Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Lublinie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 czerwca 2017 roku

Sąd Okręgowy w Lublinie VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący Sędzia SO Iwona Jawor –Piszcz

Protokolant st. sekretarz sądowy Monika Zięba

po rozpoznaniu w dniu 6 czerwca 2017 roku w Lublinie

sprawy L. G.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w L.

o prawo do emerytury

na skutek odwołania L. G.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w L.

z dnia 12 sierpnia 2016 roku znak (...)

oddala odwołanie.

Sygn. akt VIII U 3143/16

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. decyzją z dnia 12 sierpnia 2016 roku odmówił L. G. prawa do emerytury, wskazując, że wnioskodawca na dzień 1 stycznia 1999 roku nie osiągnął okresu składkowego i nieskładkowego wynoszącego co najmniej 25 lat oraz nie udowodnił wymaganego co najmniej 15-letniego okresu pracy w szczególnych warunkach, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

W uzasadnieniu swego stanowiska Zakład Ubezpieczeń Społecznych powołał się na art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (obecnie Dz.U. 2016 poz. 887 tekst jednolity zwanej dalej ustawą emerytalną) w zw. z § 4 rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. 1983 Nr 8 poz. 43 ze zm.). Organ rentowy nie uwzględnił do ogólnego stażu ubezpieczeniowego okresów zatrudnienia od dnia 15 czerwca 1972 roku do dnia 20 sierpnia 1973 roku z uwagi na brak potwierdzenia, czy z tytułu umowy zlecenia L. G. podlegał obowiązkowi ubezpieczeniowemu oraz czy praca była stała i odpłatna, a także okresów od dnia 1 grudnia 1973 roku do dnia 31 stycznia 1974 roku oraz od dnia 3 czerwca 1993 roku do dnia 31 stycznia 1994 roku, gdyż zeznania świadków na okres pracy w gospodarstwie rolnym rodziców są niezgodne z całością dokumentacji zgromadzonej w aktach. Ponadto do okresów pracy w szczególnych warunkach nie zaliczył okresów od dnia 21 sierpnia 1973 roku do dnia 1 grudnia 1973 roku, od dnia 1 lutego 1974 roku do dnia 10 kwietnia 1974 roku oraz od dnia 1 kwietnia 1975 roku do dnia 31 sierpnia 1983 roku, podnosząc, iż w przedłożonym świadectwie wykonywania prac w warunkach szczególnych z dnia 18 września 2000 roku, wydanym przez Spółdzielnię Kółek (...) w C. brak jest wskazania właściwego wykazu resortowego (decyzja k. 19 t. II akt emerytalnych ZUS).

L. G. w dniu 19 sierpnia 2016 roku złożył odwołanie od decyzji, nie zgadzając się z jej rozstrzygnięciem. Podniósł, że okresy sporne powinny zostać uwzględnione do stażu pracy ogólnego i szczególnego (odwołanie k. 2).

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując argumentację przedstawioną w zaskarżonej decyzji (odpowiedź na odwołanie k. 3-4).

Strony na rozprawie podtrzymały swoje stanowiska procesowe (protokół rozprawy k.49)

Sąd Okręgowy w Lublinie ustalił, co następuje.

L. G. urodził się w dniu (...). W dniu 20 czerwca 2016 roku złożył wniosek o ustalenie prawa do emerytury. Dołączył świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach wystawione w dniu 18 września 2000 roku przez Spółdzielnię Kółek(...) w C., zgodnie z którym w okresach od dnia 21 sierpnia 1973 roku do dnia 2 grudnia 1973 roku, od dnia 1 lutego 1974 roku do dnia 10 kwietnia 1974 roku oraz od dnia 1 kwietnia 1975 roku do dnia 31 sierpnia 1983 roku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace kierowcy ciągnika rolniczego. Ponadto dołączył świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach wystawione w dniu 13 grudnia 2000 roku przez Gospodarstwo (...) w U., zgodnie z którym w okresie od dnia 1 września 1983 roku do dnia 31 maja 1992 roku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace kierowcy ciągnikowego (wniosek k. 1-4, świadectwa k. 7, 8 t. I akt emerytalnych ZUS).

Decyzją z dnia 24 czerwca 2016 roku organ rentowy wydał decyzję odmawiającą prawa do emerytury z powodu nieosiągnięcia okresu składkowego i nieskładkowego wynoszącego co najmniej 25 lat, w tym 15 lat pracy w warunkach szczególnych, a ponadto nie osiągnął wieku emerytalnego wynoszącego 60 lat dla mężczyzn (decyzja k. 23 t. i akt emerytalnych ZUS).

W dniu 14 lipca 2016 roku L. G. złożył kolejny wniosek o emeryturę. Dołączył do niego oświadczenie w sprawie braku dokumentów, zgodnie z którym w okresie od dnia 1 grudnia 1973 roku do dnia 31 stycznia 1974 roku, od dnia 11 kwietnia 1974 roku do dnia 31 marca 1975 roku oraz od dnia 3 czerwca 1993 roku do dnia 31 stycznia 1994 roku pracował w gospodarstwie rolnym rodziców. Na tę okoliczność przedstawił również zeznanie dwóch świadków (oświadczenie k. 5, zeznania k. 6-7 t. II akt emerytalnych ZUS).

Mając na uwadze posiadaną dokumentację organ rentowy wydał zaskarżoną decyzję odmawiając wnioskodawcy prawa do emerytury. Jednocześnie organ uznał, że wnioskodawca legitymuje się stażem ubezpieczeniowym wynoszącym 24 lata, 7 miesięcy i 10 dni, w tym 8 lat i 9 miesięcy wykonywał pracę w warunkach szczególnych (decyzja k. 19 t. II akt emerytalnych ZUS).

L. G. w okresie od dnia 15 czerwca 1972 roku do dnia 20 sierpnia 1973 roku wykonywał prace w M. (...) Kółko Rolnicze (...), przejętym następnie przez Spółdzielnię Kółek (...) w C. jako zaczepowy przy snopowiązałce. Do jego obowiązków należało regulowanie wielkości snopków oraz smarowanie i naprawa drobnych elementów maszyny. W tym celu siadał na snopowiązałce, którą ciągnął ciągnik kierowany przez inną osobę. Oprócz tego przygotowywał pozostały sprzęt do pracy przy żniwach. W zależności od potrzeby kierowany był do pracy przy wiązałce lub na warsztat. W okresie zimowym wykonywał pracę na warsztacie przy remoncie i konserwacji maszyn rolniczych (zeznania wnioskodawcy k. 23v, 24v-25, 49; zeznania D. L. k. 47v).

W dniu 25 lipca 1973 roku L. G. uzyskał uprawnienia do kierowania pojazdami kategorii T (prawo jazdy okazane na rozprawie w dniu 6 czerwca 2017 roku k. 49).

W dniu 24 sierpnia 1973 roku zawarł z Międzyzakładową (...) umowę o pracę, na podstawie, której został zatrudniony na stanowisku traktorzysty (umowa k. 37 akt osobowych – k. 35).

W trakcie sezonu prac polowych L. G. zatrudniony jako traktorzysta był kierowany do wykonania ciągnikiem prac polowych. Rolnicy indywidualni zgłaszali kierownikowi zapotrzebowanie, po czym wnioskodawca otrzymywał od niego kartę z informacją do kogo pojechać i tam wykonywał swoje obowiązki. Należało do nich oranie, koszenie traw i zbóż, kultywatorowanie, gruberowanie, sianie oraz dokonywanie oprysków, a także prace przy żniwach. Po zakończeniu zleconych czynności rolnik stwierdzał wykonanie pracy i ilość godzin. Po zakończeniu dnia wnioskodawca rozliczał się z ilości przepracowanych godzin i zużytego paliwa, składając kartę kierownikowi. Praca rozpoczynała się od godziny 7:00, a kończyła pomiędzy 17:00 a 18:00. Prace polowe trwały od połowy kwietnia do końca listopada. Po ich zakończeniu wnioskodawca przystępował do prac remontowych i konserwacyjnych. Zostawiał sprzęt rolniczy na placu i dokonywał jego konserwacji, aby przygotować go na zimę. Prace konserwacyjne polegały na umyciu sprzętu i zabezpieczeniu go olejem, a także remontowaniu. W porze zimowej wnioskodawca zajmował się także przewożeniem wysłodków do cukrowni w R. i S.. Towar przewożony był w przyczepach samowyładowczych, w związku z czym jego zrzut odbywał się automatycznie. Ponadto wnioskodawca jeździł z tytoniem do L. i K.. Oprócz przewożenia towarów L. G. był kierowany do rozsypywania piasku po jezdni przy pomocy piaskarki. (...) do tej czynności wyznaczał dyspozytor. Posypywanie ulic piaskiem odbywało się w ramach potrzeby przez jeden lub kilka tygodni w miesiącu, przy czym kierowcy wykonywali pracę tę zmieniając się przez jeden lub kilka dni , a następnie pracowali na warsztacie. W przypadku gdy wnioskodawca nie zajmował się innymi obowiązkami, pracował przy remontach maszyn w warsztacie, przy czym większość prac wykonywał poza kanałem. Mechanikiem wykonującym naprawy w tym wymagające pracy w kanale był D. L. (zeznania wnioskodawcy k. 24, 49; zeznania D. L. k. 47v-48; zeznania J. M. k. 48v-49).

W trakcie zatrudnienia w (...) w C. wnioskodawca dwukrotnie przebywał na urlopie bezpłatnym. Za pierwszym razem okresie od dnia 1 grudnia 1973 roku do dnia 31 stycznia 1974 roku. Wniosek o przyznanie urlopu umotywowany był zaleceniem lekarza, zgodnie z którym wnioskodawca musiał przerwać wykonywany zawód na okres 2 miesięcy. W tym czasie wnioskodawca pracował dorywczo przy wyrębie drewna by uzyskać prawo zakupu drewna dla potrze domowych (zeznania wnioskodawcy k. 25, 49; podanie k. 34 akt osobowych – k. 35)

Kolejny urlop bezpłatny trwał od dnia 11 kwietnia 1974 roku do dnia 31 marca 1975 roku. Wnioskodawca pracował wówczas przy bieżącym prowadzeniu gospodarstwa rolnego z uwagi na brak możliwości wykonywania tej pracy przez ojca i brata. Rodzice jego się hodowali w tym czasie trzodę chlewną, krowy i konie, a także uprawiali tytoń, pomidory i zboża. Prace w gospodarstwie wykonywane były ręcznie oraz przy pomocy konia (zeznania wnioskodawcy k. 25, 49; podanie k. 32 akt osobowych – k. 35, okres uznany przez ZUS).

Od dnia 1 kwietnia 1975 roku wnioskodawca ponownie został zatrudniony na podstawie umowy o pracę w Spółdzielni(...) w C. na stanowisku kierowcy ciągnika rolniczego, wykonując w sezonie prac polowych tak jak uprzednio oranie, koszenie traw i zbóż, kultywatorowanie, gruberowanie, sianie oraz dokonywanie oprysków, a także prace przy żniwach, zaś poza sezonem prac polowych prace przy konserwacji, drobnych naprawach sprzętu rolniczego oraz pracował jako kierowca ciągnika rolniczego na wynajmie przy wożeniu różnych produktów, posypywaniu ulic itp. (umowa o pracę k. 30 akt osobowych – k. 37, zeznania wnioskodawcy k. 24, 4, D. L. k. 47v-48; zeznania J. M. k. 48v-;).

W okresie od dnia 8 lipca 1977 roku do dnia 7 grudnia 1977 roku na podstawie decyzji Wiceprezydenta Miasta C. z dnia 20 września 1977 roku L. G. zostało cofnięte prawo jazdy kategorii TA. W tym czasie pracował na warsztacie przy naprawie sprzętu rolniczego, pracując przy naprawie i konserwacji sprzętu (zeznania wnioskodawcy k. 49v; decyzja k. 23 akt osobowych – k. 37).

Od dnia 1 września 1983 roku wnioskodawca został przeniesiony do pracy w Państwowym Gospodarstwie (...) w C. na zasadzie porozumienia między zakładami pracy (pismo k. 12 akt osobowych – k. 35).

Stan faktyczny w niniejszej sprawie został ustalony na podstawie wskazanych zeznań świadków oraz wnioskodawcy, a także w oparciu o dowody z dokumentów.

Sąd dał wiarę zeznaniom D. L. i J. M., którzy zeznawali na okoliczność pracy wnioskodawcy w (...) w C.. Obaj świadkowie zgodnie potwierdzili zakres obowiązków i organizację pracy podczas zatrudnienia wnioskodawcy w tym zakładzie pracy, w szczególności zgodnie zeznając co do zakresu codziennych prac wnioskodawcy w sezonie prac polowych jak i poza tym okresem jako kierowcy ciągnika rolniczego. Zeznania wymienionych w istotnym dla sprawy zakresie przekonują jeśli zważy się, iż świadkowie wnioskodawcą pracowali w tym samym zakładzie pracy, D. L. w okresie od 2 stycznia 1965 r. do 31 marca 1982 r., J. M. od 10 kwietnia 1970 r. do 30 listopada 1997 r. (świadectwa pracy okazane na rozprawie k. 37v, 48 v.). Świadkowie z racji swoich obowiązków pracowniczych znali organizację zakładu pracy, specyfikę czynności wykonywanych na poszczególnych stanowiskach, w tym na wnioskodawcy bowiem razem z nim wykonywali poszczególne prace. Stałość i powtarzalność tych zdarzeń spowodowały, iż okoliczności zostały zapamiętane i na tyle dobrze utkwiły w pamięci świadków, iż obecnie pomimo upływu czasu byli w stanie rzetelnie je wykazać. Świadkowie są nadto osobami obcymi dla wnioskodawcy niezainteresowanymi wynikiem postępowania, nie mieli żadnego powodu aby składać zeznania w sposób niezgodny z rzeczywistym obrazem.

Sąd uznał również za wiarygodne zeznania wnioskodawcy co do wykonywania pracy w charakterze kierowcy ciągnika w trakcie zatrudnienia na podstawie umowy o pracę od dnia 24 sierpnia 1973 roku do dnia 31 sierpnia 1983 roku w (...) C. , w tym w zakresie wykonywanych przez niego prac polowych w okresie od połowy kwietnia do końca listopada każdego roku za wyjątkiem okresu utraty uprawnień zaś w okresie zimowym prac przy naprawie i konserwacji sprzętu rolniczego oraz w zakresie wykonywania usług transportowych w okresach nie możliwych do wyodrębnienia . Zeznania wnioskodawcy w tej mierze znajdują potwierdzenie w zeznaniach świadków tworząc logiczną całość , a zachodzące wzajemne nieścisłości nie mają istotnego znaczenia i , co oczywiste , wynikają ze znacznego upływu czasu jaki minął od postrzeganych faktów.

Odnośnie dokumentów zgromadzonych przed organem rentowym należy wskazać, iż zawierają nieścisłości. Jak wynika ze świadectwa pracy z dnia 10 kwietnia 1997 roku (k. 98 t. I akt rentowych ZUS) L. G. był zatrudniony na podstawie umowy zlecenia od dnia 15 czerwca 1972 roku do dnia 20 stycznia 1974 roku. Tymczasem ze świadectwa pracy z dnia 7 listopada 2001 roku (k. 221 t. II akt rentowych ZUS, k. 44 akt osobowych) wynika, że datą końcową zatrudnienia był dzień 20 sierpnia 1973 roku. Biorąc pod uwagę, że zgodnie z umową o pracę wnioskodawca od dnia 24 sierpnia 1973 roku był już zatrudniony w charakterze traktorzysty, a w grudniu 1973 roku i styczniu 1974 roku przebywał na urlopie bezpłatnym, należało przyjąć, iż stosunek pracy wnioskodawcy powstał dnia 21 sierpnia 1973 roku (kwestionariusz, zakres obowiązków – akta osobowe), z tym iż prace w charakterze traktorzysty L. G. podjął z dniem 24 sierpnia 1973 roku (k. 37 akt osobowych). Ponadto należało zweryfikować datę końcową zatrudnienia w pierwszym okresie, tj. przed pierwszym urlopem bezpłatnym . Z akt osobowych wynika, że L. G. od dnia 1 grudnia 1973 roku przebywał na urlopie bezpłatnym (k. 34 akt osobowych), w związku z czym po zatrudnieniu w (...) na stanowisku traktorzysty pracował od dnia 24 sierpnia 1973 roku do dnia 30 listopada 1973 roku. Akta osobowe, którym Sąd dał wiarę, pozwoliły zatem na weryfikację okresów pracy wnioskodawcy oraz zajmowanego stanowiska.

Natomiast oceniając świadectwo pracy w szczególnych warunkach jakie wnioskodawca złożył przed organem rentowym wskazać należy, iż jest to dokument sporządzony nierzetelnie, ale i niezgodnie z przepisami prawa wskazanymi przez pracodawcę jako podstawa prawna. Co istotne dokument ten nie przesądza o konieczności uznania pracy w okresach wskazanych jako wykonywanej w warunkach szczególnych. Świadectwo pracy dokumentem nie jest abstrakcyjnym, w tym sensie, że treści z niego wynikające choćby były wątpliwe w świetle innych dowodów, należy bezwarunkowo przyjmować za prawdziwe. Świadectwo pracy w szczególnych warunkach, podobnie jak i inne dowody, podlega weryfikacji co do zgodności z prawdą w kontekście całokształtu materiału dowodowego, gdyż podmiot wydający to świadectwo nie jest organem państwowym ani organem wykonującym zadania z zakresu administracji państwowej (wyroki SN z dnia: z dnia 8 kwietnia 1999 r. II UKN 619/98 OSNP 2000/11/439, 21 kwietnia 2004 roku, II UK 337/03, OSNP 2004/22/392; 23 listopada 2004 roku, I UK 15/04, OSNP 2005/11/161; 22 czerwca 2005 roku, I UK 351/04, OSNP 2006/5-6/90; 20 października 2005 roku, I UK 41/05, OSNP 2006/19-20/306; 29 stycznia 2008 roku, I UK 192/07, LEX nr 447272).

Sąd Okręgowy w Lublinie zważył, co następuje.

Odwołanie nie jest zasadne i nie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 184 ust. 1 i 2 ustawy emerytalnej ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 roku przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 65 lat – dla mężczyzn oraz okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27. Emerytura taka przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Zgodnie z § 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. 1983 Nr 8, poz. 43) okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Według § 3 powołanego rozporządzenia za okres zatrudnienia wymagany do uzyskania emerytury uważa się okres wynoszący 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczanymi do okresów zatrudnienia. Natomiast § 4 ust. 1 rozporządzenia stanowi, że pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1) osiągnął wiek emerytalny wynoszący 60 lat dla mężczyzn,

2) ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Podnieść trzeba, iż ocena prawna charakteru pracy jako pracy w szczególnych warunkach musi uwzględniać regulację prawna zawartą w powołanym rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku i załączniku jak i regulację zawartą w aktach resortowych bowiem zgodne z art. 184 ustawy emerytalnej oceny charakteru pracy w szczególnych warunkach dokonuje się przez pryzmat regulacji prawnej obowiązującej do dnia 1 stycznia 1999 roku (wyrok SN z dnia 14 marca 2013 r. I UK 547/12 LEX nr 1383247, z dnia 3 września 2013 r. I UK 72/13 OSNP 2014/8/118). Rolą zatem Sądu jest dokonanie oceny prawnej ustalonych okoliczności faktycznych w sprawie przez pryzmat powołanych przepisów. Dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy i jej wykonywanie w warunkach określonych w § 2 ust. 1 rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, a więc stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) .

W niniejszej sprawie bezsporne jest, że wnioskodawca osiągnął wiek emerytalny wynoszący 60 lat oraz jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego, jednak złożył wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w OFE, za pośrednictwem ZUS, na dochody budżetu państwa. W ocenie organu rentowego wnioskodawca nie legitymuje się natomiast wymaganym co najmniej 25-letnim okresem składkowym i nieskładkowym, w tym 15-letnim okresem pracy w warunkach szczególnych.

Sąd uznał, że okres pracy wnioskodawcy w Spółdzielczym Kółku(...) w C. na stanowisku kierowcy ciągnika rolniczego od dnia 24 sierpnia 1973 roku do dnia 30 listopada 1973 roku, od dnia 1 lutego 1974 roku do dnia 10 kwietnia 1974 roku oraz od dnia 1 kwietnia 1975 roku do dnia 31 sierpnia 1983 roku (łącznie 8 lat, 10 miesięcy i 17 dni) nie może być zakwalifikowany jako praca w szczególnych warunkach.

Prace wykonywane w szczególnych warunkach zostały usystematyzowane w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku. Aby uznać, że pracownik wykonywał pracę w szczególnych warunkach należy wykazać, że znajduje się ona w załączniku do tego rozporządzenia. Pogrupowanie prac o znacznej szkodliwości i uciążliwości do oddzielnych działów wykazu A w załączniku do rozporządzenia oraz poszczególnych stanowisk w ramach gałęzi gospodarki nie jest bowiem przypadkowe, gdyż należy przyjąć, że konkretne stanowisko narażone jest na ekspozycję na czynniki szkodliwe w stopniu mniejszym lub większym w zależności od tego, w którym dziale przemysłu jest umiejscowione. Dla ustalenia wykonywania pracy w takich warunkach konieczny jest zatem bezpośredni związek wykonywanej pracy z procesem technologicznym właściwym dla danego działu gospodarki. Wyodrębnienie prac zawartych w wykazie A ma charakter stanowiskowo-branżowy, a specyfika poszczególnych gałęzi przemysłu determinuje charakter świadczonych w nich prac i warunki, w jakich są one wykonywane, ich uciążliwość i szkodliwość dla zdrowia. Nie można zatem dowolnie, z naruszeniem postanowień rozporządzenia, wiązać konkretnych stanowisk pracy z branżami, do których nie zostały one przypisane w tym akcie prawnym (wyrok SN z dnia 19 maja 2011 roku, III UK 174/10; wyrok SA w Krakowie z dnia 15 kwietnia 2015 roku, III AUa 1104/14).

Zakwalifikowanie pracy L. G. do warunków szczególnych mogłoby być rozpatrywane w oparciu o wykaz A rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku, dział VIII zawierający wykaz prac w szczególnych warunkach wykonywanych w transporcie i łączności, poz. 3, tj. prace kierowców ciągników, kombajnów lub pojazdów gąsienicowych. Kierując się jednak wyżej przedstawionym poglądem należy uznać, że praca traktorzysty (kierowcy ciągnika rolniczego), którego zadaniem jest wykonywanie typowych prac polowych, związanych z uprawą ziemi, nie może być zakwalifikowana do pracy w transporcie i łączności, a tym samym nie może zostać uznana za pracę wykonywaną w warunkach szczególnych. O ile można się zgodzić z założeniem, że prace transportowe wykonywane przez wnioskodawcę jako traktorzysty w okresie od dnia 1 grudnia do połowy kwietnia każdego roku z wyłączeniem okresu prac przy konserwacji i naprawie sprzętu rolniczego można zaliczyć do prac w transporcie, a zatem do prac objętych działem VIII poz. 3 wykazu A rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze ( Dz.U. Nr 8, poz. 43), o tyle nie ma podstaw do potraktowania prac polowych jako prac w transporcie. Pod pozycjami zamieszczonymi w kolejnych działach wykazu wymieniono bowiem konkretne stanowiska przypisane danym branżom, uznając je za prace w szczególnych warunkach uprawniające do niższego wieku emerytalnego. Przyporządkowanie danego rodzaju pracy do określonej branży ma istotne znaczenie dla jej kwalifikacji jako pracy w szczególnych warunkach. Usystematyzowanie prac o znacznej szkodliwości i uciążliwości oraz przypisanie ich do oddzielnych działów i poszczególnych stanowisk w ramach gałęzi gospodarki nie jest przypadkowe, gdyż należy przyjąć, że konkretne stanowisko narażone jest na ekspozycję na czynniki szkodliwe w stopniu mniejszym lub większym, w zależności od tego, w którym dziale gospodarki jest umiejscowione. Konieczny jest bezpośredni związek wykonywanej pracy z procesem technologicznym właściwym dla danego działu gospodarki. Oznacza to, że przynależność pracodawcy do określonej gałęzi przemysłu ma znaczenie istotne i nie można dowolnie, z naruszeniem postanowień rozporządzenia, wiązać konkretnych stanowisk pracy z branżami, do których nie zostały przypisane w tym akcie prawnym (wyroki SN: z dnia 19 maja 2011 r., III UK 174/10; z dnia 16 czerwca 2009 r., I UK 20/09, z dnia 1 czerwca 2010 r., II UK 21/10; z dnia 19 maja 2011 r., III UK 174/10). Nie można więc przyjąć, że istotny dla stwierdzenia wykonywania pracy w szczególnych warunkach jest wyłącznie rodzaj tej pracy, a bez znaczenia pozostaje okoliczność zatrudnienia pracownika w określonym sektorze gospodarki. Zatem co do zasady przyporządkowanie danego rodzaju pracy do określonej branży ma istotne znaczenie dla jej kwalifikacji, jako pracy w szczególnych warunkach. Wobec powyższego, dokonując prawnej kwalifikacji pracy ubezpieczonego na stanowisku traktorzysty (kierowcy ciągnika rolniczego), nie można dokonywać oceny prawnej w oderwaniu od branży, w której praca na tym stanowisku jest wykonywana, pomijając przy tym, że pracy pracownika zatrudnionego przy „pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości" nie można oceniać w oderwaniu od specyfiki „technologii" branży, w której praca jest wykonywana, oraz że dla jej kwalifikacji, jako pracy w szczególnych warunkach, konieczne jest także takie jej zakwalifikowanie w rozporządzeniu, zawierającym kwalifikacje stanowiskowo-branżowe. Prace uznane za wykonywane w warunkach szczególnych bez względu na miejsce ich wykonywania i rodzaj zostały wymienione w dziale XIV zatytułowanym „prace różne". Wykładnia językowa regulacji zawartej w wykazie A dział VIII poz. 3, przy uwzględnieniu przyjętej przez rozporządzenie kwalifikacji branżowo-stanowiskowej oraz przy uwzględnieniu systematyki przepisów, nie pozwala na kwalifikowanie pracy kierowców ciągników, kombajnów lub pojazdów gąsienicowych wykonujących pracę w rolnictwie, jako pracy w szczególnych warunkach. Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 12 października 2016 r., III UK 1/16, wskazał, że pracą w szczególnych warunkach jest praca kierowcy ciągnika, a nie praca traktorzysty. Takie połączenie różnych stanowisk, czyli kierowcy ciągnika i traktorzysty nie jest zasadne, bo wspólnym mianownikiem nie musi być ciągnik rolniczy (nazywany także traktorem). Ciągniki z wykazu A, dział VIII, poz. 3 to nie są to zasadniczo ciągniki rolnicze. Nie każdy ciągnik w transporcie to traktor. Podobnie, gdy chodzi o kombajn umieszczony w wykazie A obok ciągnika, bo kombajny rolnicze to nie są pojazdy służące do transportu towarów ani do przewozu ludzi. Natomiast traktor (ciągnik rolniczy) może służyć do transportu, jednak konstrukcyjnie (technicznie) nie jest to jego zasadnicze przeznaczenie. Zgodnie z ustawą z dnia 1 lutego 1983 r. Prawo o ruchu drogowym ciągnik rolniczy to pojazd silnikowy skonstruowany do używania łącznie ze sprzętem do prac rolnych, leśnych, ziemnych lub ogrodniczych; ciągnik taki może być również przystosowany do ciągnięcia przyczep (definicja z art. 4 ust. 1 pkt 16). Konstrukcja ciągnika rolniczego uwzględniała więc prace z maszynami do prac rolnych i to była jego zasadnicza funkcja. Traktorzysta pracował w polu lub w obrębie gospodarstwa rolnego. Ciągnik rolniczy nie był przeznaczony więc do dalszych wyjazdów i do transportu. Używano do tego w pierwszej kolejności właściwych samochodów, bo te były sprawniejsze komunikacyjnie (transportowo) i nie były tak wolne jak ciągniki rolnicze. Chodzi więc o samochody z wykazu A, dział VIII, poz. 2. Obok nich są ciągniki (poz. 3), przeznaczone do transportu, które nie były samochodami i nie musiały być też ciągnikami rolniczymi. Prócz samochodów ciężarowych i ciągników rolniczych były też ciągniki drogowe o specjalnej budowie i przeznaczeniu, służące do przewożenia ładunków i pojazdów po drogach publicznych. Kierowcy ciągników rolniczych (traktorzyści) stanowili niemałą grupę pracowników zatrudnionych w zakładach rolnych lub spółdzielniach, w tym świadczących usługi dla rolnictwa (np. Państwowe Gospodarstwa Rolne, Spółdzielnie Kółek Rolniczych, Rolnicze Spółdzielnie Produkcyjne) (wyroki SN z dnia 5 maja 2016 r., III UK 123/15; z dnia 13 lipca 2016 r., I UK 218/15, z dnia 16 lutego 2017 r. II UK 730/15 LEX nr 2252207). Nie ma przesłanek, aby z góry zakładać, że wykonywanie prac na wskazanych stanowiskach - niezależnie od branży, w której praca jest wykonywana - związane jest z taką samą szkodliwością pozwalającą na zaliczenie tego okresu jako uprawniającego do nabycia emerytury w obniżonym wieku. Umieszczenie stanowiska kierowcy ciągnika w dziale VIII „w transporcie i łączności", łączy szkodliwość tej pracy nie z samym faktem prowadzenia tych pojazdów, lecz z faktem prowadzenia ich przy uwzględnieniu specyfiki wykonywania pracy w transporcie i obciążeń psychofizycznych związanych z uczestniczeniem takich pojazdów w ruchu publicznym. Praca kierowcy ciągnika wymaga wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia (bezpieczeństwo w ruchu drogowym), jest również uciążliwa ze względu na specyficzny czas pracy kierowcy uzależniony od zleconych mu zadań transportowych. Obciążeń takich nie ma, jak uznał ustawodawca, przy wykonywaniu prac na wskazanych stanowiskach w rolnictwie, gdzie dominują prace polowe. Odmowa zakwalifikowania, jako wykonywanej w szczególnych warunkach, pracy traktorzysty (kierowcy ciągnika rolniczego) w trakcie prac polowych, a nie w transporcie, odpowiada rozumieniu tych przepisów przedstawionemu w orzecznictwie Sądu Najwyższego (wyroki z dnia 23 lutego 2017 r. I UK 76/16; z dnia 3 grudnia 2013 r., I UK 172/13; z dnia 13 sierpnia 2015 r., II UK 298/14; z dnia 5 maja 2016 r., III UK 121/15; z dnia 5 maja 2016 r., III UK 132/15; z dnia 13 lipca 2016 r., I UK 218/15 oraz z dnia 15 listopada 2016 r., II UK 397/15) . Warto przy tym zwrócić uwagę, że praca traktorzysty w rolnictwie była zaliczana do pracy w pierwszej kategorii zatrudnienia na podstawie przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 10 września 1956 r. w sprawie zaliczania pracowników do pierwszej kategorii zatrudnienia ( Dz. U. Nr 39, poz. 176 ze. zm.). Stanowisko to było wymienione w dziale XVII – „rolnictwo i leśnictwo" załącznika do tego rozporządzenia. Nie znalazło się ono już natomiast w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 4 maja 1979 r. w sprawie pierwszej kategorii zatrudnienia ( Dz.U. Nr 13, poz. 86 ze. zm.), które weszło w życie z dniem 1 stycznia 1980 r. i uchyliło powołane rozporządzenie z 1956 r. (wyrok SN z dnia 15 listopada 2016 r., II UK 397/15). Gdyby praca traktorzysty miała swoje uzasadnienie jako praca w szczególnych warunkach, to niewątpliwe tak ująłby ją prawodawca w rozporządzeniu z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43). Wówczas w pierwszej kolejności odpowiedni zapis znalazłby się w dziale X wykazu A, dotyczącym rolnictwa i przemysłu rolno-spożywczego. Prawodawca nie uznał jednak pracy traktorzysty jako pracy w szczególnych warunkach (wyrok SN z dnia 23 lutego 2017 r. I UK 43/16). Wobec tego nie można zaliczyć wnioskodawcy okresu pracy w (...) w C. w sezonie prac polowych do zatrudnienia skutkującego obniżeniem wieku emerytalnego. Wnioskodawca nie wykonywał bowiem w tym czasie prac związanych z transportem. Do jego obowiązków należało wykonywanie zleconych prac polowych. Nie uczestniczył on zatem w ruchu publicznym oraz nie przewoził towarów. W związku z tym nie można uznać, iż okres jego zatrudnienia w (...) w C. był zatrudnieniem w warunkach szczególnych.

Natomiast okres od dnia 1 grudnia do połowy kwietnia każdego roku L. G. wykonywał prace w transporcie (otrzymując do tego celu większy ciągnik), ale także prace innego rodzaju – przy naprawie i konserwacji sprzętu rolniczego, zaś zarówno wnioskodawca jak i świadkowie nie byli w stanie precyzyjnie wyodrębnić tych okresów. Na marginesie należy podnieść, iż okres pracy w transporcie wykonywane w okresie zimowym nawet, gdyby wnioskodawca nie wykonywał prac przy naprawie i konserwacji sprzętu rolniczego byłby niewystarczający dla ustalenia prawa do emerytury w wieku obniżonym. Przyjmując, zgodnie z zeznaniami wnioskodawcy, że prace polowe zaczynały się w połowie kwietnia i trwały do końca listopada, to ewentualna praca w transporcie przez cały okres zatrudnienia trwałaby łącznie 4 lata, 2 miesiące i 10 dni, tj.:

- okres pracy pomiędzy pierwszym, a drugim urlopem bezpłatnym od dnia 1 lutego 1974 do dnia 10 kwietnia 1974 roku – łącznie 2 miesiące i 10 dni;

- 8 okresów zimowych w latach 1975-1983, każdy po 4 miesiące i 15 dni (od dnia 1 grudnia do dnia 15 kwietnia roku następnego) – łącznie 36 miesięcy, a więc 4 lata.

Doliczając ten okres do uwzględnionych przez organ rentowy 8 lat i 9 miesięcy pracy w warunkach szczególnych należy przyjąć łącznie 12 lat, 11 miesięcy i 10 dni pracy w takich warunkach. Trzeba jednak mieć na uwadze całokształt zeznań świadków i wnioskodawcy, z których wynika, że w okresie zimowym L. G. nie zajmował się tylko świadczeniem usług transportowych, ale także rozsypywaniem piasku po drogach i naprawą sprzętu. Prace w transporcie nie były więc wykonywane stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Należy podkreślić, iż okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczenia są tylko te lata, gdy ubezpieczony wykonywał pracę w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze. Jeżeli pracy w szczególnych warunkach towarzyszą inne czynności pracownicze, to warunek pełnego zatrudnienia należy odnosić tylko do tych czynności, które wykonywane są w warunkach bezpośrednio narażających na czynniki szkodliwe dla zdrowia i uwzględniać w wymiarze czasu pracy tylko te inne czynności, które są ściśle związane z pracą w szczególnych warunkach, stanowiąc integralną część tej pracy albo są wykonywane incydentalnie, w wymiarze nieznaczącym dla wymiaru czasu pracy w warunkach szczególnych (wyroki SN wyrok SN z dnia 10 kwietnia 2014 roku II UK 395/13;z dnia 3 grudnia 2013 r. I UK 184/13, wyrok SA w Łodzi z dnia 29 czerwca 2015 r. III AUa 1224/14).

Natomiast subiektywne przekonanie ubezpieczonego, że jego praca z uwagi na uciążliwe warunki w jakich była świadczona, nie może stanowić podstawy do przyznania jej uprawnień do emerytury w niższym od powszechnego wieku i nie znajduje uzasadnienia faktycznego i prawnego, bowiem wykonywanej pracy nie można zakwalifikować do pracy w szczególnych warunkach zgodnie wykazem rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze ( Dz.U. Nr 8, poz. 43) (wyrok SA w Łodzi z dnia 7 maja 2015 roku III AUA 1048/14 LEX nr 1747264, wyrok SA w Gdańsku z dnia 29 kwietnia 2014 roku III AUa 1093/13, LEX nr 1466745).

Tym samym Sąd uznał, że L. G. nie legitymuje się 15-letnim okresem pracy w warunkach szczególnych, w związku z czym nie spełnił wszystkich ustawowych przesłanek do przyznania prawa do emerytury.

Natomiast poza rozważaniami prawnymi Sądu znalazły się kwestie ogólnego stażu ubezpieczeniowego wnioskodawcy bowiem wobec braku spełnienia przesłanki stażu pracy w szczególnych warunkach dalsze badanie i analizowanie pozostałych przesłanek prawa do świadczenia emerytalnego jest zbędne. Podnieść trzeba, iż przepis art. 100 ust. 1 ustawy emerytalnej jednoznacznie stanowi, że prawo do emerytury powstaje z dniem spełnienia wszystkich warunków jego nabycia. Rolą Sądu jest dokonania analizy stanu rzeczy przez pryzmat obowiązujących norm prawa, a w razie uwzględnienia odwołania - dokonanie zmiany zaskarżonej decyzji w całości i wyrokowanie co do istoty sprawy (art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. , wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 marca 2006 r. I UK 195/05 OSNP 2007/3-4/55).

W realiach niemniejszej sprawy oczywiste jest, iż żądanie wnioskodawcy jest niezasadne – na dzień wydania zaskarżonej decyzji nie spełniał, co najmniej jednej, z ustawowych przesłanek prawa do emerytury .

Mając powyższe na względzie, Sąd Okręgowy w Lublinie, na podstawie powołanych przepisów oraz art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. orzekł jak w sentencji wyroku.