Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Lublinie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 lipca 2018 roku

Sąd Okręgowy w Lublinie VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący Sędzia SO Maria Tereszczuk

Protokolant sekretarz sądowy Ewelina Parol

po rozpoznaniu w dniu 3 lipca 2018 roku w Lublinie

sprawy H. F.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w L.

o odsetki

na skutek odwołania H. F.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w L.

z dnia 9 marca 2018 roku znak (...)

zmienia zaskarżoną decyzję i ustala H. F. prawo do odsetek od kwoty stanowiącej różnicę między wysokością emerytury wypłacanej przez organ rentowy, a wysokością ustaloną na podstawie wyroku Sądu Okręgowego w Lublinie z dnia 24 maja 2017 roku w sprawie sygn. akt VIII U 2666/16 od dnia 6 listopada 2016 roku do dnia 5 kwietnia 2018 roku.

Sygn. akt VIII U 1202/18

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 9 marca 2018 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. odmówił H. F. wypłaty odsetek. W uzasadnieniu wskazał, że wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 25 stycznia 2018 roku wpłynął do organu rentowego w dniu 20 lutego 2018 roku. Termin załatwienia sprawy liczony od daty wpływu wyroku do organu rentowego – jako ostatniej okoliczności w sprawie, do dnia najbliższej płatności w dniu 6 marca 2018 roku, był krótszy niż 30 dni, a co za tym idzie wypłata świadczenia następuje wówczas w następnym terminie płatności, a zatem do dnia 6 kwietnia 2018 roku. Nadto wskazał, że wspomniany wyrok Sądu Okręgowego w Lublinie z dnia 24 maja 2017 roku nie stwierdził odpowiedzialności Zakładu za opóźnienie w wypłacie świadczenia zgodnie z art. 26 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. W tej sytuacji decyzja ustalająca prawo do przeliczenia emerytury na podstawie art. 55 w związku z art. 26 ustawy wydana w dniu 9 marca 2018 roku oraz stosowna wypłata należności wynikającej z tej decyzji dokonana w dniu 6 kwietnia 2018 roku, nastąpiła w następnym możliwym terminie płatności (decyzja – k. 84 t. II akt ZUS).

W dniu 13 kwietnia 2018 roku H. F. wniosła odwołanie od powyższej decyzji domagając się przyznania należnych jej odsetek za zwłokę w ustaleniu prawa do przeliczenia emerytury na podstawie art. 55 w zw. z art. 26 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Podniosła, że Sąd Okręgowy w Lublinie w sprawie VIII U 2666/16 nie prowadził żadnego postępowania dowodowego, wyznaczył dwa terminy rozprawy, na jednym zobowiązując organ rentowy do hipotetycznego wyliczenia wysokości mojej emerytury, a na drugim terminie rozprawy wydał wyrok korzystny dla niej (k. 2-4 a.s.).

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, wskazując, że wypłata wyrównania świadczenia wraz z wyrównaniem nastąpiła ze świadczeniem za miesiąc kwiecień 2018 roku, a zatem z zachowaniem terminu (odpowiedź na odwołanie - k. 6-7 a.s.).

Sąd Okręgowy w Lublinie ustalił i zważył, co następuje.

W dniu 11 kwietnia 2016 roku H. F. złożyła wniosek o ustalenie prawa do emerytury (wniosek - k. 1-4 t. II akt ZUS). W tym czasie nadal pozostawała w zatrudnieniu w (...) w L. (zaświadczenie - k. 26 t. II akt ZUS).

Decyzją z dnia 19 kwietnia 2016 roku, znak:(...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. przyznał H. F. emeryturę od dnia 1 kwietnia 2016 roku. Podstawę prawną do przyznania świadczenia stanowił art. 27 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Wypłata świadczenia została zawieszona z uwagi na kontynuację zatrudnienia. Jednocześnie organ rentowy wskazał, że wnioskodawczyni nie spełnia warunku kontynuacji ubezpieczeń emerytalnych i rentowych po osiągnięciu wieku emerytalnego, o którym mowa w art. 55 ustawy. Warunek kontynuacji ten uważa się za spełniony, jeżeli wnioskodawczyni w dniu osiągnięcia wieku emerytalnego lub wcześniej również podlegała ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Tymczasem powszechny wiek emerytalny wnioskodawczyni osiągnęła w 1998 roku, a wówczas podlegała ubezpieczeniu społecznemu, które funkcjonowało przed 1 stycznia 1999 roku. Ubezpieczenie emerytalno-rentowe funkcjonuje zaś od dnia 1 stycznia 1999 roku (decyzja – k. 38 t. II akt ZUS).

Odwołanie od tej decyzji w dniu 6 maja 2015 roku wniosła H. F., domagając się przeliczenia świadczenia zgodnie z treścią art. 55 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (k. 2-4 akt VIII U 2666/16).

Po złożeniu powyższego odwołania wnioskodawczyni rozwiązała z dniem 13 października 2016 roku stosunek pracy łączący ją z(...)w L.. W dniu 21 listopada 2016 roku złożyła świadectwo pracy w organie rentowym i wniosła o podjęcie wypłaty świadczenia. Decyzją z dnia 23 listopada 2016 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. przeliczył świadczenie wnioskodawczyni i podjął jego wypłatę od dnia 1 listopada 2016 roku. Jego wysokość nadal nie została ustalona w oparciu o art. 55 w zw. z art. 26 ustawy emerytalnej (decyzja – k. 45-47 t. II akt ZUS).

W toku postępowania w sprawie VIII U 2666/16, Sąd zobowiązał organ emerytalny do hipotetycznego ustalenia wysokości emerytury na dzień 1 kwietnia 2016 roku tj. na dzień złożenia wniosku, według zasad określonych w art. 55 w zw. z art. 26 ustawy emerytalnej. W wykonaniu zobowiązania Zakład Ubezpieczeń Społecznych ustalił wnioskodawczyni hipotetyczną wysokość emerytury w oparciu o wskazany art. 55 ustawy emerytalnej w związku z art. 26 ustawy na kwotę 12.185,05 złotych. Wyrokiem z dnia 24 maja 2017 roku Sąd Okręgowy w Lublinie w sprawie VIII U 2666/16 zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że ustalił H. F. prawo do przeliczenia emerytury na podstawie art. 55 w związku z art. 26 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. W uzasadnieniu Sąd wskazał, że wnioskodawczyni urodzona w dniu (...), ukończyła powszechny wiek emerytalny z dniem(...) roku. W chwili uzyskania wieku emerytalnego z uwagi na wykonywanie umowy o pracę podlegała ubezpieczeniom społecznym a po osiągnięciu wieku emerytalnego nadal kontynuowała ubezpieczenie społeczne i miała opłacone terminowo składki na ubezpieczenie społeczne za kolejne lata 1998-2016. Wniosek o emeryturę według „nowych zasad” tj. art. 55 w zw. z art. 26 ustawy emerytalnej wnioskodawczyni złożyła w dniu 11 kwietnia 2016 roku, po uzyskaniu wieku emerytalnego. Tak, więc wniosek o emeryturę w wieku powszechnym został złożony po dniu 31 grudnia 2008 roku, występowała przesłanka kontynuowania ubezpieczenia społecznego – zostały opłacone składki na ubezpieczenie społeczne z tytułu wykonywanej umowy o pracę po osiągnięciu przewidzianego w art. 27 wieku emerytalnego. Emerytura na podstawie art. 26 ustawy była wyższa niż ta z art. 27, a tym samym zostały spełnione wszystkie przesłanki określone w art. 55 ustawy (wyrok – k. 48 akt VIII U 2666/16, uzasadnienie – k. 50-56 akt VIII U 2666/16).

Apelację od powyższego wyroku wniósł organ rentowy (k. 61-62 akt VIII U 2666/16). Sąd Apelacyjny w Lublinie wyrokiem z dnia 25 stycznia 2018 roku, w sprawie III AUa 607/17 oddalił apelację Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. W uzasadnieniu wyjaśnił, że zawężająca wykładnia organu rentowego, co do pojęcia „ubezpieczenie emerytalne” nie znajduje żadnego uzasadnienia prawnego. Ustawodawca, wprowadzając przepis art. 55 ustawy umożliwił ustalanie wysokości świadczenia według nowych zasad świadczeniobiorcy, który po osiągnięciu wieku emerytalnego nie realizował uprawnienia do świadczenia, ale kontynuując ubezpieczenie społeczne (w tym emerytalne) przyczyniał się do powiększenia Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Intencją ustawodawcy nie było skierowanie przepisu art. 55 ustawy wyłącznie do osób, które ukończyły wiek emerytalny pod rządem ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, wszakże Fundusz Ubezpieczeń Społecznych przejął środki funduszu emerytalnego oraz funduszu utworzonego na mocy przepisów o organizacji i finansowaniu ubezpieczeń społecznych (wyrok - k. 84 akt VIII U 2666/16, uzasadnienie – k. 91-92 akt VIII U 2666/16)

Odpis wyroku wraz z uzasadnieniem i aktami rentowymi został doręczony pełnomocnikowi Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w L. w dniu 20 lutego 2018 roku (k. 97 akt VIII U 2666/16 i k. 78-80 t. II akt ZUS).

Wyrok Sądu Okręgowego w Lublinie wydany w dniu 24 maja 2017 roku w sprawie VIII U 2666/16 Zakład Ubezpieczeń Społecznych wykonał decyzją z dnia 9 marca 2018 roku (k. 81-83 t. II akt ZUS). Tego samego dnia wydał zaskarżoną w niniejszym postępowaniu decyzję odmawiającą przyznania odsetek (k. 84 t. II akt ZUS). Wypłata wyrównania emerytury przeliczonej decyzją z dnia 9 marca 2018 roku nastąpiła w dniu 6 kwietnia 2018 roku. Wypłacono kwotę 104.099,81 złotych za okres od dnia 1 listopada 2016 roku do dnia 30 kwietnia 2018 (pismo ZUS – k. 21 a.s., decyzja – k. 81-83 t. II akt ZUS).

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie przytoczonych wyżej dowodów. Okoliczności wynikające z treści dokumentów znajdujących się w aktach sądowych i w aktach rentowych nie były kwestionowane przez strony. Wiarygodność tych dowodów nie budziła też wątpliwości Sądu. W tej sytuacji na wiarę zasługiwały również złożone w toku postępowania przez wnioskodawczynię zeznania.

Odwołanie jest zasadne.

Zgodnie z art. 85 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 1 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity; Dz. U. z 2017 roku, poz. 1778, ze zmianami) jeżeli Zakład - w terminach przewidzianych w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń społecznych lub świadczeń zleconych do wypłaty na mocy odrębnych przepisów albo umów międzynarodowych - nie ustalił prawa do świadczenia lub nie wypłacił tego świadczenia, jest obowiązany do wypłaty odsetek od tego świadczenia w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie określonych przepisami prawa cywilnego. Nie dotyczy to przypadku, gdy opóźnienie w przyznaniu lub wypłaceniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które Zakład nie ponosi odpowiedzialności. Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw finansów publicznych określa, w drodze rozporządzenia, szczegółowe zasady wypłacania odsetek.

Rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1 lutego 1999 roku w sprawie szczegółowych zasad wypłacania odsetek za opóźnienie w ustaleniu lub wypłacie świadczeń z ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 1999 roku, Nr 12, poz. 104) określono szczegółowe zasady wypłacania odsetek za opóźnienie w ustaleniu prawa do świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń społecznych lub w wypłaceniu świadczeń, do których przyznawania i wypłacania są zobowiązani ZUS oraz płatnicy składek.

Koniecznym warunkiem do uwzględnienia żądania wypłaty odsetek jest wykazanie, iż organ rentowy nie przyznał świadczenia
w sytuacji, gdy dysponował materiałem dowodowym wystarczającym do wydania decyzji o przyznaniu świadczenia we właściwej wysokości. Istotą niniejszej sprawy było więc ustalenie, czy organ rentowy ponosi winę w opóźnieniu wypłaty świadczenia we właściwej wysokości, przyznanego wnioskodawczyni dopiero wyrokiem Sądu Okręgowego w Lublinie z dnia 24 maja 2017 roku, w sprawie sygn. akt VIII U 2666/16.

Błąd organu rentowego rozumiany jest w orzecznictwie sądowym bardzo szeroko. Wskazywał na to Sąd Najwyższy m.in. w uchwale składu siedmiu sędziów z 12 stycznia 1995 roku (w sprawie II UZP 28/94, OSNP 1995/19/242) oraz w uzasadnieniu uchwały z 28 czerwca 2005 roku (w sprawie III UZP 1/05, OSNP 2005/24/395). Przyjmuje się więc, że błąd ten stanowi każda obiektywna wadliwość decyzji, niezależnie od tego, czy jest ona skutkiem zaniedbania, pomyłki, celowego działania samego organu rentowego czy też rezultatem wadliwej techniki legislacyjnej i w konsekwencji niejednoznaczności stanowionych przepisów, w tym także naruszenia prawa wskutek niewłaściwej wykładni obowiązujących przepisów. Podobnie wskazywano też w uchwale składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 26 listopada 1997 roku (w sprawie III ZP 40/97, OSNP 1998/14/429). Istotne jest przy tym, że błędne działanie ZUS nie musi być zawinione, zaś osoba dokonująca czynności w jego imieniu może działać w usprawiedliwionym przekonaniu, że postępuje prawidłowo (por również: wyroki Sądu Najwyższego z dnia 25 stycznia 2005 roku, I UK 159/04, OSNP 2005/19/308 i z dnia 14 września 2007 roku, III UK 37/07, OSNP 2008/21–22/326).

Jak wskazano powyżej błędem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych jest także nieprawidłowa wykładnia obowiązujących przepisów (co wynika z uzasadnienia uchwały Sądu Najwyższego z 26 listopada 1997 roku, III ZP 40/97). Oznacza to, że także naruszenie prawa przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych wskutek błędnej wykładni obowiązujących przepisów jest błędem tego organu, którego ujawnienie w rezultacie dokonania prawidłowej wykładni tych przepisów (przez sam organ rentowy lub przez inny podmiot, np. sąd w sposób wiążący dla organu rentowego), stanowi podstawę do ponownego ustalenia prawa do świadczeń lub ich wysokości. Jeżeli zatem organ rentowy dokonał nieprawidłowej wykładni lub błędnego zastosowania prawa, to ubezpieczonemu należą się odsetki od kwoty świadczenia przyznanego wyrokiem sądu liczone od upływu terminu, w którym organ rentowy powinien był wydać prawidłową decyzję uwzględniającą wniosek.

W ocenie Sądu organ rentowy ponosi odpowiedzialności za odmowę przyznania świadczenia wnioskodawczyni we właściwej wysokości. Organ rentowy miał możliwość wydania właściwej decyzji już pierwotnie rozpoznając wniosek skarżącej o emeryturę. To że wysokość emerytury H. F. została ustalona w myśl art. 27 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, a nie w oparciu o art. 26 w związku z art. 55 ustawy stanowi błąd organu rentowego. Wnioskodawczyni składając wniosek domagała się bowiem ustalenia wysokości emerytury w oparciu o najkorzystniejszy dla niej wariant (vide pkt część III pkt 5 wniosku o emeryturę – k. 2 t. II akt ZUS). Niewątpliwie najkorzystniejszym dla niej wyliczeniem wysokości emerytury było to uwzględniające okres pozostawania w zatrudnieniu po ukończeniu powszechnego wieku emerytalnego. W wyniku błędnej interpretacji obowiązujących przepisów Zakład uznał, że w przypadku wnioskodawczyni brak jest możliwości zastosowania przeliczenia uwzględniającego art. 55 ustawy. Błędnie Zakład przyjął, że osiągając w 1998 roku powszechny wiek emerytalny wnioskodawczyni podlegała ubezpieczeniu społecznemu, które funkcjonowało przed 1 stycznia 1999 roku, a ubezpieczenie emerytalno-rentowe funkcjonuje dopiero od dnia 1 stycznia 1999 roku.

W toku postepowania w sprawie VIII U 2666/16 Sąd Okręgowy w Lublinie nie prowadził żadnego postępowania dowodowego, zobowiązując jedynie organ do hipotetycznego wyliczenia wysokości świadczenia skarżącej. Do wydania korzystnego dla H. F. rozstrzygnięcia konieczne było zatem jedynie dokonanie właściwej wykładni przepisów i ustalenie, że intencją ustawodawcy nie było skierowanie przepisu art. 55 ustawy wyłącznie do osób, które ukończyły wiek emerytalny pod rządem ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, czemu organ rentowy uchybił w prowadzonym przez siebie postępowaniu.

Zgodnie z art. 118 ust. 1 i 1a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2018 roku, poz. 1270) organ rentowy wydaje decyzję w sprawie prawa do świadczenia lub ustalenia jego wysokości po raz pierwszy w ciągu 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania tej decyzji. W razie ustalenia prawa do świadczenia lub jego wysokości orzeczeniem organu odwoławczego za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji uważa się również dzień wpływu prawomocnego orzeczenia organu odwoławczego, jeżeli organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

W ocenie Sądu Zakład Ubezpieczeń Społecznych wydając w dniu 19 kwietnia 2016 roku decyzję ustalającą wysokość emerytury miał wszelkie niezbędne dane ku temu, by wydać decyzję ustalającą H. F. prawo do emerytury we właściwej (najkorzystniejszej dla niej) wysokości. W toku postępowania przed organem rentowym dokumentacja pozwalała na ustalenie właściwej wysokości świadczenia, a przyznanie świadczenia w zaniżonej wysokości było spowodowane wadliwą wykładnią przepisów ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, prowadzącą do przyjęcia, że skarżącej nie przysługuje ustalenie wysokości świadczenia według art. 55 ustawy.

W tej sytuacji wbrew stanowisku organu rentowego wpływ wyroku Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 25 stycznia 2018 roku nie stanowił ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji, albowiem w niniejszej sprawie Zakład Ubezpieczeń Społecznych, dokonując błędnej wykładni prawa, ponosi odpowiedzialność za nieustalenie emerytury we właściwej wysokości.

Sąd Okręgowy uznał, że wobec wyłącznej winy przy ustalaniu wysokości emerytury skarżącej, Zakład Ubezpieczeń Społecznych zobowiązany jest do wypłacenia odsetek. Zgodnie z art. 118 ust. 5 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wypłata świadczenia wynikająca z decyzji, o której mowa w ust. 4, następuje w najbliższym terminie płatności świadczenia albo w następnym terminie płatności, jeżeli okres między datą wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania tej decyzji a najbliższym terminem płatności jest krótszy niż 30 dni. Sąd przyjął, zatem że zasadnym było przyznać prawo do odsetek za okres od 6 listopada 2016 roku (podjęcie wypłaty emerytury, po ustaniu stosunku pracy, w niewłaściwej wysokości od dnia 1 listopada 2016 roku, data płatności świadczenia 6 listopada) do dnia 5 kwietnia 2018 roku (wyrównanie wypłacono w dniu 6 kwietnia 2018roku) .

Mając powyższe na uwadze oraz na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. Sąd Okręgowy w Lublinie orzekł, jak w sentencji.