Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Lublinie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 grudnia 2018 roku

Sąd Okręgowy w Lublinie XI Wydział Karny w składzie:

Przewodniczący : SSO Dorota Dobrzańska

Protokolant: aplikantka sędziowska Karolina Szydłowska

przy udziale Prokuratora Mariusza Semeniuka

po rozpoznaniu w dniu 13 grudnia 2018 r. sprawy K. D.

oskarżonego z art. 226 § 1 k.k.

na skutek apelacji wniesionej przez oskarżonego od wyroku Sądu Rejonowego w Łukowie z dnia 29 sierpnia 2018 roku, sygn. akt II K 684/17

I.  uchyla zaskarżony wyrok i na podstawie art. 17 § 1 pkt 7 k.p.k. umarza postępowanie karne wobec K. D.;

II.  wydatkami poniesionymi w sprawie obciąża Skarb Państwa.

Sygn. akt XI Ka 1120/18

UZASADNIENIE

K. D. został oskarżony o to, że w dniu 24 kwietnia 2017 roku w miejscowości Z., gm. Ł., woj. (...) znieważył funkcjonariusza publicznego, kuratora zawodowego w Sądzie Rejonowym w Łukowie M. K. w ten sposób, że wyzywał ją słowami wulgarnymi i obelżywymi podczas i w związku z pełnieniem przez nią obowiązków służbowych, tj. o czyn z art. 226 § 1 k.k.

Wyrokiem z dnia 29 sierpnia 2018 roku Sąd Rejonowy w Łukowie w sprawie sygn. akt II K 684/17 uznał oskarżonego K. D. w ramach zarzucanego mu czynu za winnego tego, że w dniu 24 kwietnia 2017 roku w miejscowości Z., gm. Ł., woj. (...), w budynku Zespołu Szkół w Z., głośno wykrzykując uwagi pod adresem kuratora zawodowego w Sądzie Rejonowym w Łukowie M. K. zakłócił spokój i porządek publiczny, tj. dokonania wykroczenia wyczerpującego dyspozycję art. 51 § 1 k.w. i za to na podstawie tego przepisu wymierzył karę grzywny w kwocie 500 złotych.

W ustawowym terminie do złożenia wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyroku, K. D. wywiódł apelację. Nie sformułował konkretnych zarzutów odwoławczych pod adresem orzeczenia sądu pierwszej instancji, jednakże z treści złożonego pisma wynika, że według skarżącego, w przedmiotowej sprawie został wcześniej już wydany wyrok nakazowy, od którego złożył on sprzeciw. W związku z tym – jak podniósł – Sąd nie mógł wydać dwa razy wyroku nakazowego do tej samej sprawy. Następnie K. D. zwrócił uwagę, że potwierdzenia odbioru zawiadomienia o terminie rozprawy na dzień 29 sierpnia 2018 roku nie podpisywał on osobiście, ale inna osoba. Oznacza to, według skarżącego, że nie został prawidłowo powiadomiony o terminie pierwszej rozprawy, a przez to pozbawiono go prawa do obrony. K. D. domagał się uchylenia wydanego orzeczenia.

W piśmie z dnia 13 września 2018 roku skarżący uzupełnił braki formalne wcześniej złożonej apelacji. Dalsza argumentacja wskazuje, że skarżący w całości nie zgadzał się z rozstrzygnięciem wydanym w sprawie sygn. akt II K 684/17. Dodatkowo podniósł, że to on został pokrzywdzony przez szkołę w Z. i kuratora M. K..

Następnie w dniu 22 października 2018 roku P. D. złożył do Sądu Rejonowego w Łukowie kolejne pismo, w którym wniósł o umorzenie sprawy o sygn. akt II K 684/17. W podniesionej argumentacji wskazał, że został pozbawiony prawa do obrony, gdyż nie doręczono mu wezwania na termin rozprawy na dzień 29 sierpnia 2018 roku. Podniósł także, że powinien przysługiwać mu obrońca z urzędu, ponieważ jest osobą niepełnosprawną.Twierdził, że w rzeczywistości nie kłócił się z kuratorem M. K., a tylko bronił dobra swojej rodziny.

Sąd Okręgowy w Lublinie zważył, co następuje.

Złożony przez K. D. środek zaskarżenia zasługiwał na uwzględnienie, chociaż nie ze względów w nim podniesionych.

Zasadą wyznaczoną przez kodeks postępowania karnego jest, że podmiot nieprofesjonalny składający osobiście środek zaskarżenia od orzeczenia sądu pierwszej instancji nie ma obowiązku wyraźnego formułowania w nim zarzutów odwoławczych oraz uzasadnienia (art. 427 § 2 k.p.k.). Obowiązek ten istnieje tylko w stosunku do środków zaskarżenia składanych przez obrońcę lub pełnomocnika będącego adwokatem lub radcą prawnym. Z problematyką tą związany jest art. 433 § 1 k.p.k., który stanowi, że sąd odwoławczy rozpoznaje sprawę w granicach zaskarżenia, a jeżeli w środku odwoławczym zostały wskazane zarzuty stawiane rozstrzygnięciu – również w granicach podniesionych zarzutów. Oznacza to, że podniesione zarzuty odwoławcze wiążą sąd odwoławczy, który poza ich granice wyjść – co do zasady – nie może. Jeżeli natomiast strona nieprofesjonalna nie postawi zarzutów odwoławczych, to kontrola odwoławcza odbywa się pod kątem wszystkich uchybień określonych w art. 438 k.p.k. Sąd odwoławczy dokonuje wówczas tzw. totalnej kontroli wyroku wydanego w pierwszej instancji (zob. postanowienie SN z dnia 5 lipca 2007 r., IV KZ 44/07, LEX nr 460003, postanowienie SN z dnia 15 listopada 2013 r., II KK 298/13, LEX nr 1393827, wyrok SN z dnia 15 października 2014 r., IV KK 109/14, LEX nr 1537564).

Mając powyższe na uwadze i kontrolując wydane orzeczenie poza granicami skargi złożonej przez K. D. sąd odwoławczy stwierdził zaistnienie przeszkody procesowej powodującej konieczność uchylenia zaskarżonego wyroku i umorzenia postępowania karnego.

Przypomnieć bowiem należy, że zgodnie z treścią art. 17 § 1 pkt 7 k.p.k. nie wszczyna się postępowania, a wszczęte umarza, gdy postępowanie karne co do tego samego czynu tej samej osoby zostało prawomocnie zakończone albo wcześniej wszczęte toczy się. Reguła ta ma odpowiednie zastosowanie w sprawach o wykroczenia (art. 5 § 1 pkt 8 k.p.w.).

Powyższy przepis odnosi się do dwóch instytucji – tzw. powagi rzeczy osądzonej ( res iudicata) i zawisłości sprawy ( litis pendentio). Są to negatywne przesłanki procesowe o charakterze ujemnym i bezwzględnym. Oznacza to, że brane są przez sąd z urzędu w każdym jego stanie postępowania, a ich stwierdzenie powoduje niedopuszczalność dalszego procesu.

Pierwsza ze wskazanych instytucji – powaga rzeczy osądzonej – zachodzi wówczas, gdy już raz orzeczeniem merytorycznym prawomocnie rozstrzygnięto kwestię odpowiedzialności karnej za tożsamy czyn.

Zawisłość sprawy natomiast oznacza zakaz wszczęcia drugiego postępowania co do tego samego czynu i tej samej osoby. W przeciwieństwie do powagi rzeczy osądzonej żadne postępowanie nie zostało prawomocnie zakończone. Ratio legis tej przesłanki sprowadza się do założenia, że przedmiotem procesu nie może być kilkakrotne rozpatrywanie w ramach równolegle toczących się postępowań tych samych okoliczności. Prowadzenie bowiem dwóch czy więcej postępowań mogłoby doprowadzić do kilkukrotnego ukarania sprawcy za to samo przestępstwo czy wykroczenie.

Konsekwencją zawisłości sprawy jest bezwzględna konieczność umorzenia procesu wszczętego później. O tym, które postępowanie zostało wszczęte później, powszechnie w orzecznictwie przyjmuje się, że decyduje moment, w którym postępowanie zostało skierowane przeciwko osobie ( in personam). Od tego bowiem etapu można wskazać jakiej konkretnie sprawy pod względem podmiotowym i przedmiotowym dany proces dotyczy (zob. wyrok SN z dnia 13 czerwca 2013 r., II KK 135/13, LEX nr 1321738, wyrok SN z dnia 24 marca 2017 r., V KK 24/17, LEX nr 2270906). Na gruncie postępowania karnego następuje to z chwilą wydania postanowienia o przedstawieniu zarzutów albo gdy bez wydania takiego postanowienia postawiono danej osobie zarzut w związku z przystąpieniem do przesłuchania w charakterze podejrzanego (art. 71 § 1 k.p.k.). Unormowanie to jest związane z art. 313 § 1 k.p.k., który przewiduje, że jeżeli dane istniejące w chwili wszczęcia śledztwa lub zebrane w jego toku uzasadniają dostatecznie podejrzenie, że czyn popełniła określona osoba, sporządza się postanowienie o przedstawieniu zarzutów, ogłasza je niezwłocznie podejrzanemu i przesłuchuje się go. Na podstawie powyższych dwóch przepisów, w orzecznictwie sądowym, przyjmuje się, że pomiędzy terminami „wydanie”, o którym mowa w art. 71 § 1 k.p.k., a „sporządzenie” , o którym mowa w art. 313 § 1 k.p.k., zachodzi istotna różnica, jako że dla „wydania” niezbędne jest dopełnienie kolejnych czynności procesowych określonych w art. 313 § 1 k.p.k. Aby zatem postanowienie o przedstawieniu zarzutów zostało uznane za wydane, czyli prawnie skuteczne, niezbędne jest kumulatywne spełnienie trzech warunków: sporządzenie postanowienia, jego niezwłoczne ogłoszenie i przesłuchanie podejrzanego. Dopiero spełnienie tych trzech czynności powoduje przekształcenie postępowania przygotowawczego z fazy w sprawie ( in rem) w fazę przeciwko osobie ( in personam) (zob. wyrok SN z dnia 5 marca 2014 r., IV KK 341/13, LEX 1444341, wyrok SN z dnia 24 czerwca 2013 r., V KK 453/12, LEX 1341289, postanowienie SN z dnia 16 stycznia 2009 r., IV KK 256/08, LEX nr 486201, postanowienie SN z dnia 24 kwietnia 2007 r., IV KK 31/07, LEX nr 262649, wyrok SA w Katowicach z dnia 28 lutego 2014 r., II AKa 21/14, LEX 1487156, postanowienie SA w Krakowie z dnia 27 marca 2013 r., II AKa 96/13, LEX nr 1315686).

Z kolei na gruncie postępowania w sprawach o wykroczenia jest to moment wydania zarządzenia o wszczęciu postępowania przez prezesa sądu (przewodniczącego wydziału) po złożeniu wniosku o ukaranie (art. 59 § 2 k.p.w.).

Nie ulega wątpliwości, że omawiana przesłanka ma pełne zastosowanie w razie skierowania dwóch lub więcej skarg w sprawach tożsamych pod względem podmiotowo-przedmiotowym. Taka sytuacja występuje także w niniejszym postępowaniu, ponieważ przeciwko K. D. prowadzone były dwa postępowania o ten sam czyn.

Lektura akt niniejszej sprawy dowodzi, że w dniu 29 maja 2017 roku wszczęto dochodzenie w kierunku art. 226 § 1 k.k. Postanowienie o przedstawieniu zarzutów wydano w dniu 3 lipca 2017 roku, ale ogłoszono je K. D. w dniu 9 sierpnia 2017 roku. Akt oskarżenia wpłynął do Sądu Rejonowego w Łukowie w dniu 30 października 2017 roku. Na rozprawie głównej w dniu 29 sierpnia 2018 roku Sąd po przeprowadzeniu postępowania dowodowego uprzedził strony o możliwości zmiany kwalifikacji prawnej zarzucanego oskarżonemu czynu na art. 51 § 1 k.w. i ostatecznie w wyroku taką kwalifikację prawną przyjął. Ukarano obwinionego karą grzywny w kwocie 500 zł za to, że w dniu 24 kwietnia 2017 roku w miejscowości Z. głośno wykrzykując uwagi pod adresem kuratora zawodowego w Sądzie Rejonowym w Łukowie M. K. zakłócił spokój i porządek publiczny.

Jednocześnie przeciwko obwinionemu prowadzono drugą sprawę o sygn. akt II W 722/11, z której wynika, że w dniu 23 czerwca 2017 r. do Sądu Rejonowego w Łukowie wpłynął wniosek o ukaranie K. D. o to, że w dniu 24 kwietnia 2017 r., ok. godz. 11:30, w budynku Zespołu Szkół w Z., gm. Ł., woj. (...) zakłócił spokój i porządek publiczny w ten sposób, że wszczął awanturę z pracownikami szkoły oraz kuratorem M. K., podczas której głośno krzycząc używał bezosobowo słów nieprzyzwoitych, tj. o wykroczenie z art. 51 § 1 k.w.

Zarządzeniem Przewodniczącego Wydziału II Karnego Sądu Rejonowego w Łukowie z dnia 26 czerwca 2017 r. wszczęto postępowanie przeciwko K. D. w sprawie o wykroczenie z art. 51 § 1 k.w.

Następnie po przeprowadzeniu postępowania dowodowego wyrokiem z dnia 13 marca 2018 r. Sąd Rejonowy w Łukowie uznał K. D. za winnego tego, że w dniu 24 kwietnia 2017 r., około godz. 11:30, w budynku Zespołu Szkół w Z., gm. Ł., woj. (...) zakłócił spokój i porządek publiczny oraz wywołał zgorszenie w miejscu publicznym w ten sposób, że wszczął awanturę z pracownikami szkoły, podczas której głośno krzyczał, tj. popełnienia wykroczenia wyczerpującego dyspozycję art. 51 § 1 k.w. i za to na podstawie art. 51 § 1 k.w. w zw. z art. 24 § 3 k.w. wymierzył mu karę 300 zł grzywny. Od powyższego wyroku została wywiedziona przez obwinionego apelacja, ale nie została ona dotychczas rozpoznana. Oznacza to, że powyższy wyrok nie jest jeszcze prawomocny, a więc w odniesieniu do niego nie ma zastosowania przesłanka powagi rzeczy osądzonej.

Konkludując, w niniejszej sprawie postępowanie przeciwko osobie wszczęto w dniu 9 sierpnia 2017 roku, kiedy to ogłoszono K. D. zarzut z art. 226 § 1 k.k. Okoliczność, że początkowo zainicjowano postępowanie o czyn z art. 226 § 1 k.k., a następnie sąd pierwszej instancji zmienił kwalifikację prawną na art. 51 § 1 k.w. nie jest żadnym uchybieniem, ponieważ nie przekroczono tu granic tożsamości czynu.

Z kolei w sprawie II W 722/11 za datę wszczęcia postępowania przeciwko osobie należy uznać dzień 26 czerwca 2017 roku, kiedy to Przewodniczący Wydziału II Karnego Sądu Rejonowego w Łukowie wydał zarządzenie o wszczęciu postępowania w sprawie obwinionego.

Nie ulega także wątpliwości, że postępowanie w sprawie niniejszej, jak i w sprawie o sygn. II W 722/11 dotyczy tego samego czynu zarzuconego K. D.. Przedmiotowa sprawa została natomiast później wszczęta, a w związku z tym powinna podlegać umorzeniu.

Powyższe powoduje niecelowość ustosunkowywania się do pozostałej argumentacji podniesionej przez K. D.. W związku z tym sąd odwoławczy na podstawie art. 436 k.p.k. ograniczył rozpoznanie wywiedzionego środka odwoławczego tylko do wskazanego uchybienia.

Rozstrzygnięcie o kosztach procesu uzasadnione jest treścią art. 632 pkt 2 k.p.k. w zw. z art. 634 k.p.k.

Dorota Dobrzańska