Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Lublinie

POSTANOWIENIE

Dnia 10 kwietnia 2014 roku

Sąd Okręgowy w Lublinie II Wydział Cywilny – Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący Sędzia Sądu Okręgowego Dariusz Iskra (sprawozdawca)

Sędziowie: Sędzia Sądu Okręgowego Andrzej Mikołajewski

Sędzia Sądu Okręgowego Tomasz Lebowa

Protokolant Sekretarz sądowy Małgorzata Lewandowska

po rozpoznaniu w dniu 10 kwietnia 2014 roku w Lublinie, na rozprawie

sprawy z wniosku B. M.

z udziałem M. M. (1)

o podział majątku wspólnego

na skutek apelacji wnioskodawczyni od postanowienia Sądu Rejonowego Lublin – Zachód w Lublinie z dnia 29 kwietnia 2013 roku, w sprawie I Ns 208/11

postanawia:

I. zmienić częściowo zaskarżone postanowienie w punkcie V w ten sposób, że wskazać, iż zasądzone raty są płatne od kwietnia 2014 roku;

II. oddalić apelację w pozostałej części;

III. zasądzić od B. M. na rzecz M. M. (1) kwotę 1817 zł (tysiąc osiemset siedemnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania odwoławczego;

IV. sprostować niedokładność w zaskarżonym postanowieniu w ten sposób, że rozstrzygnięciu zawartemu w punkcie III postanowienia nadać następujące brzmienie: „dokonać podziału majątku wspólnego B. M. i M. M. (1) w ten sposób, że przyznać B. M. spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego numer (...), położonego w L. przy ul. (...) i samochód osobowy marki P.”.

Sygn. akt II Ca 956/13

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 29 kwietnia 2013 roku Sąd Rejonowy Lublin –Zachód w Lublinie postanowił:

I. ustalić, że w skład majątku wspólnego B. M. i M. M. (1) wchodzą następujące składniki:

1. spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego nr (...), położonego w L. przy ulicy (...), znajdujące się w zasobach Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w L.,

2. samochód osobowy marki P. (...);

II. ustalić, że udziały B. M. i M. M. (1) w majątku wspólnym są równe;

III. dokonać podziału majątku wspólnego B. M. i M. M. (1) w ten sposób, że przyznać na wyłączną własność wnioskodawczyni następujące składniki majątku wspólnego: spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego nr (...), położonego w L. przy ulicy (...), znajdujące się w zasobach Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w L., i samochód osobowy marki P. (...);

IV. ustalić wartość majątku podlegającego podziałowi na kwotę 150438 zł;

V. zasądzić od B. M. na rzecz M. M. (1) tytułem spłaty kwotę 75219 zł, płatną w 36 równych, miesięcznych ratach, po 2089,32 zł każda z rat, do dwudziestego każdego miesiąca, poczynając od czerwca 2013 roku;

VI. zobowiązać uczestnika do wydania w wyłączne posiadanie wnioskodawczyni lokalu mieszkalnego nr (...), położonego w L. przy ulicy (...), w terminie sześciu miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia;

VII. zasądzić od M. M. (1) na rzecz B. M. kwotę 500 zł tytułem połowy uiszczonej opłaty od wniosku.

÷

W uzasadnieniu postanowienia Sąd Rejonowy ustalił, że związek małżeński B. M. i M. M. (1) został zawarty w Urzędzie Stanu Cywilnego w L. w dniu 6 kwietnia 1991 roku. Małżonkowie nie zawierali umów małżeńskich. Prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w Lublinie z dnia 20 kwietnia 2010 roku, wydanym w sprawie III C 437/10, związek małżeński wnioskodawczyni został rozwiązany przez rozwód bez orzekania o winie. Ze związku małżeńskiego z uczestnikiem wnioskodawczyni ma syna P..

Sąd Rejonowy ustalił, że w skład majątku wspólnego B. M. i M. M. (1) wchodzi:

a) spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego numer (...), położonego w L. w budynku przy ulicy (...), składającego się z dwóch pokoi, kuchni, łazienki i ubikacji o łącznej powierzchni użytkowej 47,2 m ², znajdujące się w zasobach Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w L.;

b) prawo własności samochodu osobowego marki P. (...).

Powyższe składniki majątkowe zostały nabyte w czasie trwania wspólności majątkowej małżeńskiej między wnioskodawczynią a uczestnikiem.

Sąd wskazał, że wartość własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego przy ulicy (...) wynosi 190000 zł, natomiast wartość samochodu osobowego marki P. (...) wynosi 6000 zł.

Sąd Rejonowy ustalił, że prawo do lokalu mieszkalnego wnioskodawca i uczestniczka nabyli w dniu 26 stycznia 1993 roku za cenę 225000000 zł (sprzed denominacji). Przed sporządzeniem umowy małżonkowie M. zapłacili sprzedającym kwotę 120000 zł (sprzed denominacji). Reszta ceny została rozłożona na dwie raty: I rata w kwocie 60000 zł (sprzed denominacji) w terminie do dnia 9 lutego 1993 roku, zaś druga rata w kwocie 40000000 zł (sprzed denominacji) w terminie do dnia 15 lutego 1993 roku.

Sąd Rejonowy ustalił, że środki na zakup lokalu mieszkalnego pochodziły z kilku źródeł. Po pierwsze były to wspólne środki (oszczędności). Drugim źródłem były środki pochodzące likwidacji książeczki mieszkaniowej założonej przez rodziców wnioskodawczyni. Książeczka mieszkaniowa została zlikwidowana w dniu 9 lutego 1993 roku i z tego tytułu wnioskodawczyni otrzymała kwotę 62867600 zł (sprzed denominacji). Pozostałą kwotę na zakup mieszkania wnioskodawczyni otrzymała od swojej matki C. S. w kwocie 40000000 zł (sprzed denominacji).

Sąd Rejonowy ustalił, że kwota pochodząca z likwidacji książeczki mieszkaniowej wynosiła 62867600 zł (sprzed denominacji). Na wskazaną kwotę, zgodnie z treścią zaświadczenia 15 kwietnia 1993 roku, składały się kwoty częściowe wynikające z następujących tytułów: saldo – 6800000 zł (sprzed denominacji), premia gwarancyjna – 43128700 zł (sprzed denominacji), premia za systematyczne oszczędzanie – 6800 zł (sprzed denominacji), odsetki likwidacyjne – 12942100 zł (sprzed denominacji).

Sąd ustalił, że w 2002 roku małżonkowie M. kupili samochód marki P. za kwotę 20000 zł.

Sąd ustalił, że uczestnik w okresie od października 1991 roku do października 1992 roku pracował za granicą w Belgii w ogrodnictwie. Zarabiał około 1300 USD miesięcznie, z czego około 1000 USD miesięcznie wysyłał uczestniczce. W kwietniu 1993 roku obronił pracę magisterską na (...) w L. na kierunku ekonomicznym. W maju 1993 roku uczestnik ponownie wyjechał do pracy w Belgii i pracował tam do sierpnia 1993 roku. Z powodu pogorszenia stanu zdrowia wrócił do kraju, gdzie rozpoznano u niego schizofrenię paranoidalną. Z powodu choroby kilkakrotnie był hospitalizowany.

Sąd ustalił, że uczestnicy zamieszkiwali we wspólnym mieszkaniu przy ulicy (...) do 2002 roku. Następnie przeprowadzili się do mieszkania zakupionego przez ojca wnioskodawczyni przy ulicy (...). Przed wprowadzeniem się do tego mieszkania, które w przyszłości ojciec wnioskodawczyni miał darować synowi stron, małżonkowie M. wykonali prace wykończeniowe. Swoje mieszkania wynajęli i pobierali z tego tytułu czynsz. W 2005 roku małżonkowie podjęli decyzję o rozstaniu i od tego czasu aż do rozwodu pozostawali w faktycznej separacji. Uczestnik wyprowadził się i mieszkał we wspólnym mieszkaniu stron przy ulicy (...). W tym czasie również wspólne mieszkanie przestało być wynajmowane.

Sąd ustalił, że w maju 1994 roku uczestnik podjął pracę w Urzędzie Skarbowym i pracuje tam do dzisiaj. Otrzymuje wynagrodzenie w kwocie około 2800 zł netto. Wnioskodawczyni również pracuje w Urzędzie Skarbowym w L. i zarabia około 2800 zł netto.

Sąd Rejonowy wskazał, że ustawowa wspólność majątkowa B. M. i M. M. (1) ustała z dniem 12 maja 2010 roku. Od chwili ustania tej wspólności stosuje się odpowiednio do majątku, który był nią objęty, przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych (art. 42 k.r.o.), a z kolei – zgodnie z art. 46 k.r.o. – do podziału majątku, który był objęty wspólnością ustawową, stosuje się przepisy o dziale spadku, a więc art. 1035 k.c. i następne, a na gruncie prawa procesowego art. 680-689 k.p.c. Z kolei z mocy odesłania zawartego w art. 1035 k.c. do podziału majątku objętego małżeńską wspólnością ustawową stosuje się odpowiednio przepisy o zniesieniu współwłasności, a więc przede wszystkim art. 201 k.c., a na gruncie proceduralnym – z mocy odesłania zawartego w art. 688 k.p.c. – odpowiednio przepisy o zniesieniu współwłasności, to jest art. 618-625 k.p.c.

Sąd wskazał, że majątek wspólny małżonków B. i M. M. (1) powstał z chwilą zawarcia przez nich małżeństwa, to jest w dniu 6 kwietnia 1991 roku (art. 31 k.r.o.). Od tej daty przedmioty majątkowe nabyte przez małżonków, albo przez jednego z nich wchodzą do majątku wspólnego, z wyłączeniem przedmiotów ustawowo zaliczanych do majątku osobistego każdego z małżonków (art. 31 i 33 k.r.o.).

Sąd wskazał możliwe sposoby podziału majątku objętego uprzednio wspólnością majątkową i wyjaśnił, że rozstrzygając o przyznaniu wnioskodawczyni lokalu mieszkalnego przy ulicy (...) w L. oraz samochodu osobowego marki P. (...) miał na uwadze zgodne stanowisko w tym zakresie uczestników postępowania. Wnioskodawczyni od 2002 roku zamieszkuje razem z synem w mieszkaniu rodziców. Uczestnik zaś chce kupić mniejsze mieszkanie i w nim zamieszkać.

Sąd wskazał, że strony zgodnie ustaliły wartość własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego przy ulicy (...) na kwotę 190000 zł. Mieszkanie zostało zakupione za kwotę 225000000 zł (sprzed denominacji). Z tej kwoty kwota 53100000 zł (sprzed denominacji) stanowiła nakład wnioskodawczyni z majątku osobistego na majątek wspólny. Kwota ta była równoważna 23,6 % wartości mieszkania.

Przyjmując, że wartość rynkowa mieszkania wynosi 190000 zł, Sąd wskazał, iż nakład wnioskodawczyni z jej majątku osobistego na majątek wspólny w postaci własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego wynosi 23,6 %.

Jako nakład z majątku osobistego wnioskodawczyni na majątek wspólny Sąd zaliczył darowiznę otrzymaną przez wnioskodawczynię od swojej matki w wysokości 40000000 zł (sprzed denominacji) i środki znajdujące się na książeczce mieszkaniowej wnioskodawczyni w wysokości 13100000 zł (sprzed denominacji). Na kwotę 13100000 zł (sprzed denominacji) składały się: zgromadzony wkład i odsetki. Już z treści zaświadczenia z dnia 13 lipca 1992 roku wynika, że stan oszczędności na książeczce mieszkaniowej B. M. na dzień 7 lipca 1992 roku wynosi: 5600000 zł (sprzed denominacji), odsetki 8991900 zł (sprzed denominacji).

Sąd Rejonowy uznał, że premia gwarancyjna zrealizowana w trakcie trwania małżeństwa jest dochodem z majątku osobistego wnioskodawczyni i na podstawie art. 31 § 2 k.r.o. wchodzi do majątku wspólnego. Część odsetek, które „wyekspirowały” przed zawarciem małżeństwa stanowi majątek osobisty wnioskodawczyni. W związku z powyższym środki uzyskane z książeczki mieszkaniowej jedynie w części były majątkiem osobistym wnioskodawczyni, a mianowicie w zakresie kwoty wkładu i części odsetek, to jest kwoty 13100000 zł (sprzed denominacji).

Sąd wskazał, że „czysta” wartość majątku dorobkowego po odliczeniu nakładów wynosi 150438 zł (z czego kwota 144438 zł dotyczy mieszkania, a kwota 6000 zł samochodu). Wnioskodawczyni otrzymała w drodze podziału majątku wszystkie składniki wspólnego dorobku. Uczestnikowi należy się spłata w kwocie 75219 zł (= 144438 zł : 2).

Sąd uznał, że udziały wnioskodawczyni i uczestnika w majątku wspólnym są równe. Sąd wskazał, że w realiach rozpoznawanej sprawy nie zachodzi uchwytna różnica na niekorzyść uczestnika pomiędzy przyczynianiem się do powstania majątku wspólnego przez każdego z małżonków. Również nie znajduje uzasadnienia przesłanka ważnych powodów. Ważnym powodem nie może być choroba uczestnika, ani złe relacje.

Sąd Rejonowy przytoczył treść przepisu art. 207 k.c. i wyjaśnił, że na podstawie tego przepisu współwłaściciel może domagać się od innego współwłaściciela tylko tych wydatków i ciężarów, które związane były bezpośrednio z rzeczą wspólną, a nie jakichkolwiek innych wydatków. Wydatki należące do kategorii regulowanej w art. 207 k.c. muszą być związane z rzeczą wspólną w tym sensie, że potrzeba ich poniesienia wynika z normalnej eksploatacji i zasad prawidłowej gospodarki. Za wydatki tego rodzaju uznać należy ponoszone opłaty eksploatacyjne. Prawo to przysługiwało wspólnie zainteresowanym, zatem wszystkie wydatki i ciężary wiążące się z utrzymaniem tego prawa, powinny być ponoszone przez obie strony.

Sąd wskazał, że mając na uwadze znaczną wysokość spłaty, zasądzając od B. M. należną spłatę na rzecz M. M. (1), to jest kwotę 75219 zł, na podstawie art. 320 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. i art. 212 § 3 k.c. rozłożył ją na 36 miesięcy. Rozkładając zasądzoną kwotę na raty Sąd dążył do tego, aby umożliwić wnioskodawczyni spłatę, gwarantując jednocześnie uczestnikowi rozsądny termin jej otrzymania.

*

Od postanowienia Sądu Rejonowego Lublin – Zachód w Lublinie z dnia 29 kwietnia 2013 roku apelację wniosła B. M., wskazując, że:

„zaskarża ww orzeczenie w części dotyczącej ustalenia wartości majątku podlegającego podziałowi ponad kwotę 109 125.54 zł zamiast kwoty 150 438 zł /tj w zakresie pkt. IV orzeczenia oraz zaskarża orzeczenie SR w części dotyczącej 18 000 zł utraconych przez wnioskodawczynię korzyści od maja 2010 r do dnia orzekania czyli za 36 miesięcy z tytułu bezumownego korzystania przez uczestnika z 50 % własności mieszkanie przyznanego zaskarżonym orzeczeniem wnioskodawczyni

zaskarża ww orzeczenie ad V w zakresie kwoty przekraczającej 36562,77 zł w miejsce 75 219,00 zł oraz w zakresie ustalonej przez Sąd raty miesięcznej ponad 1015,61 zł przez 36 miesięcy”.

B. M. wniosła o:

„zmianę orzeczenia w ten sposób ,że wartość majątku wspólnego wynosi 109125,54 zł zaś należna uczestnikowi spłata zasądzona od B. M. na rzecz M. M. (1) wynosi 36 562 zł w 36 ratach miesięcznych po 1015.61 zł każda z rat do 20 każdego miesiąca poczynając od miesiąca następnego po uprawomocnieniu się orzeczenia oraz o zasądzenie od uczestnika na rzecz wnioskodawczyni kosztów poniesionych przez wnioskodawczynię za drugą instancję”1.

*

W odpowiedzi na apelację M. M. (1) wniósł o „odrzucenie apelacji (…) w całości” oraz o „zasądzenie od wnioskodawczyni pełnych kosztów procesu”.

Na rozprawie apelacyjnej wnioskodawczyni popierała apelację.

Pełnomocnik wnioskodawczyni wnosił o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych.

*

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja wnioskodawczyni jest zasadna w nieznacznej części i to nie z przyczyn podniesionych w jej treści, jako zarzuty apelacyjne.

W rozpoznawanej sprawie doszło do naruszenia prawa materialnego przez Sąd Rejonowy. Pomimo braku takiego zarzutu w apelacji Sąd Okręgowy, jako sąd odwoławczy, w granicach zaskarżenia bierze z urzędu pod uwagę naruszenie prawa materialnego przez Sąd pierwszej instancji, nawet bez powołania się na nie stron2.

Naruszenie prawa materialnego polegało na niewłaściwym zastosowaniu przepisu art. 212 § 3 zd. 1 k.p.c., przez oznaczenie początku terminu płatności poszczególnych rat, na które rozłożona została spłata, wcześniej, niż data uprawomocnienia się postanowienia.

Przepis art. 212 § 3 k.p.c. ma na podstawie art. 1035 k.p.c. w zw. z art. 46 k.r.o. odpowiednie zastosowanie w postępowaniu o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej.

Przepis art. 46 k.r.o. stanowi, że w sprawach nieunormowanych w artykułach poprzedzających od chwili ustania wspólności ustawowej do majątku, który był nią objęty, jak również do podziału tego majątku, stosuje się odpowiednio przepisy o wspólności majątku spadkowego i o dziale spadku.

Przepis art. 1035 k.c. stanowi, że jeżeli spadek przypada kilku spadkobiercom, do wspólności majątku spadkowego oraz do działu spadku stosuje się odpowiednio przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych z zachowaniem przepisów niniejszego tytułu.

Przepis art. 212 § 3 zd. 1 k.p.c. stanowi, że jeżeli ustalone zostały dopłaty lub spłaty, sąd oznaczy termin i sposób ich uiszczenia, wysokość i termin uiszczenia odsetek, a w razie potrzeby także sposób ich zabezpieczenia.

Postanowienie o podziale majątku wspólnego jest orzeczeniem o charakterze konstytutywnym. Dotyczy to rozstrzygnięcia o podziale majątku wspólnego oraz związanych z nim rozstrzygnięć dotyczących spłat lub dopłat. Skoro zatem skutki prawne związane z podziałem majątku wspólnego następują od chwili uprawomocnienia się postanowienia (art. 624 zd. 1 k.p.c. w zw. z art. 688 k.p.c. i w zw. z art. 567 § 3 k.p.c.), to tym samym nie może zostać oznaczony wcześniejszy (niż data uprawomocnia się postanowienia) termin płatności spłat lub dopłat.

Mając na uwadze powyższe rozważania, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. Sąd Okręgowy postanowił zmienić częściowo zaskarżone postanowienie w punkcie V w ten sposób, że wskazać, iż zasądzone raty są płatne od kwietnia 2014 roku.

Naruszenie prawa materialnego polegało również na zastosowaniu przez Sąd pierwszej instancji przepisu art. 320 k.p.c., jako podstawy prawnej rozstrzygnięcia o rozłożeniu spłaty na raty.

W postępowaniu o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej przepisy art. 212 § 3 k.c. w zw. z art. 1035 k.c. i w zw. z art. 46 k.r.o. stanowią samodzielną podstawę rozstrzygnięcia o rozłożeniu na raty należności z tytułu spłat lub dopłat, bez potrzeby, a nawet możliwości odwołania się do przepisu art. 320 k.p.c.

Przepis art. 320 k.p.c. zamieszczony jest wprawdzie w Kodeksie postępowania cywilnego, jednak zawiera elementy przepisu prawa materialnego.

Oczywiście w postępowaniu o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej nie jest wykluczone zastosowanie przepisu art. 320 k.p.c., jednak może to nastąpić w odniesieniu do rozstrzygnięć o należnościach innego rodzaju niż należności z tytułu spłat lub dopłat3.

*

W pozostałej części apelacja wnioskodawczyni jest bezzasadna i w związku z tym podlega oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.

Na wstępie należy wskazać, że Sąd pierwszej instancji w przeważającej części dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych oraz prawidłowej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego. Ponowne szczegółowe przytaczanie tych ustaleń oraz rozważań w zakresie oceny dowodów jest zbędne.

Punktem wyjścia dla oceny zasadności zarzutów apelacji jest stwierdzenie, że trafne jest stanowisko Sądu pierwszej instancji co do tego, że premia gwarancyjna uzyskana przez wnioskodawczynię z likwidacji książeczki mieszkaniowej założonej przed zawarciem małżeństwa, a więc przed powstaniem wspólności majątkowej małżeńskiej, premia za systematyczne oszczędzanie oraz część kwoty odsetek wypłaconych przez bank w związku likwidacją książeczki mieszkaniowej stanowi majątek wspólny B. M. i M. M. (1), gdyż kwoty ze tego tytułu weszły do majątku wspólnego stosownie do przepisu art. 32 k.r.o., w brzmieniu obowiązującym w dacie likwidacji książeczki mieszkaniowej.

Przepis art. 32 k.r.o. stanowił, że:

§ 1. Dorobkiem małżonków są przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania wspólności ustawowej przez oboje małżonków lub przez jednego z nich.

§ 2. W szczególności stanowią dorobek małżonków:

1) pobrane wynagrodzenie za pracę oraz za inne usługi świadczone osobiście przez któregokolwiek z małżonków;

2) dochody z majątku wspólnego, jak również z odrębnego majątku każdego z małżonków.

Z powołanego przepisu, jak również z przepisu art. 33 k.r.o. (w poprzednim brzmieniu) jednoznacznie wynika, że tylko wkład na książeczce mieszkaniowej zgromadzony przed powstaniem wspólności majątkowej małżeńskiej oraz odsetki od tego wkładu za czas do powstania wspólności majątkowej małżeńskiej stanowią majątek odrębny osoby uprawnionej. Wkład na książeczce mieszkaniowej zgromadzony po powstaniu wspólności majątkowej małżeńskiej stanowi majątek odrębny (osobisty) jednego z małżonków tylko wówczas, jeżeli został zgromadzony ze środków stanowiących jego majątek odrębny (osobisty).

W tym zakresie jednolite jest zarówno orzecznictwo Sądu Najwyższego4, jak i orzecznictwo sądów powszechnych.

Premia gwarancyjna, jak i inne należności związane z wkładem na książeczce mieszkaniowej, a powstałe w czasie trwania wspólności majątkowej małżeńskiej, stanowią zawsze składnik majątku wspólnego, jako prawo nabyte w czasie trwania wspólności.

Powyższe rozważania są również aktualne na tle przepisów art. 31 k.r.o. i art. 33 k.r.o. w obecnym brzmieniu.

W rozpoznawanej sprawie należy zgodzić się częściowo z zarzutem apelacji, że Sąd pierwszej instancji nie wyjaśnił dokładnie w uzasadnieniu orzeczenia dlaczego uznał, że kwota 13100000 zł (sprzed denominacji) stanowiła środki pochodzące z majątku odrębnego B. M.. Można jedynie przypuszczać, że skoro Sąd pierwszej instancji odwołał się w tej mierze do zaświadczenia z dnia 13 lipca 1992 roku (k. 10), to za podstawę ustaleń w omawianym zakresie przyjął to zaświadczenie. Suma kwot 5600000 zł (sprzed denominacji) i 8991900 zł (sprzed denominacji), które wymienia Sąd Rejonowy w uzasadnieniu, jest jednak wyższa niż 13100000 zł (sprzed denominacji), które Sąd uznał za pochodzące z majątku odrębnego wnioskodawczyni. Nie wiadomo zatem, jak została ustalona kwota 13100000 zł (sprzed denominacji).

Powyższa okoliczność nie ma jednak istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia apelacji. Z ogólnego przepisu art. 6 k.c. wynika, że ciężar udowodnienia faktu poczynienia nakładu z majątku odrębnego (osobistego) na majątek wspólny spoczywa na tym małżonku, który zgłasza roszczenie o rozliczenie takiego nakładu. W rozpoznawanej sprawie oznacza to, że ciężar dowodu w omawianym zakresie spoczywał na wnioskodawczyni. Wnioskodawczyni powinna zatem udowodnić, że poczyniła z majątku odrębnego nakład na majątek wspólny, jak również wysokość tego nakładu. Wnioskodawczynię obciążają zatem negatywne konsekwencje nieudowodnienia swoich twierdzeń.

Zaświadczenia z dnia 13 lipca 1992 roku i z dnia 15 kwietnia 1993 roku, dołączone do wniosku, nie pozwalają na ustalenie, że na chwilę poprzedzającą powstanie wspólności ustawowej małżeńskiej na książeczce mieszkaniowej zgromadzony był wkład i odsetki w łącznej kwocie 13100000 zł (sprzed denominacji). Zaświadczenie z dnia 13 lipca 1992 roku przedstawia stan środków, jakie należałyby się osobie uprawnionej, gdyby likwidacja została dokonana na dzień 7 lipca 1992 roku. Zaświadczenie z dnia 15 kwietnia 1993 roku przedstawia stan środków na dzień 9 lutego 1993 roku, to jest na dzień faktycznej likwidacji książeczki mieszkaniowej. Tymczasem wspólność majątkowa małżeńska wnioskodawczyni i uczestnika powstała w dniu zawarcia przez nich związku małżeńskiego, a więc w dniu 6 kwietnia 1991 roku.

Nie zostały wprawdzie przedstawione w sprawie dowody, które wskazywałyby na stan środków na książeczce mieszkaniowej na dzień 5 kwietnia 1991 roku, jednak opierając się w tej mierze na samych twierdzeniach wnioskodawczyni należy stwierdzić, że środki pochodzące z majątku odrębnego wnioskodawczyni były znacznie niższe niż wynika to z ustaleń Sądu pierwszej instancji.

W piśmie procesowym złożonym w dniu 23 lutego 2011 roku wnioskodawczyni wskazała, że w chwili zawarcia małżeństwa środki zgromadzone na książeczce mieszkaniowej tytułem wkładu wynosiły 3029200 zł (sprzed denominacji), zaś odsetki na tę chwilę wynosiły 527200 zł (sprzed denominacji). Te zatem środki stanowiły w chwili zawarcia małżeństwa majątek odrębny B. M.. Majątku odrębnego nie stanowiła natomiast hipotetyczna premia gwarancyjna, jak również premia za systematyczne oszczędzanie, gdyż prawo do nich powstawało dopiero w związku z likwidacją książeczki mieszkaniowej, a nie wcześniej.

W związku z powyższym za nakład z majątku odrębnego na majątek wspólny, mogą być uznane jedynie następujące kwoty:

a) kwota 40000000 zł (sprzed denominacji), którą wnioskodawczyni otrzymała od swojej matki i która została przeznaczona na zakup spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu,

b) kwota 3556400 zł (sprzed denominacji), którą wnioskodawczyni zgromadziła na książeczce mieszkaniowej do czasu powstania wspólności majątkowej małżeńskiej i która została przeznaczona na zakup spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu.

Łącznie kwota nakładu wnioskodawczyni wynosi 43556400 zł (sprzed denominacji).

43556400 zł (sprzed denominacji) =

40000000 zł (sprzed denominacji) + 3556400 zł (sprzed denominacji)

Kwota 43556400 zł (sprzed denominacji) zestawiona z ceną, za jaką kupione zostało spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, to jest kwotą 225000000 zł (sprzed denominacji), oznacza, że nakład wnioskodawczyni na nabycie tego prawa do lokalu wynosił 0,1936 (19,36 %) wartości tego lokalu.

43556400 zł (sprzed denominacji) : 225000000 zł (sprzed denominacji) =

0,1936

W związku z powyższym należy uznać, że aktualna wartość nakładu wnioskodawczyni z jej majątku odrębnego na majątek wspólny wynosi 36784 zł.

190000 zł · 0,1936 = 36784 zł

-------------

Przy przyjętej przez Sąd pierwszej instancji metodzie rozliczenia nakładu wnioskodawczyni z jej majątku osobistego wartość spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu, jaka powinna zostać przyjęta do rozliczeń, wynosi 153216 zł.

153216 zł = 190000 zł* – 36784 zł**

* wartość rynkowa spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu

** wartość nakładu wnioskodawczyni (36784 zł = 190000 zł · 0,1936)

Wartość majątku podlegającego podziałowi powinna wynosić zatem 159216 zł.

159216 zł = 153216 zł* + 6000 zł**

* wartość spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu dla celów podziału

** wartość samochodu

Wartość spłaty należnej uczestnikowi powinna wynieść 79608 zł.

79608 zł = 159216 zł : 2

÷

Dodatkowo należy wskazać, że w obliczeniach Sądu pierwszej instancji znalazła się pomyłka, która nastąpiła na korzyść wnioskodawczyni, a nie uczestnika. Przy przyjętej przez Sąd pierwszej instancji metodzie rozliczenia nakładu wnioskodawczyni z jej majątku osobistego oraz ustaleniach tego Sądu co do wartości nakładu wartość spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu, jaka powinna zostać przyjęta do rozliczeń wynosi 145160 zł.

145160 zł = 190000 zł* – 44840 zł**

* wartość rynkowa spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu

** wartość nakładu wnioskodawczyni (44840 zł = 190000 zł · 0,236)

Wartość majątku podlegającego podziałowi wynosi zatem 151160 zł.

151160 zł = 145160 zł* + 6000 zł**

* wartość spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu dla celów podziału

** wartość samochodu

Przy ustaleniach, jakich dokonał Sąd pierwszej instancji, wartość spłaty należnej uczestnikowi powinna wynieść 75580 zł.

75580 zł = 151160 zł : 2

÷

W związku z powyższym należy uznać, że zasądzona od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika kwota 75219 zł tytułem spłaty nie jest zawyżona, ale wprost przeciwnie, jest zaniżona.

W związku z tym, że postanowienie Sądu pierwszej instancji zostało zaskarżone wyłącznie przez B. M., nie jest możliwa zmiana tego postanowienia na niekorzyść wnioskodawczyni. Przepis art. 384 k.p.c., mający odpowiednie zastosowanie w postępowaniu nieprocesowym (art. 13 § 2 k.p.c.), stanowi, że sąd nie może uchylić lub zmienić wyroku na niekorzyść strony wnoszącej apelację, chyba że strona przeciwna również wniosła apelację.

÷

Wprawdzie uzasadniony jest zarzut B. M., że Sąd pierwszej instancji nie zajął w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia stanowiska co do roszczeń dodatkowych wnioskodawczyni, jednak nie oznacza to jeszcze, iż roszczenia te są uzasadnione.

Rozważania Sądu pierwszej instancji zawarte w końcowej części uzasadnienia (strona 13) odnoszą się do zagadnienia, które nie ma istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia. W rozpoznawanej sprawie wnioskodawczyni i uczestnik nie zgłaszali do rozstrzygnięcia roszczeń o zwrot pożytków i innych przychodów ze spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu, jak również roszczeń o rozliczenie poniesionych ciężarów i wydatków związanych ze spółdzielczym prawem do lokalu.

Rozważania Sądu pierwszej instancji na temat przepisu art. 207 k.c. nie mają więc znaczenia w rozpoznawanej sprawie.

Z treści żądań, z jakimi przed Sądem pierwszej instancji i częściowo przed Sądem drugiej instancji wystąpiła wnioskodawczyni, wynika, że domagała się ona od uczestnika wynagrodzenia za fakt korzystania przez M. M. (1) z lokalu mieszkalnego przy ul. (...) w L.:

a) w pierwszej instancji za okres od dnia 1 maja 2010 roku do dnia 30 kwietnia 2012 roku – 12000 zł (po 500 zł miesięcznie za 24 miesiące) oraz odsetek w kwocie 1624,92 zł (pismo z dnia 28 maja 2012 roku),

b) w drugiej instancji dodatkowo za okres od dnia 1 maja 2012 roku do dnia 30 kwietnia 2013 roku – 6000 zł (po 500 zł miesięcznie za kolejne 12 miesięcy).

Przepis art. 206 k.c. stanowi, że każdy ze współwłaścicieli jest uprawniony do współposiadania rzeczy wspólnej oraz do korzystania z niej w takim zakresie, jaki daje się pogodzić ze współposiadaniem i korzystaniem z rzeczy przez pozostałych współwłaścicieli.

Powołany przepis dotyczy prawa własności rzeczy, jednak w drodze analogii ma zastosowanie do wspólności innych niż własność praw rzeczowych. Wynika to z faktu, że Kodeks cywilny, ani też inne przepisy prawa powszechnie obowiązującego nie zawierają ogólnych przepisów, które regulowałyby problematykę wspólności wszystkich praw podmiotowych, w szczególności praw rzeczowych.

Od chwili ustania wspólności majątkowej małżeńskiej do majątku, który był nią objęty, jak również do podziału tego majątku, stosuje się odpowiednio przepisy o wspólności majątku spadkowego i o dziale spadku (art. 46 k.r.o.).

Z powołanego przepisu wynika, że od chwili ustania wspólności majątkowej każdy z małżonków ma określony ułamkiem udział w majątku wspólnym, jak również w poszczególnych składnikach tego majątku.

Po ustaniu wspólności majątkowej B. M. i M. M. (1) każde z nich miało udział w spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu, wynoszący 1/2 część tego prawa.

Z przepisu art. 206 k.c. wynika, że każdy z uprawnionych z tytułu spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu jest uprawniony do współposiadania całego lokalu i korzystania z całego lokalu. Zakres współposiadania rzeczy wspólnej i korzystania z niej przez współuprawnionego ograniczony jest jedynie możliwością pogodzenia tego współposiadania i korzystania ze współposiadaniem i korzystaniem z rzeczy przez pozostałych współuprawnionych.

Sam fakt, że z lokalu korzysta jedynie jeden współuprawniony lub niektórzy z więcej niż dwóch współuprawnionych nie oznacza automatycznie, że innym współuprawnionym przysługują roszczenia o spełnienie na ich rzecz świadczeń pieniężnych przez korzystającego.

W rozpoznawanej sprawie M. M. (1) zamieszkał we wspólnym lokalu przy ul. (...) w L., gdyż w 2005 roku oboje małżonkowie podjęli decyzję o faktycznej separacji.

W zebranym materiale dowodowym nie ma żadnych podstaw do przyjęcia, że uczestnik pozbawił wnioskodawczynię współposiadania lokalu, w szczególności uniemożliwiając wnioskodawczyni dostęp do tego lokalu i korzystanie z niego. Wręcz przeciwnie. Zamieszkanie w tym lokalu przez uczestnika nastąpiło za obopólną zgodą. Można przy tym założyć z prawdopodobieństwem graniczącym z pewnością, że obie strony były zadowolone z faktu, że po podjęciu decyzji o faktycznej separacji mogą zamieszkać oddzielnie i mają taką możliwość. Okoliczność, że wnioskodawczyni nie korzystała z tego lokalu w okresie objętym jej żądaniem zapłaty wynagrodzenia, nie oznacza, iż nie miała możliwości korzystania.

W związku z powyższym nie ma podstaw do przyjęcia, że B. M. przysługuje roszczenie o wynagrodzenie za korzystanie przez uczestnika ze wspólnego lokalu.

Jeżeli chodzi o dodatkowe żądanie zgłoszone w apelacji, to żądanie zapłaty wynagrodzenia za okres od maja 2012 roku do marca 2013 roku mogło zostać zgłoszone już w postępowaniu przed Sądem pierwszej instancji.

Po drugie, żądanie to nie może być uwzględnione z tych samych przyczyn, dla których nie zostało uwzględnione żądanie zapłaty wynagrodzenia za okres od maja 2010 roku do kwietnia 2012 roku.

÷

Bezzasadne są zarzuty apelacji dotyczące rozłożenia na raty spłaty zasądzonej od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika.

Rozkładając na podstawie art. 212 § 3 k.c. w zw. z art. 1035 k.c. i w zw. z art. 46 k.r.o. na raty należność z tytułu spłaty lub dopłaty sąd kieruje się nie tylko wysokością bieżących dochodów osoby zobowiązanej z tego tytułu, w szczególności dochodów z tytułu wynagrodzenia za pracę, ale również całościowo sytuacją majątkową osoby zobowiązanej, jak również sytuacją majątkową i potrzebami osoby uprawnionej do otrzymania dopłaty lub spłaty.

W rozpoznawanej sprawie uczestnik w wyniku podziału majątku wspólnego nie otrzymał żadnego składnika będącego przedmiotem podziału, w szczególności prawa do lokalu mieszkalnego. Z lokalu, w którym obecnie mieszka, będzie musiał się wyprowadzić i to w terminie sześciu miesięcy od uprawomocnienia się postanowienia, to jest w terminie do dnia 10 października 2014 roku. Niewątpliwie uczestnik zechce nabyć prawo rzeczowe do innego lokalu mieszkalnego, w którym mógłby zamieszkać, albo uzyskać prawo najmu takiego lokalu. W związku z powyższym termin trzech lat, na który została rozłożona spłata, jest i tak niewspółmiernie korzystny dla wnioskodawczyni. Nie było bowiem żadnych faktycznych przeszkód do tego, aby termin uiszczenia spłaty był krótszy. Wnioskodawczyni mogłaby bowiem zaciągnąć kredyt celem wykonania zobowiązania z tytułu spłaty, zaś zabezpieczeniem tego kredytu mogłaby być hipoteka na spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu mieszkalnego, które zostało jej przyznane w wyniku podziału.

W związku z tym, że uczestnik nie wnosił apelacji, brak jest podstaw do zmiany zaskarżonego postanowienia na niekorzyść wnioskodawczyni.

÷

Mając na uwadze powyższe rozważania, należało oddalić apelację, jako bezzasadną.

*

Na podstawie art. 520 § 3 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. i w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. Sąd Okręgowy postanowił zasądzić od B. M. na rzecz M. M. (1) kwotę 1817 zł tytułem zwrot kosztów postępowania odwoławczego. W związku z tym, że apelacja wnioskodawczyni została oddalona prawie w całości, wnioskodawczyni powinna zwrócić uczestnikowi koszty postępowania poniesione przez niego w postępowaniu odwoławczym.

Zasądzona kwota obejmuje:

a) wynagrodzenie pełnomocnika procesowego uczestnika, wykonującego zawód adwokata, ustalone na podstawie § 7 pkt 10 w zw. z § 6 pkt 4 i w zw. z § 13 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. z 2013 roku, poz. 461 – tekst jednolity); pełnomocnik uczestnika nie prowadził sprawy w pierwszej instancji, a w związku z tym wynagrodzenie tego pełnomocnika ustalone zostało w wysokości 75 % stawki minimalnej;

b) opłatę skarbową od pełnomocnictwa procesowego – 17 zł.

*

Na podstawie art. 350 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. Sąd Okręgowy postanowił sprostować niedokładność w zaskarżonym postanowieniu w ten sposób, że rozstrzygnięciu zawartemu w punkcie III postanowienia nadać następujące brzmienie: „dokonać podziału majątku wspólnego B. M. i M. M. (1) w ten sposób, że przyznać B. M. spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego numer (...), położonego w L. przy ul. (...) i samochód osobowy marki P.”.

Rozstrzygnięcie zawarte w punkcie III zaskarżonego postanowienia zawiera oczywistą omyłkę mającą postać niedokładności. Z literalnego brzmienia wskazanego rozstrzygnięcia można wyprowadzić wniosek, że Sąd pierwszej instancji przyznał wnioskodawczyni spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego na własność.

*

Z tych wszystkich względów i na podstawie powołanych wyżej przepisów Sąd Okręgowy orzekł jak w postanowieniu.

1 Przytoczono dosłowne brzmienie zarzutów i wniosków apelacyjnych oraz sformułowania określającego zakres zaskarżenia.

2 Por.: wyrok SN z dnia 15 maja 2001 roku, I CKN 350/00, Lex nr 52667; postanowienie SN z dnia 4 października 2002 roku, III CZP 62/02, OSN C 2004, z. 1, poz. 7; wyrok z dnia 11 marca 2004 roku, V CK 328/03, Lex nr 183779; wyrok SN z dnia 14 lipca 2004 roku, IV CK 544/03, Lex nr 116591; wyrok SN z dnia 24 czerwca 2005 roku, V CK 704/04, Lex nr 180875; wyrok SN z dnia 25 sierpnia 2004 roku, I PK 22/03, OSN P 2005, z. 6, poz. 80; uchwała SN z dnia 31 stycznia 2008 roku, III CZP 49/07, OSN C 2008, z. 6, poz. 55.

3 Por.: uzasadnienie postanowienia SN z dnia 8 października 2009 roku, II CK 2/09, Lex nr 553672; uzasadnienie wyroku SN z dnia 24 kwietnia 1969 roku, III CRN 61/69, OSN C 1970, z. 1, poz. 13.

4 Por. uzasadnienie postanowienia SN z dnia 14 stycznia 2000 roku, I CKN 357/87, Lex nr 1218205.