., że w rozpoznawanej sprawie mógłby mieć zastosowanie przepis art. 17 ust. 1a ustawy z dnia 21 czerwca 2001 roku. Powołany przepis stanowi podstawę prawną, na podstawie której w drodze wyjątku Sąd może orzec o uprawnieniu do zawarcia umowy najmu socjalnego lokalu wobec osoby, która dokonała zajęcia lokalu bez tytułu prawnego, a której co do zasady takie uprawnienie nie przysługuje (art. 17 ust. 1 ustawy).

Bezsporny jest w rozpoznawanej sprawie fakt, że lokal mieszkalny numer (...), położony w L. przy ul. (...). S. 1 w L., nie został zajęty samowolnie (bez tytułu prawnego) przez któregokolwiek z powodów. Nie zachodziły zatem w ogóle podstawy faktyczne do zastosowania w rozpoznawanej sprawie przepisów art. 17 ust. 1 i 1a ustawy z dnia 21 czerwca 2001 roku.

Oceny, czy w świetle dokonanych ustaleń faktycznych powodom w przysługiwało uprawnienie do lokalu socjalnego, należało dokonać na podstawie przepisów art. 14 ust. 3, 4, 5 i 7 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 roku o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego.

W rozpoznawanej sprawie każdy z powodów występował z własnym żądaniem, a mianowicie, z żądaniem ustalenia, że danemu powodowi przysługuje uprawnienie do zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego. Uprawnienie do zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego, o jakim mowa w przepisach art. 14 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 roku, jest indywidualnym uprawnieniem danej osoby fizycznej, nie zaś wspólnym uprawnieniem kilku osób (dwóch lub więcej). Wynika to z faktu, że przesłanki orzeczenia o takim uprawnieniu badane są indywidualnie do odniesieniu do każdej osoby, której takie uprawnienie może dotyczyć. Nie przeczy temu treść przepisu art. 14 ust. 2 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 roku, który stanowi, że jeżeli w wyroku orzeczono o uprawnieniu, o którym mowa w ust. 1, dwóch lub więcej osób, gmina jest obowiązana zapewnić im najem socjalny co najmniej jednego lokalu.

W związku z tym, że uprawnienie do zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego jest indywidualnym uprawnieniem danej osoby fizycznej, w rozpoznawanej sprawie pomiędzy powodami zachodziło co najwyżej współuczestnictwo formalne – każdy z powodów występował z własnym żądaniem opartym na częściowo jednakowej (nawet nie w pełni) podstawie faktycznej (art. 72 § 1 pkt 2 k.p.c.).

Wyrok Sądu pierwszej instancji z dnia 3 sierpnia 2020 roku uprawomocnił się w stosunku do D. C. (1), K. C. (1) i R. C., ponieważ ani pozwany, ani wskazani powodowie nie zaskarżyli tego wyroku (art. 363 § 1 i 3 k.p.c.).

Przedmiotem rozstrzygnięcia Sądu Okręgowego, jako sądu drugiej instancji, były zatem jedynie apelacje J. C. (1) i R. C. (1) od rozstrzygnięć Sądu pierwszej instancji oddalających powództwa J. C. (1) i R. C. (1) oraz orzekających w stosunku do tych powodów o kosztach procesu za pierwszą instancję.

Ocenę zarzutów apelacji dotyczących prawidłowości ustaleń faktycznych Sądu pierwszej instancji należy poprzedzić wyjaśnieniem, jakie fakty mają w rozpoznawanej sprawie istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia. W szczególności należy rozważyć, czy istotny dla rozstrzygnięcia jest fakt, czy powodowie wnoszący apelację sprawują opiekę nad K. C. (1) i D. C. (1).

Powyższe pytanie wynika z faktu zmiany treści przepisu art. 14 ust. 4 pkt 2 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 roku o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego na podstawie art. 2 pkt 10 lit. a) z dnia 22 marca 2018 roku o zmianie ustawy o finansowym wsparciu tworzenia lokali socjalnych, mieszkań chronionych, noclegowni i domów dla bezdomnych, ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2018 r. poz. 756 ze zm.).

Aktualne brzmienie przepisu art. 14 ust. 4 pkt 2 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 roku jest następujące:

„Sąd nie może orzec o braku uprawnienia do zawarcia umowy najmu socjalnego lokalu wobec:

(…)

2) małoletniego, osoby niepełnosprawnej w rozumieniu ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2020 r. poz. 426) lub ubezwłasnowolnionego oraz osoby sprawującej nad nim opiekę i wspólnie z nim zamieszkałej”.

Brzmienie przepisu art. 14 ust. 4 pkt 2 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 roku, obowiązujące do dnia 20 kwietnia 2019 roku, było następujące:

„Sąd nie może orzec o braku uprawnienia do otrzymania lokalu socjalnego wobec:

(…)

2) małoletniego, niepełnosprawnego w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 29 listopada 1990 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 1998 r. Nr 64, poz. 414, Nr 106, poz. 668, Nr 117, poz. 756 i Nr 162, poz. 1118 i 1126, z 1999 r. Nr 20, poz. 170, Nr 79, poz. 885 i Nr 90, poz. 1001 oraz z 2000 r. Nr 12, poz. 136 i Nr 19, poz. 238) lub ubezwłasnowolnionego oraz sprawującego nad taką osobą opiekę i wspólnie z nią zamieszkałą”.

Z pierwotnego brzmienia przepisu art. 14 ust. 4 pkt 2 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 roku wynikało jednoznacznie, że uprawnienie do otrzymania lokalu socjalnego przysługiwało:

a) małoletniemu,

b) niepełnosprawnemu w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 29 listopada 1990 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 1998 r. Nr 64, poz. 414, Nr 106, poz. 668, Nr 117, poz. 756 i Nr 162, poz. 1118 i 1126, z 1999 r. Nr 20, poz. 170, Nr 79, poz. 885 i Nr 90, poz. 1001 oraz z 2000 r. Nr 12, poz. 136 i Nr 19, poz. 238),

c) ubezwłasnowolnionemu,

d) sprawującemu opiekę nad małoletnim i wspólnie z nim zamieszkałemu,

e) sprawującemu opiekę nad niepełnosprawnym, a którym mowa w punkcie b), i wspólnie z nim zamieszkałemu,

f) sprawującemu opiekę nad ubezwłasnowolnionym i wspólnie z nim zamieszkałemu.

Z aktualnego brzmienia przepisu art. 14 ust. 2 pkt 4 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 roku wynika natomiast, że uprawnienie do zawarcia umowy najmu socjalnego lokalu przysługuje:

a) małoletniemu,

b) osobie niepełnosprawnej w rozumieniu ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2020 r. poz. 426),

c) ubezwłasnowolnionemu,

d) osobie sprawującej opiekę nad małoletnim i wspólnie z nim zamieszkałej,

e) osobie sprawującej opiekę nad ubezwłasnowolnionym i wspólnie z nim zamieszkałej.

Użycie w przepisie art. 14 ust. 2 pkt 4 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 roku dwukrotnie męskiego zaimka osobowego „on” w narzędniku liczby pojedynczej („nim”) wyraźnie wskazuje, że wyrażenie „osoba sprawująca nad nim opiekę i wspólnie z nim zamieszkała” odnosi się jedynie do opieki nad małoletnim i do opieki nad ubezwłasnowolnionym. Gdyby wyrażenie to odnosiło się również do opieki nad osobą niepełnosprawną, byłoby w oczywisty sposób sprzeczne z zasadami fleksji i składni języka polskiego. Pozostawiałoby również pod znakiem zapytania racjonalność zmiany jasnego i prawidłowo zredagowanego przepisu.

W uzasadnieniu projektu ustawy z dnia 22 marca 2018 roku o zmianie ustawy o finansowym wsparciu tworzenia lokali socjalnych, mieszkań chronionych, noclegowni i domów dla bezdomnych, ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego oraz niektórych innych ustaw w ogóle nie dostrzega się powyższego zawężenia kręgu osób uprawnionych do zawarcia umowy najmu socjalnego lokalu w stosunku do kręgu osób, które z wcześniejszym brzmieniem omawianego przepisu były uprawnione do otrzymania uprawnienia do lokalu socjalnego. Jeżeli omawiana „zmiana” miałaby mieć jedynie charakter redakcyjny, to jest ona sprzeczna z zasadami techniki prawodawczej, ponieważ językowo i logicznie odmienne brzmienie nowego przepisu miałoby oznaczać to samo, co brzmienie poprzednie.

Gdyby jednak przyjąć, że wykładnia aktualnego brzmienia przepisu art. 14 ust. 4 pkt 2 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 roku pozwala na przyjęcie, że dotyczy on również osoby sprawującej opiekę nad osobą niepełnosprawną w rozumieniu ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 roku o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2021 r. poz. 573 – tekst jednolity), to tak rozumiany przepis nie ma zastosowania w stanie faktycznym rozpoznawanej sprawy.

Po pierwsze, K. C. (1) i D. C. (1) zostali zaliczeni do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności (k. 8, 76).

Zgodnie z przepisem art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 roku o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę z naruszoną sprawnością organizmu, niezdolną do pracy albo zdolną do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej lub wymagającą czasowej albo częściowej pomocy innych osób w celu pełnienia ról społecznych.

Natomiast zgodnie z przepisem art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 roku, do znacznego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę z naruszoną sprawnością organizmu, niezdolną do pracy albo zdolną do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej i wymagającą, w celu pełnienia ról społecznych, stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innych osób w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji.

Do istoty znacznego stopnia niepełnosprawności w znaczeniu prawnym należy stała lub długotrwała opieka innych osób w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji. Opieka taka nie stanowi natomiast wyznacznika umiarkowanego stopnia niepełnosprawności.

Jak już wyjaśniono, K. C. (1) i D. C. (1) zostali zaliczeni do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności, z którym nie łączy się prawna potrzeba, czy konieczność opieki. Dodatkowo należy wskazać, że z orzeczeń o zaliczeniu wskazanych osób do stopnia niepełnosprawności wynika, że K. C. (1) i D. C. (1) nie wymagają opieki w znaczeniu określonym przez przepisy ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 roku.

Wykonywane przez J. C. (1) i R. C. (1) czynności z zakresu pomocy dorosłym synom, mającym przy tym pełną zdolność do czynności prawnych, nie są opieką w znaczeniu określonym przez przepisy ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 roku o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych oraz przez przepisy ustawy z dnia 21 czerwca 2001 roku o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego.

Po drugie, prawidłowe są ustalenia faktyczne Sądu pierwszej instancji co do tego, że powodom wnoszącym apelację przysługuje uprawnienie do otrzymania kwoty 80000 zł wskazanej w planie podziału sumy uzyskanej z egzekucji z nieruchomości. Z twierdzeń powodów wynika, że tylko oni zaskarżyli plan podziału, a w związku z tym plan może być wykonany w części niezaskarżonej (art. 1028 k.p.c.). Zaskarżony plan podziału nie może być przy tym zmieniony na niekorzyść dłużników wnoszących zażalenie, a jedynie na korzyść. Kwota 80000 zł z całą pewnością pozwala na wynajęcie lokalu mieszkalnego.

W związku z powyższym sytuacja materialna powodów wnoszących apelację pozwala na zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych we własnym zakresie (art. 14 ust. 4 in fine ustawy z dnia 21 czerwca 2001 roku). Bez znaczenia jest przy tym okoliczność, czy R. C. (2) w pełni wykorzystuje swoje możliwości zarobkowania, czy też nie.

Z powyższych względów w stosunku do powodów wnoszących apelację nie zachodzą również podstawy faktyczne zastosowania przepisu art. 14 ust. 3 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 roku o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego.

Bezzasadny jest podniesiony w apelacji zarzut naruszenia przepisu art. 5 k.c. Powołany przepis nie miał zastosowania w rozpoznawanej sprawie i nie został zastosowany przez Sąd pierwszej instancji. Przepis art. 5 k.c. nie stanowi samoistnej podstawy praw podmiotowych i roszczeń cywilnoprawnych, w szczególności uprawnienia do zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego.

Zarzut naruszenia przepisu art. 5 k.c. został przy tym sformułowany w sposób oczywiście błędny. Odczytując ten zarzut dosłownie, należałoby uznać, że powodowie zarzucają Sądowi Rejonowemu, że Sąd ten przyjął, iż zasady współżycia społecznego nie stoją na przeszkodzie ustaleniu prawa powodów do lokalu socjalnego. Pomijając już fakt, że Sąd Rejonowy nie zajął takiego stanowiska, należy zwrócić uwagę, że Sąd Rejonowy błędnie skupił swoją uwagę na rozważaniach na temat możliwości zastosowania w sprawie przepisu art. 17 ust. 1a ustawy z dnia 21 czerwca 2001 roku, w sytuacji, gdy stan faktyczny sprawy w sposób oczywisty wykluczał możliwość jego zastosowania.

Błędne jest stanowisko Sądu Rejonowego L., że w rozpoznawanej sprawie mógłby mieć zastosowanie przepis art. 17 ust. 1a ustawy z dnia 21 czerwca 2001 roku. Powołany przepis stanowi podstawę prawną, na podstawie której w drodze wyjątku Sąd może orzec o uprawnieniu do zawarcia umowy najmu socjalnego lokalu wobec osoby, która dokonała zajęcia lokalu bez tytułu prawnego, a której co do zasady takie uprawnienie nie przysługuje (art. 17 ust. 1 ustawy).

Bezsporny jest w rozpoznawanej sprawie fakt, że lokal mieszkalny numer (...), położony w L. przy ul. (...). S. 1 w L., nie został zajęty samowolnie (bez tytułu prawnego) przez któregokolwiek z powodów. Nie zachodziły zatem w ogóle podstawy faktyczne do zastosowania w rozpoznawanej sprawie przepisów art. 17 ust. 1 i 1a ustawy z dnia 21 czerwca 2001 roku.

Należy przy tym wyjaśnić, że przepis art. 17 ust. 1a ustawy z dnia 21 czerwca 2001 roku nie stanowi samoistnej podstawy prawnej orzeczenia o uprawnieniu do zawarcia umowy najmu socjalnego lokalu, lecz stanowi wyjątek od zasady wskazanej w przepisie art. 17 ust. 1 tej ustawy, a tym samym stanowi uzupełnienie podstaw prawnych wskazanych w art. 14 tej ustawy.

Oceny, czy w świetle dokonanych w rozpoznawanej sprawie ustaleń faktycznych powodom w przysługiwało uprawnienie do zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego, należało dokonać na podstawie przepisów art. 14 ust. 3, 4, 5 i 7 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 roku o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego.

Jak już wyżej wyjaśniono, stan faktyczny rozpoznawanej sprawy wyklucza możliwość przyjęcia, że J. C. (1) i R. C. (1) takie uprawnienie przysługuje.

÷

Mając na uwadze powyższe rozważania, na podstawie art. 385 k.p.c. Sąd Okręgowy oddalił apelacje powodów, jako bezzasadne.

*

Na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 zd. 1 k.p.c. Sąd Okręgowy oddalił wniosek J. C. (1) i R. C. (1) o zasądzenie od Gminy L. zwrotu kosztów postępowania odwoławczego.

W związku z tym, że apelacje J. C. (1) i R. C. (1) zostały oddalone, wskazani powodowie są stronami przegrywającymi sprawę w całości w postępowaniu odwoławczym. Pozwani nie mogą zatem uzyskać od powoda zwrotu kosztów postępowania odwoławczego.

Z kolei pozwany, reprezentowany przez pełnomocnika wykonującego zawód radcy prawnego, najpóźniej przed zamknięciem rozprawy bezpośrednio poprzedzającej wydanie orzeczenia nie złożył Sądowi Okręgowemu spisu kosztów, ani nie zgłosił wniosku o przyznanie kosztów według norm przepisanych. Roszczenie pozwanego o zwrot kosztów postępowania odwoławczego wygasło zatem na podstawie art. 109 § 1 zd. 1 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 zd. k.p.c.

*

Z tych wszystkich względów i na podstawie powołanych wyżej przepisów Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji wyroku.