Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Lublinie

Formularz UWO

Sygnatura akt

IV Ko 771/24

1. WNIOSKODAWCA

U. Ł. (1)

(zadośćuczynienie za internowanie W. Ł.)

1.ZWIĘZŁE PRZEDSTAWIENIE ZGŁOSZONEGO ŻĄDANIA

1.

Zadośćuczynienie (kwota główna)

Odsetki

900 000 zł

ustawowe za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty

1.3. Ustalenie faktów

0.1.3.1. Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Fakt

Dowód

Numer karty

1.

Wnioskiem z dnia 8 lipca 2024 r. U. Ł. (1) za pośrednictwem swojego pełnomocnika wystąpiła o zasądzenie na jej rzecz kwoty 900.000 zł tytułem zadośćuczynienia za krzywdę doznaną przez jej męża W. Ł. na skutek internowania go w okresie od 21 grudnia 1981 r. do 20 września 1982 r.

wniosek

3-21, 124v

2.

W. Ł. (1) urodz. w dniu (...) w T.. Przed internowaniem był zatrudniony w Fabryce (...) w K., na stanowisku kierownika D. Kosztów. Posiadał wykształcenie wyższe - ekonomiczne. W. Ł. (1) w dniu 5 czerwca 1971 r. zawarł związek małżeński z U. B..

odpis skrócony aktu małżeństwa

akta, zeznania U. Ł.

13

20, 125

3.

W latach 1980 do 1981 był członkiem NSZZ Solidarność, przy czym aktywnie angażował się w działalność związkową, w tym organizację strajków. Między innymi był uczestnikiem strajku okupacyjnego w swoim zakładzie pracy. Z powodu uczestnictwa w strajku, jaki miał miejsce w dniach 15-18 grudnia 1981 r. został zwolniony w dniu 19 grudnia 1981 r. z pracy w trybie dyscyplinarnym.

informacja

27

4.

Faktycznie W. Ł. (1) został zatrzymany w dniu 19 grudnia 1980 r. przez funkcjonariuszy KMMO w L.. Następnie na podstawie decyzji nr 114 wydanej przez Komendanta Wojewódzkiego Milicji Obywatelskiej w L. z dnia 21 grudnia 1981 r. został internowany, przy czym jako podstawę prawną decyzji wskazano art. 42 dekretu z dnia 12 grudnia 1981 r. o ochronie bezpieczeństwa Państwa i porządku publicznego w czasie obowiązywania stanu wojennego. W uzasadnianiu decyzji wskazano, że pozostawienie W. Ł. na wolności zagraża bezpieczeństwu Państwa i porządkowi publicznemu, bowiem po wprowadzeniu dekretu o stanie wojennym nie zaprzestał działalności związkowej i aktywnie uczestniczył w organizowaniu akcji strajkowej w (...) w K..

Jednocześnie w dniu 21 grudnia 1981 r. wydano nakaz zatrzymania i doprowadzenia W. Ł..

Decyzja nr 114

nakaz zatrzymania

akta intern.

wykaz osób intern. karta medyczna

decyzja Szefa Urzędu do i Spraw Kombatantów

dokumenty IPN

informacja

zeznania U. Ł.

16, 55, 15, 54

18-19v

24v, 91-92, 94-95

25-25v

48

59 – 63

104-105

125

5.

W toku postępowania nie zdołano ustalić, gdzie przebywał W. Ł. w okresie od 19 do 20 grudnia 2021 r. Prawdopodobnie po zatrzymaniu w dniu 19 grudnia 1981 r. został przewieziony na K. Milicji w K., skąd w dniu 23 grudnia 1981 r przewieziono go i umieszczono w Zakładzie Karnym we W.. Warunki panujące na terenie ZK były bardzo trudne. W celach przebywało jednocześnie od 3 do 4 osób, było ciasno i bardzo zimno. Internowany spał na pryczy, nie miał swojego łóżka Toaleta była w tym samym pomieszczeniu. Otrzymywane posiłki nie nadawały się do spożycia. W. Ł. (1) był osadzony razem z innymi osobami z Fabryki w K., ze związku zawodowego z Solidarności. W trakcie osadzenie w ZK W. W. Ł. (1) nie został pobity przez funkcjonariuszy. Organizowane były „spacerniaki- czyli ścieżki zdrowia”.

Następnie w dniu 6 kwietnia 1982 r. W. Ł. (1) został przeniesiony do Ośrodka Odosobnienia w K.. Warunki tam panujące również były złe. Osadzeni mieszkali w parterowych barakach, w celach kilkuosobowych. Było zimno i panowało niedożywienie..

W trakcie internowania W. Ł. (1) otrzymywał paczki z jedzeniem oraz środkami higieny oraz talony. Raz w miesiącu odwiedzany był również przez żonę.

informacja z Centralnego Zarządu Służby Więziennej

zeznania U. Ł.

29

125-126v

6.

W czasie osadzenia w Ośrodku Odosobnienia w K. W. Ł. (1) otrzymał 14 dniową przepustkę. W tym okresie musiał się stawiać Komendzie Milicji Obywatelskiej przy ul. (...) w L..

zeznania U. Ł.

126

7.

Na mocy decyzji nr 114 o uchyleniu internowania z września 1982 r. ( brak daty dziennej) W. Ł. (1) został zwolniony z ośrodka internowania, bowiem ustały przyczyny uzasadniającego jego stosowanie. W. Ł. (1) został zwolniony w dniu 20 września 1982 r. z Ośrodka Odosobnienia w K..

decyzja nr (...)

akta intern.

17, 56

18-19v

8.

W. Ł. (1) po zwolnieniu nie zaniechał prowadzenia działalności związkowej i politycznej. Zaangażowany był w działalność podziemnych struktur „Solidarności”. Utrzymywał kontakty z innymi działaczami z terenu K. i całego regionu. Z tego powodu był inwigilowany i objęty kontrola operacyjną.

informacja

kserokopia

27

22, 65-89

9.

Kondycja psychiczna W. Ł. po zakończeniu internowania nie była najlepsza. Większość czasu przebywał w domu, a jednocześnie zmienił się, stał się bardzo nerwowy. Podnosił głos w rozmowie. Pomimo to nie chciał skorzystać z pomocy psychologa lub psychiatry. Cierpiał na bezsenność. Po pewnym czasie pojawiły się również problemy kardiologiczne.

zeznania U. Ł.

126-126v

10.

W. Ł. (1) zmarł w dniu 5 listopada 2021 r. w K..

odpis skrócony aktu zgonu

14, 53

0.1.3.2. Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Fakt

Dowód

Numer karty

1.

okoliczność by W. Ł. (1) był internowany w okresie od 19 grudnia 1981 r. do 20 września 1982 r.

zeznania U. Ł.

125

1.ocena DOWODów

0.1. Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 3.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

4.1

dokumenty nadesłane przez IPN oraz złożone przez pełnomocnika wnioskodawczyni

prawdziwość i autentyczność wskazanych dokumentów nie była kwestionowana. Dokumenty z akt postępowania zostały wytworzone zgodnie z obowiązującymi przepisami. Brak było podstaw do ich zakwestionowania.

4.1

zeznania U. Ł. (1)

Sąd za w pełni wiarygodne uznał zeznania U. Ł. (1), która na podstawie posiadanych przez siebie informacji, a także szczątkowych danych pozyskanych od męża wskazała na okoliczności związane z jego internowaniem. Świadek przywołała okoliczności poprzedzające późniejsze zatrzymanie jej męża, jego działalność związkową, udział w strajku w tych pierwszych dniach. Odniosła się także w kontekście 19 grudnia 1981 r. do okoliczności związanych z jego faktycznym pozbawieniem wolności, w tym starań, jakie czyniła by pozyskać informacje co do losu W. Ł..

Wskazując natomiast na okoliczności internowania U. Ł. zachowując chronologię faktów wskazała na miejsca osadzenia męża, początkowo w ZK we W., jak i w Ośrodku Odosobnienia w K.. Odniosła się przy tym do warunków tam panujących w trakcie osadzenia, a także jaki miały wpływ na jej męża. W tym zakresie okoliczności przytoczone przez wnioskodawczynię nie zostały przez Sąd zakwestionowane. Wprawdzie U. Ł. (1) podnosi, iż jej mąż był internowany od dnia 19 grudnia 1981 r., jednakże jak wynika z dokumentacji archiwalnej samo internowanie miało miejsce od dnia 21 grudnia 1981 r. W ocenie Sądu tak wskazana przez wnioskodawczynię data związana jest z datą zatrzymania jej męża przez funkcjonariuszy MO, nie jest zaś datą faktycznego internowania W. Ł..

Jednocześnie wskazać należy, iż w toku przesłuchania U. Ł. (1) wyraźnie widoczna była postawa oddania w sposób jak najbardziej szczegółowy faktów i to niezależnie od tego, czy odwoływała się do własnych wspomnień, czy też do informacji pozyskiwanych od internowanego męża. Świadek podkreślała, przy tym, iż relacje przekazywane jej przez męża, a odnoszące się do przebiegu samego internowania nie były szczegółowe, czy w pełni wyczerpujące, bowiem W. Ł. (1) nie mówił o warunkach pobytu, jak uzasadniała, nie chciał dodatkowo obciążać jej swoimi trudnymi przeżyciami, a tym samym oszczędzić negatywnych przeżyć. W ocenie Sądu nie można przy tym uznać, że depozycje świadka uwypuklają, czy wyolbrzymiają te aspekty, które wprost odnoszącą się do meritum żądania. W konsekwencji za wiarygodne Sąd uznał zeznania U. Ł. (1).

0.1.4.2. Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów

0.2.(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 3.1 albo 3.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

4.1

zeznania U. Ł. w części odnoszącej się do daty internowania

twierdzenia przytoczone przez U. Ł. (1) na poparcie żądania zadośćuczynienia, że internowanie W. Ł. miało miejsce w okresie już od dnia 19 grudnia 1981 r. Jak wynika, bowiem z dokumentacji archiwalnej IPN W. Ł. (1) był internowany na mocy decyzji nr 114 wydanej przez Komendanta Wojewódzkiego Milicji Obywatelskiej w L. od dnia 21 grudnia 1981 r. do dnia 20 września 1982 r. Tym samym twierdzenia U. Ł. (1) w powyższym zakresie nie mogły zostać uwzględnione, choć oczywiście Sąd nie neguje faktu, iż rzeczywiście W. Ł. (1) został zatrzymany, jak określiła to świadek zabrany z miejsca zamieszkania. Rzecz jednak w tym, że podstawa faktyczna i prawna żądania U. Ł. (1) jest oceniana wyłącznie przez normę z art. 8 ust. 1 ustawy lutowej tj. wobec osoby, względem której wydano decyzje o internowaniu i doszło do jej wykonania poprzez pozbawienie wolności.

1.PODSTAWA PRAWNA

Zadośćuczynienie

2.

Kwota główna

Odsetki

art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 23 lutego 1991r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (tekst jednolity Dz. U. z 2018 roku, poz. 2099).

art. 481 § 1 i 2 kc

Zwięźle o powodach podstawy prawnej

Osobie, wobec której wydano decyzję o internowaniu w związku z wprowadzeniem w dniu 13.12.1981 r. w Polsce stanu wojennego, przysługuje od Skarbu Państwa zadośćuczynienie za doznaną krzywdę wynikłą z wydania lub wykonania orzeczenia.

W. ł. był internowany w okresie od 21 grudnia 1981 r. do 20 września 1982 r, a tym samym był internowany przez okres łącznie 273 dni. W konsekwencji powyższego wymienionemu co do zasady przysługuje zadośćuczynienie za doznaną krzywdę wynikłą z pozbawienia wolności.

Odnośnie podstawy prawnej rozstrzygnięcia w przedmiocie odsetek za opóźnienie jest nim art. 481§ 1 i 2 kc. Przepis ten stanowi, że jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek ustawowych za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

1.ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU W PRZEDMIOCIE ŻĄDANIA

Zwięźle o powodach rozstrzygnięcia

Zadośćuczynienie

I

i

II

Kwota główna

Odsetki

Przedmiot postępowania to ocena rozmiaru poniesionej przez W. Ł. krzywdy. Zadośćuczynienie obejmuje przecież rekompensatę za krzywdę wynikłą z pozbawienia wolności. To te wszystkie negatywne przeżycia psychiczne bądź fizyczne wiążące się nie tylko z faktem izolacji, ale również szeroko rozumianymi okolicznościami towarzyszącymi temu, które pozostają w bezpośrednim związku z krzywdą.

Zadośćuczynienie ma funkcję kompensacyjną, co oznacza, że zasądzona jego tytułem suma ma zrównoważyć negatywne przeżycia internowanego, ma stanowić rekompensatę, która choćby w części złagodzi jego cierpienia. Z drugiej jednak strony, nie może osiągać wartości nadmiernej w stosunku do doznanej krzywdy oraz musi być utrzymane w rozsądnych granicach. Oznacza to, że przy ustaleniu wysokości kwoty zadośćuczynienia należy brać pod uwagę te wszystkie ustalone w sprawie okoliczności rzutujące na określenie rozmiaru wyrządzonej krzywdy. Ocena rozmiaru krzywdy, jakiej W. Ł. (1) doznał w trakcie internowania – tj. od dnia 21 grudnia 1981 r. do 20 września 1982 r. (273 dni) była dokonana nie tylko przez pryzmat długości okresu osadzenia. Zważając na rozmiar cierpień natury fizycznej i psychicznej, doznanych przez W. Ł. podczas pozbawienia wolności za kwotę rekompensującą krzywdę Sąd Okręgowy uznał sumę 270.000 zł., uznając w pozostałym zakresie roszczenie za zbyt wygórowane.

Odnosząc powyższe do konkretnych ustaleń trzeba podkreślić i to, że przepisy Kodeksu cywilnego nie wskazują jakichkolwiek kryteriów, które należałoby uwzględniać przy ustalaniu wysokości zadośćuczynienia pieniężnego. Norma art. 445§ 1 kc posługuje się zwrotem odpowiednia suma, ale w orzecznictwie wskazuje się, że prawidłowe ustalenie wysokości zadośćuczynienia wymaga uwzględnienia wszystkich okoliczności mogących mieć znaczenie w konkretnym przypadku i w odniesieniu do konkretnej osoby pokrzywdzonego - por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 26 listopada 2009 r. - sygn. III CSK 62/09, czy z dnia 17 września 2010 r. - sygn. II CSK 94/10. Paralelność przy ustalaniu wysokości zadośćuczynienia sumami zasądzonymi z tego tytułu w innych przypadkach jest ograniczona, choć oczywiście porównanie wobec innych internowanych w tych samym ośrodkach odosobnienie może stanowić orientacyjną wskazówkę i nie może naruszać zasady indywidualizacji okoliczności wyznaczających rozmiar krzywdy doznanej przez konkretnego poszkodowanego. W orzecznictwie przyjmuje się, również że zadośćuczynienie nie może mieć charakteru symbolicznego, przez co określanie sumy zadośćuczynienia ma w charakter wybitnie oceny. Nie może być ona przy tym oderwana od aktualnie panujących realiów ekonomicznych oraz siły nabywczej pieniądza.

W tym stanie rzeczy, biorąc pod uwagę rozmiar cierpień doznanych przez wnioskodawcę, który jednak nie przekraczał przeciętnych dolegliwości związanych z pozbawieniem wolności w warunkach, początkowo zakładu karnego (takich jak konieczność ciągłego przebywania w towarzystwie innych osób w niewielkim pomieszczeniu, pozbawienie kontaktu z bliskimi, ograniczona ilość światła dziennego i chłód, pożywienie złej jakości, ograniczona możliwość zadbania o higienę), kwota zadośćuczynienia również nie powinna być ponadprzeciętna. Należy mieć również na uwadze fakt, że W. Ł. przebywał w izolacji wyłącznie w gronie innych działaczy opozycyjnych, a zatem osób będących w tej samej sytuacji. Niemniej, jednak podkreślić należy, że sam fakt pozbawienia wolności na czas, który de facto nie został określony miał dodatkowo negatywny wpływ na stan emocjonalny wnioskodawcy. W. Ł. (1) żył w ciągłej niepewności. Ów stan niepewności potęgowały, w ocenie Sądu zmieniające się warunki bytowe – przeniesienie do OO w K., połączone w dalszym ciągu z brakiem swobody, brakiem możliwości podejmowania własnych działań. Choć, odwołując się w tym miejscu do danych udostępnionych przez IPN, Ośrodek Odosobnienia w K. funkcjonujący od marca 1982 r. utworzono na terenie półotwartego Zakładu Karnego, a przekształcony jako ośrodek dla internowanych działaczy „Solidarności” przynajmniej w początkowym okresie zachował standardy systemu półotwartego.

Jak podaje się podaje w literaturze, w OO panowała swobodna atmosfera, nieprzystającą do praw stanu wojennego. Warunki w celach wprawdzie nie były komfortowe z powodu ciasnoty, jednak drzwi były otwarte, a internowani mogli swobodne poruszać się. Mieli także możliwość praktycznie nieograniczonego korzystania ze spacerów do godz. 22.00. Nie ograniczano ich prawa do posiadania prywatnych przedmiotów, oficjalnie odstąpiono od zamykania cel internowanych. Osadzeni mieli zapewnioną obsługę duszpasterską, do posługi został skierowany z (...) parafii ks. L. K. – publikacja IPN Ośrodki Odosobnienia Kwidzyń. Powyższe uległo zmianie 14 sierpnia 1982 r. kiedy to nowy komendant, powołując się na więzienny regulamin, zabronił widzeń na wolnym powietrzu, czy zmienił częstotliwość widzeń, internowany miał prawo spotkać się z bliskimi raz w miesiącu. W konsekwencji doszło do protestu zakończonego brutalną pacyfikacją internowanych. Nie wpuszczono wówczas do ośrodka już oczekujących rodzin internowanych, co wprost koresponduje z zeznaniami U. Ł.. Następnie doszło do pacyfikacji internowanych przez oddziały (...) milicji, ZOMO. Doszło do pobicia protestujących, szeregu innych działań represyjnych, przykładowo przeszukanie cel, konfiskata przedmiotów. Podjęcie w następstwie tego przez 98 internowanych protestu głodowego, szeroki odzew na powyższe doprowadziło do usunięcia komendanta, a w dalszej perspektywie decyzji o zamknięciu ośrodka z dniem 28 grudnia 1982 r.

Okoliczności te na miarę wiedzy posiadanej przez U. Ł. (1) były przez nią przywoływane w kontekście widzenia, jakie miała mieć z mężem i dalszych konsekwencji, represji. Oczywiście okoliczności te nie zostały pominięte przy ocenie rozmiaru krzywdy doznanej przez internowanego - zeznania k. 125v i nast.

W ocenie Sądu, w tym stanie rzeczy adekwatną do stopnia pokrzywdzenia W. Ł. jest kwota 270.000 zł. która odpowiada stawce około 1.000 zł za jeden dzień pozbawienia wolności. Suma ta, zatem nie jest symboliczna i stanowi rekompensatę odpowiadającą rozmiarowi krzywd doznanych przez internowanego. A także koreluje z wysokością zadośćuczynień zasądzanych w innych sprawach tożsamego rodzaju. Kwotę zadośćuczynienia należy przecież odnieść do względnie obiektywnych faktów, wartości. Analizując wysokość krzywdy Sąd uzupełniająco posiłkował się również kryteriami obiektywnymi - współczesnymi standardami społeczeństwa, aktualnymi warunkami życia i przeciętnej stopy życiowej ludzi w celu zobrazowania „odpowiedniego” charakteru zasądzonej z tego tytułu kwoty.

Zdaniem Sądu, w tym przypadku kwota zadośćuczynienia za każdy miesiąc pozbawienia wolności nie może być niższa od kwoty przeciętnego wynagrodzenia, które aktualnie wynosi .161,6280 zł (zgodnie z Komunikatem Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 13 listopada 024 r. w sprawie przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w III kwartale 2024 r). Choć oczywiście jest to podstawa do dalszej oceny stopnia pokrzywdzenia, co w realiach sprawy skutkuje uwzględnieniem łącznego okresu osadzenia wynoszącego 273 dni. To także konkretne warunki bytowe w okresie izolacji, w tym te związane z uczestnictwem internowanego w buncie w OO w K. i następstwami tegoż. Wprawdzie U. Ł. nie dysponowała konkretnymi informacjami, jednak wskazała, że mąż skarżył się na złe samopoczucie, był u lekarza w S., co jasno wskazuje na użycie wobec niego przemocy, był także polewany wodą - zeznania k. 126. Wobec powyższego, Sąd Okręgowy nie znalazł podstaw do przyjęcia innych niekorzystnych dla wnioskodawczyni metod naliczenia adekwatnego do doznanej krzywdy zadośćuczynienia mając na uwadze ustalenia co do realiów tego konkretnego internowania. Suma zasądzona na rzecz U. Ł. (1) z pewnością nie może być uznana za symboliczną. W ocenie Sądu Okręgowego stanowi ona rekompensatę adekwatną do krzywd doznanych przez W. Ł. w czasie jego internowania.

ustawowe za opóźnienie

1.Inne ROZSTRZYGNIĘCIA Zawarte w WYROKU

Pkt

wyroku

Przytoczyć okoliczności

III

na rzecz wnioskodawczyni – stosownie do złożonego wniosku - zasądzony został zwrot wydatków, jakie wyłożyła na pomoc prawną w nieniniejszej sprawie. W szczególności, nie zostały przedłożone przez nią rachunki potwierdzające faktyczną wysokość poniesionych w ten sposób wydatków. Należało więc je zasądzić według podstawowej stawki. Podwyższenie wspomnianej stawki nie jest w żaden sposób uzasadnione skomplikowanym charakterem sprawy, nakładem pracy ustanowionego pełnomocnika czy też długotrwałością postępowania. Tym samym zasądzenie zwrotu kosztów zastępstwa procesowego wg podstawowej stawki 240 zł znajduje oparcie w treści § 11 ust. 6 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie z dnia 22.10.2015 r. (t.j. Dz.U. z 2015 r., poz. 1800).

1.KOszty procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

IV

Zgodnie z art 13 ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (tekst jednolity Dz. U. z 2018 roku, poz. 2099) koszty postępowania ponosi Skarb Państwa.

1.PODPIS

SSR Marcelina Kasprowicz – del. do SO